Yanan Ağız Sendromu

Yanan Ağız Sendromu (YAS), ağızda yanma hissi, acı, karıncalanma veya rahatsızlık gibi şikayetlere neden olan, genellikle belirgin bir fiziksel belirti göstermeyen kronik bir durumdur. Bu durum, genellikle dilde, damakta, dudaklarda veya yanakların iç kısmında hissedilen yanma hissi ile tanımlanır. YAS, bireylerin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir ve genellikle hastalar sürekli bir rahatsızlık ve acı hissi yaşadıklarını bildirirler. Ancak, bu rahatsızlık, ağızda gözle görülür herhangi bir problem olmadan ortaya çıkar, bu da tanı sürecini zorlaştırır. Pek çok durumda hastalar, çeşitli uzmanlara başvurup farklı tedavi yöntemleri denemelerine rağmen çözüm bulamayabilirler.

Yanan Ağız Sendromu

YAS, genellikle orta yaşlı ve yaşlı kadınlarda daha sık görülmektedir. Yapılan araştırmalar, menopoz sonrası kadınlarda bu sendromun yaygın olduğunu göstermektedir. Bunun yanında, stres, kaygı, depresyon gibi psikolojik faktörler de YAS’ın ortaya çıkışında etkili olabilmektedir. Bazen bu sendrom, diyabet gibi sistemik hastalıklarla ilişkili olabileceği gibi, kullanılan ilaçlar, diş protezleri veya ağız bakım ürünleri de tetikleyici faktörler arasında yer alabilir. Ancak çoğu vakada kesin bir neden saptanamaz ve bu da tedavi sürecini karmaşık hale getirir.

Yanan Ağız Sendromu’nun en dikkat çeken özelliklerinden biri, sabah saatlerinde daha hafif olan belirtilerin gün ilerledikçe artmasıdır. Bu durum, özellikle hastaların sosyal yaşamlarını ve günlük aktivitelerini ciddi şekilde etkiler. Yemek yemek, konuşmak hatta su içmek gibi basit aktiviteler bile hastalar için zor hale gelebilir. Belirtiler her gün devam edebilir ve aylarca hatta yıllarca sürebilir. Bu durumun kronikleşmesi, hastaların psikolojik durumlarını da olumsuz etkileyebilir, bu nedenle YAS, sadece fiziksel değil aynı zamanda duygusal ve psikolojik bir sorun olarak da ele alınmalıdır.

YAS’ın kesin tedavisi henüz bulunmamış olsa da, belirtileri hafifletmek ve hastaların yaşam kalitesini artırmak için çeşitli yöntemler mevcuttur. Tedavi sürecinde multidisipliner bir yaklaşım izlenmesi gerekebilir; yani hem diş hekimleri, hem nörologlar hem de psikiyatristler hastalara yardımcı olabilir. Bu makalede, Yanan Ağız Sendromu’nun nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri detaylı bir şekilde ele alınacak ve bu sendromla başa çıkmak için öneriler sunulacaktır.

Yanan Ağız Sendromu Nedir?

Yanan Ağız Sendromu, ağız içinde sürekli ya da tekrarlayan bir yanma hissi ile karakterize edilen bir durumdur. Bu sendrom, genellikle dil, diş etleri, dudaklar, damak veya yanakların iç kısımlarında hissedilen acı ve yanma ile kendini gösterir. YAS’ın teşhisini zorlaştıran en önemli faktör, bu yanma hissinin herhangi bir ağız içi lezyon ya da görünür fiziksel değişiklikle birlikte olmamasıdır. Dolayısıyla, hastalar genellikle ağızlarında bir problem olduğunu hissetseler de, diş hekimleri veya doktorlar herhangi bir belirgin fiziksel bulguya rastlamazlar.

