Toz Akarı Alerjisi | Op. Dr. Ali Gürtuna

Toz akarı alerjisi, genellikle ev tozunda yaşayan küçük böceklere karşı oluşan alerjik bir reaksiyondur. Toz akarı alerjisinin belirtileri arasında hapşırma ve burun akıntısı gibi saman nezlesinde sık görülen belirtiler bulunur. Toz akarı alerjisi olan birçok kişi aynı zamanda hırıltı ve nefes almada zorluk gibi astım belirtileri de yaşar.

Kene ve örümceklerin yakın akrabaları olan toz akarları mikroskop olmadan görülemeyecek kadar küçüktür. Toz akarları insanların döktüğü deri hücrelerini yerler ve sıcak, nemli ortamlarda gelişirler. Çoğu evde yatak takımları, döşemeli mobilyalar ve halılar gibi eşyalar toz akarları için ideal bir ortam sağlar.

Evinizdeki toz akarlarının sayısını azaltmaya yönelik adımlar atarak toz akarı alerjisini kontrol altına alabilirsiniz. Bazen semptomları hafifletmek ve astımı yönetmek için ilaçlar veya diğer tedaviler gerekli olabilir.

Toz Akarı Alerjisi Belirtileri

Burun pasajlarının iltihaplanmasının neden olduğu toz akarı alerjisi belirtileri şunları içerir:

Hapşırma
Burun akması
Kaşıntılı, kırmızı veya sulu gözler
Burun tıkanıklığı
Kaşıntılı burun, ağız çatısı veya boğaz
Postnazal damlama
Öksürük
Yüzde baskı ve ağrı
Gözlerinizin altında şişmiş, mavi renkli cilt
Çocukta burnun sık sık yukarıya doğru sürtülmesi

Toz akarı alerjiniz astıma katkıda bulunuyorsa aşağıdakilerle de karşılaşabilirsiniz:

Nefes almada zorluk
Göğüste sıkışma veya ağrı
Nefes verirken duyulabilir bir ıslık veya hırıltı sesi
Nefes darlığı, öksürük veya hırıltıdan kaynaklanan uyku sorunları
Soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu virüslerinin kötüleştirdiği öksürük veya hırıltı nöbetleri

Toz akarı alerjisi hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Hafif bir toz akarı alerjisi vakası ara sıra burun akıntısına, gözlerde sulanmaya ve hapşırmaya neden olabilir. Şiddetli vakalarda durum devam edebilir (kronik olabilir), bu da kalıcı hapşırma, öksürük, tıkanıklık, yüzde baskı, egzama alevlenmesi veya ciddi astım krizi ile sonuçlanabilir.

Ne zaman doktora görünmeli

Toz akarı alerjisinin burun akıntısı veya hapşırma gibi bazı belirti ve semptomları soğuk algınlığındakilere benzer. Bazen soğuk algınlığınız mı yoksa alerjiniz mi olduğunu bilmek zordur. Belirtiler bir haftadan uzun sürüyorsa alerjiniz olabilir.

Şiddetli burun tıkanıklığı, hırıltı veya uyku güçlüğü gibi belirti ve semptomlarınız şiddetliyse doktorunuzu arayın. Hırıltılı solunum veya nefes darlığı hızla kötüleşirse veya çok az aktiviteyle nefes darlığı çekiyorsanız acil bakıma başvurun.

Nedenleri

Alerjiler, bağışıklık sisteminiz polen, evcil hayvan tüyü veya toz akarları gibi yabancı bir maddeye tepki gösterdiğinde ortaya çıkar. Bağışıklık sisteminiz sizi hasta edebilecek veya enfeksiyona neden olabilecek istenmeyen istilacılardan koruyan, antikorlar olarak bilinen proteinler üretir.

Alerjiniz olduğunda, bağışıklık sisteminiz, alerjeninizi zararlı olmasa bile zararlı bir şey olarak tanımlayan antikorlar üretir. Alerjenle temas ettiğinizde bağışıklık sisteminiz burun pasajlarınızda veya akciğerlerinizde iltihabi bir tepki üretir. Alerjene uzun süreli veya düzenli maruz kalma, astımla ilişkili devam eden (kronik) inflamasyona neden olabilir.

Toz akarları insanların döktüğü deri hücreleri gibi organik maddeleri yerler ve su içmek yerine atmosferdeki nemden suyu emerler.

Toz aynı zamanda toz akarlarının dışkılarını ve çürüyen vücutlarını da içerir ve toz akarı alerjisinin suçlusu da bu toz akarı “artıklarında” bulunan proteinlerdir.