Yanan Ağız Sendromu Belirtileri

Belirtileri şunları içerebilir:

• En çok dilinizi etkileyen yanma veya haşlanma hissi, aynı zamanda dudaklarınızı, diş etlerinizi, ağzınızın çatısını, boğazınızı veya ağzınızın tamamını da etkileyebilir.
• Artan susuzlukla birlikte ağız kuruluğu hissi.
• Ağzınızda acı veya metalik tat gibi tat değişiklikleri.
• Tat kaybı.
• Ağzınızda karıncalanma, batma veya uyuşma.

Yanan ağız sendromundan kaynaklanan rahatsızlık birkaç farklı yapıya sahip olabilir. Olabilir:

• Her gün meydana gelir, uyanırken çok az rahatsızlık verir, ancak gün geçtikçe daha da kötüleşir.
• Uyanır uyanmaz başlar ve tüm gün devam eder.
• Gelir ve gider.

Ağız rahatsızlığınız ne olursa olsun, sendrom aylarca hatta yıllarca sürebilir. Nadir durumlarda semptomlar aniden kendiliğinden kaybolabilir veya daha az sıklıkla ortaya çıkabilir. Bazen yeme veya içme sırasında yanma hissi kısa süreliğine de olsa hafifleyebilir.

Yanan ağız sendromu genellikle dilinizde veya ağzınızda görülebilecek herhangi bir fiziksel değişikliğe neden olmaz.

Ne zaman doktora görünmeli

Dilinizde, dudaklarınızda, diş etlerinizde veya ağzınızın diğer bölgelerinde rahatsızlık, yanma veya ağrı varsa sağlık uzmanınıza veya diş hekiminize başvurun. Bir nedeni belirlemek ve etkili bir tedavi planı hazırlamak için birlikte çalışmaları gerekebilir.

Yanan Ağız Sendromu Nedenleri

Sendromun nedeni birincil veya ikincil olabilir.

Birincil Yanan Ağız Sendromu

Sebep bulunamadığında bu duruma birincil veya idiyopatik yanan ağız sendromu denir. Bazı araştırmalar, birincil yanan ağız sendromunun tat ve ağrıyla ilgili sinirlerle ilgili problemlerle ilişkili olduğunu öne sürüyor.

İkincil Yanan Ağız Sendromu

Bazen sendroma altta yatan bir tıbbi durum neden olur. Bu durumlarda buna ikincil yanan ağız sendromu denir.

İkincil yanan ağız sendromuyla bağlantılı olabilecek temel sorunlar şunlardır:

• Bazı ilaçlar, sağlık sorunları, tükürük üreten bezlerdeki problemler ya da kanser tedavisinin yan etkilerinden kaynaklanabilen ağız kuruluğu .
• Ağızda pamukçuk adı verilen mantar enfeksiyonu, oral liken planus adı verilen inflamatuar bir durum veya dile harita benzeri bir görünüm veren coğrafi dil adı verilen bir durum gibi diğer oral durumlar .
• Demir, çinko, folat (B-9 vitamini), tiamin (B-1 vitamini), riboflavin (B-2 vitamini), piridoksin (B-6 vitamini) ve kobalamin (B vitamini) eksikliği gibi yeterli besin almamak -12).
• Gıdalara, gıda aromalarına, diğer gıda katkı maddelerine, kokulara veya boyalara, diş malzemelerine veya ağız bakım ürünlerine karşı alerjiler veya reaksiyonlar .
• Midenizden ağzınıza giren mide asidinin geri akışı , aynı zamanda gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) olarak da adlandırılır.
• Bazı ilaçlar, özellikle yüksek tansiyon ilaçları.
• Dilinizi dişlerinize doğru itmek, dilinizin ucunu ısırmak, dişlerinizi gıcırdatmak veya sıkmak gibi ağız alışkanlıkları .
• Diyabet veya hipotiroidizm olarak bilinen az aktif tiroid gibi endokrin bozuklukları .
• Dilinizi çok fazla veya çok sert fırçalamak, aşındırıcı diş macunları kullanmak, gargaraları aşırı kullanmak veya çok fazla asitli yiyecek veya içecek tüketmekten kaynaklanabilecek çok tahriş olmuş bir ağız . İyi oturmayan takma dişler tahrişe neden olabilir ve bu da semptomları daha da kötüleştirebilir.
• Anksiyete, depresyon veya stres gibi psikolojik sorunlar .

Risk Faktörleri

Yanan ağız sendromu nadir görülen bir durumdur. Ancak aşağıdaki durumlarda riskiniz daha yüksek olabilir:

• Dişi.
• Perimenopozdasınız veya menopoz sonrasısınız.
• 50 yaş üstü.
• Sigara içen biri.

Yanan ağız sendromu genellikle bilinmeyen bir nedenden dolayı aniden başlar. Ancak aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı faktörler yanan ağız sendromu geliştirme riskinizi artırabilir:

• Son hastalık.
• Fibromiyalji, Parkinson hastalığı, otoimmün bozukluklar ve nöropati gibi bazı uzun süreli tıbbi durumlar.
• Önceki diş işleri.
• Yiyeceklere alerjik reaksiyonlar.
• Bazı ilaçlar.
• Travmatik yaşam olayları.
• Stres.
• Endişe.
• Depresyon.

Komplikasyonları

Yanan ağız sendromunun neden olabileceği komplikasyonlar esas olarak uykuya dalma sorunları veya yeme zorluğu gibi rahatsızlıklarla ilgilidir. Çok fazla rahatsızlık içeren uzun süreli vakalar da kaygı veya depresyona yol açabilir.

Önleme

Yanan ağız sendromunu önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Ancak tütün kullanmayarak, asitli veya baharatlı yiyecekleri sınırlandırarak, gazlı içecekler içmeyerek ve stres yönetimi yöntemlerini kullanarak rahatsızlığınızı azaltabilirsiniz. Veya bu önlemler rahatsızlığınızın daha da kötüleşmesini engelleyebilir.

Yanan Ağız Sendromu Teşhisi

Yanan ağız sendromunuz olup olmadığını anlayabilecek hiçbir test yok. Bunun yerine sağlık ekibiniz sendromu teşhis etmeden önce diğer sorunları ekarte etmeye çalışacaktır.

Sağlık hizmeti sağlayıcınız veya diş hekiminiz muhtemelen:

• Tıbbi geçmişinizi ve ilaçlarınızı gözden geçirin.
• Ağzınızı inceleyin.
• Sizden belirtilerinizi açıklamanızı isteyin.
• Dişlerinizi ve ağzınızı temiz tutmak için alışkanlıklarınızı ve rutininizi tartışın.

Ayrıca, sağlık uzmanınız muhtemelen diğer durumların belirtilerini aramak için tıbbi bir muayene yapacaktır. Aşağıdaki testlerden bazılarına sahip olabilirsiniz:

• Kan testleri. Bu testler tam kan sayınızı, kan şekeri seviyenizi, tiroid fonksiyonunuzu, beslenme faktörlerinizi ve bağışıklık sisteminizin ne kadar iyi çalıştığını kontrol edebilir. Test sonuçları ağız rahatsızlığınızın kaynağı hakkında ipucu verebilir.
• Ağız kültürleri veya biyopsiler. Ağız kültürü için örnek almak amacıyla pamuklu çubuk kullanılır. Bu, ağzınızda mantar, bakteri veya virüs enfeksiyonu olup olmadığını anlayabilir. Biyopsi için ağzınızdan küçük doku parçaları alınır ve hücrelerin incelenmesi için laboratuvara gönderilir.
• Alerji testleri. Sağlayıcınız belirli gıdalara, katkı maddelerine ve hatta diş malzemelerine veya ağız bakım ürünlerine alerjiniz olup olmadığını görmek için alerji testi önerebilir.
• Tükürük ölçümleri. Yanan ağız sendromunda ağzınızda kuruluk hissedebilirsiniz. Tükürük testleri tükürük akışınızın azalıp azalmadığını söyleyebilir.
• Gastrik reflü testleri. Bu testler, mide asidinin midenizden ağzınıza geri dönüp dönmediğini anlayabilir.
• Görüntüleme. Sağlayıcınız diğer sağlık sorunlarını kontrol etmek için MRI, CT taraması veya başka görüntüleme testleri önerebilir.
• İlaç değişikliği. Ağızda rahatsızlık yaratabilecek bir ilaç kullanıyorsanız doktorunuz dozu değiştirebilir veya farklı bir ilaca geçebilir. Diğer bir seçenek ise rahatsızlığınızın geçip geçmediğini görmek için mümkünse ilacı kısa bir süreliğine kesmektir. Bunu kendi başınıza denemeyin çünkü bazı ilaçları bırakmak tehlikeli olabilir.
• Ruh sağlığı soruları. Yanan ağız sendromuyla bağlantılı olabilecek depresyon, anksiyete veya diğer zihinsel sağlık sorunları belirtilerinizin olup olmadığına karar vermenize yardımcı olabilecek bir dizi soruyu yanıtlamanız istenebilir.

Yanan Ağız Sendromu Tedavisi

Tedavi birincil veya ikincil yanan ağız sendromunuz olup olmadığına bağlıdır.

Birincil Yanan Ağız Sendromu

Birincil yanan ağız sendromunun bilinen bir tedavisi yoktur. Ve bunu tedavi etmenin kesin bir yolu yok. En etkili yöntemlere ilişkin sağlam araştırmalar eksiktir. Tedavi, sahip olduğunuz semptomlara bağlıdır ve bunları kontrol etmeyi amaçlar. Ağız rahatsızlığınızı azaltmaya yardımcı olacak bir tedaviyi veya kombinasyonunu bulmadan önce birkaç tedaviyi denemeniz gerekebilir. Tedavilerin semptomları yönetmeye yardımcı olması zaman alabilir.

Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

• Tükürük değiştirme ürünleri.
• Ağrının hafifletilmesine yardımcı olmak için uyuşukluğa neden olan özel ağız durulamaları veya lidokain.
• Kapsaisin, acı biberden elde edilen bir ağrı kesicidir.
• Sinir ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilecek bir antioksidan olan alfa-lipoik asit.
• Klonazepam (Klonopin) adı verilen, nöbetleri kontrol altına almak için kullanılan bir ilaç.
• Bazı antidepresanlar.
• Sinir ağrısını bloke eden ilaçlar.
• Anksiyete ve depresyonu ele almak, stresle baş etmek ve devam eden ağrıyla baş etmek için pratik beceriler geliştirmeye yönelik bilişsel davranışçı terapi.

İkincil Yanan Ağız Sendromu

İkincil yanan ağız sendromunun tedavisi, ağız rahatsızlığınıza neden olabilecek altta yatan koşullara bağlıdır.

Örneğin ağızdaki bir enfeksiyonu tedavi etmek veya düşük vitamin düzeyi için takviye almak rahatsızlığınızı hafifletebilir. Bu yüzden sebebini bulmaya çalışmak önemlidir. Altta yatan nedenler tedavi edildikten sonra yanan ağız sendromu semptomlarınız iyileşmelidir.

Yaşam Tarzı ve Ev İlaçları

Tıbbi tedavi ve reçeteli ilaçlara ek olarak, bu kendi kendine yardım önlemleri semptomlarınızı azaltabilir:

• Ağız kuruluğu hissini hafifletmek için bol miktarda sıvı içirin veya buz parçalarını emdirin.
• Domates, portakal suyu, gazlı içecekler ve kahve gibi asitli yiyecek ve sıvılardan kaçının.
• Ağzınızın iç yüzeyini tahriş edebileceğinden alkol ve alkollü ürünlerden kaçının.
• Tütün ürünleri kullanmayın.
• Baharatlı-sıcak yiyecekler gibi tahriş edici yiyecekleri yemeyin.
• Tarçın veya nane içeren ürünlerden kaçının.
• Hassas dişler için olan veya nane veya tarçın içermeyen farklı yumuşak veya aroma içermeyen diş macunlarını deneyin.
• Stresi azaltmak için adımlar atın ve rahatlama yöntemlerini deneyin.

Referanslar:

1. Yanan Ağız Sendromu
2. Grushka M, Epstein JB, Gorsky M. Burning mouth syndrome. American Family Physician. 2002;65(4):615-620.
3. Scala A, Checchi L, Montevecchi M, Marini I, Giamberardino MA. Update on burning mouth syndrome: Overview and patient management. Crit Rev Oral Biol Med. 2003;14(4):275-291.
4. Zakrzewska JM. Burning mouth syndrome: An update. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2013;84(12):1279-1284.
5. Lopez-Jornet P, Camacho-Alonso F, Andujar A. Burning mouth syndrome: Update. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2010;15(4)
6. Grinspan D, Fernandez Blanco G, Allevato MA. Psychopathology and personality traits of burning mouth syndrome patients. J Oral Pathol Med. 2010;39(3):249-254.
7. Zakrzewska JM, Forssell H, Glenny AM. Interventions for the treatment of burning mouth syndrome. Cochrane Database Syst Rev. 2005;(1)
8. Beneng K, Renton T, Yilmaz Z. Burning mouth syndrome: A review of the literature. J Dent. 2011;39(5):361-367.
9. Rodriguez de Rivera Campillo ME, Lopez-Lopez J. Evaluation of the response to treatment and clinical evolution in patients with burning mouth syndrome. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2013;18(3)
10. Woda A, Dao T, Gremeau-Richard C. Steroid hormone receptors and neuropathic pain in the oral cavity. J Orofac Pain. 2005;19(4):258-265.
11. Minguez-Sanz JM, Salort-Llorca C, Silvestre-Donat FJ. Etiology of burning mouth syndrome: A review and update. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2007;12(4)
12. Hakeberg M, Berggren U, Hagglin C, Ahlqwist M, Johansson P. Reported burning mouth symptoms among middle-aged and elderly women. Eur J Oral Sci. 1997;105(6):539-543.
13. Jääskeläinen SK, Forssell H, Tenovuo O. Electrophysiological evidence of nerve damage in patients with burning mouth syndrome. Pain. 1997;73(2):241-247.
14. Forssell H, Jääskeläinen SK, Tenovuo O, Hinkka S. Sensory dysfunction in burning mouth syndrome. Pain. 2002;99(1-2):41-47.
15. Lamey PJ, Lewis MA, Lamb AB, Fartash L. The detection of subclinical candidal infection in patients with burning mouth syndrome. Br Dent J. 1990;168(6):223-226.
16. Gorsky M, Silverman S Jr, Chinn H, Clarke DE. Clinical characteristics and management outcome in the burning mouth syndrome. An open study of 130 patients. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1991;72(2):192-195.
17. Forssell H, Jääskeläinen SK, List T, Svensson P, Baad-Hansen L. An update on pathophysiological mechanisms related to idiopathic orofacial pain conditions with implications for management. J Oral Rehabil. 2015;42(4):300-316.
18. Zakrzewska JM. The management of burning mouth syndrome. Br Dent J. 1995;179(9):320-325.
19. Lamey PJ, Lewis MA, Lamb AB. A double-blind placebo-controlled study of catuaba bark for the treatment of burning mouth syndrome. Oral Dis. 2003;9(2):59-64
20. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14463-burning-mouth-syndrome
21. https://www.dentalhealth.org/burning-mouth-syndrome
22. https://maaom.memberclicks.net/index.php?option=com_content&view=article&id=81:burning-mouth-syndrome&catid=22:patient-condition-information&Itemid=120
23. https://www.webmd.com/oral-health/burning-mouth-syndrome-facts