Risk faktörleri

Aşağıdaki faktörler toz akarı alerjisi geliştirme riskinizi artırır:

Ailede alerji öyküsü olması. Ailenizin birkaç üyesinin alerjisi varsa, toz akarlarına karşı duyarlılık geliştirme olasılığınız daha yüksektir.
Toz akarlarına maruz kalma. Özellikle erken yaşlarda yüksek düzeyde toz akarlarına maruz kalmak riskinizi artırır.
Çocuk olmak ya da genç yetişkin olmak. Çocukluk veya erken yetişkinlik döneminde toz akarı alerjisi geliştirme olasılığınız daha yüksektir.

Komplikasyonlar

Toz akarlarına alerjiniz varsa akarlara ve onların kalıntılarına maruz kalmak komplikasyonlara neden olabilir.

Sinüs enfeksiyonları. Toz akarı alerjisinin neden olduğu burun pasajlarındaki dokularda devam eden (kronik) iltihaplanma, sinüslerinizi, yani burun pasajlarınıza bağlı içi boş boşlukları tıkayabilir. Bu tıkanıklıklar sinüs enfeksiyonlarına (sinüzit) yakalanma olasılığınızı artırabilir.
Astım. Astım ve toz akarı alerjisi olan kişiler genellikle astım semptomlarını yönetmekte zorluk çekerler. Acil tıbbi tedavi veya acil bakım gerektiren astım atakları riski altında olabilirler.

Toz Akarı Alerjisi Teşhisi

Doktorunuz semptomlara ve evinizle ilgili sorulara verdiğiniz yanıtlara dayanarak toz akarı alerjisinden şüphelenebilir.

Havadaki bazı maddelere karşı alerjiniz olduğunu doğrulamak için doktorunuz ışıklı bir alet kullanarak burun zarının durumuna bakabilir. Havadaki bir şeye karşı alerjiniz varsa, burun geçişinin astarı şişecek ve soluk veya mavimsi görünebilir.

Yatağa gittiğinizde veya temizlik yaparken belirtileriniz daha kötüyse (toz akarı alerjenleri geçici olarak havadayken) doktorunuz toz akarı alerjisinden şüphelenebilir. Evcil hayvanınız varsa, özellikle de evcil hayvanınız yatak odanızda uyuyorsa alerjinin nedenini belirlemek daha zor olabilir.

Alerji cilt testi. Doktorunuz neye alerjiniz olduğunu belirlemek için alerji cilt testi önerebilir. Bu test için bir alerji uzmanına (alerjist) yönlendirilebilirsiniz.Bu testte, toz akarları için bir ekstrakt da dahil olmak üzere çok küçük miktarlarda saflaştırılmış alerjen ekstraktları cildinizin yüzeyine batırılır. Bu genellikle önkolda yapılır, ancak sırtın üst kısmında da yapılabilir.Doktorunuz veya hemşireniz 15 dakika sonra cildinizi alerjik reaksiyon belirtileri açısından gözlemler. Toz akarlarına alerjiniz varsa, toz akarı ekstraktının cildinize batırıldığı yerde kırmızı, kaşıntılı bir şişlik oluşur. Bu cilt testlerinin en sık görülen yan etkileri kaşıntı ve kızarıklıktır. Bu yan etkiler genellikle 30 dakika içinde kaybolur.
Alerji kan testi. Bazı kişiler cilt rahatsızlıkları olduğu veya sonuçları etkileyebilecek bir ilaç aldıkları için cilt testinden geçemezler. Alternatif olarak doktorunuz, toz akarları da dahil olmak üzere çeşitli yaygın alerjenlere karşı alerjiye neden olan spesifik antikorları tarayan bir kan testi isteyebilir. Bu test aynı zamanda bir alerjene karşı ne kadar duyarlı olduğunuzu da gösterebilir.

Toz Akarı Alerjisi Tedavisi

Toz akarı alerjisini kontrol altına almanın ilk tedavisi, toz akarlarından mümkün olduğunca kaçınmaktır. Toz akarlarına maruz kalma oranınızı en aza indirdiğinizde, daha az veya daha az şiddetli alerjik reaksiyonlar bekleyebilirsiniz. Ancak toz akarlarını ortamınızdan tamamen yok etmek imkansızdır. Semptomları kontrol altına almak için ilaçlara da ihtiyacınız olabilir.

Alerji ilaçları

Doktorunuz nazal alerji semptomlarını iyileştirmek için sizi aşağıdaki ilaçlardan birini almaya yönlendirebilir:

Antihistaminikler, alerjik reaksiyonda aktif olan bir bağışıklık sistemi kimyasalının üretimini azaltır. Bu ilaçlar kaşıntıyı, hapşırmayı ve burun akıntısını giderir. Feksofenadin (Allegra Allergy), loratadin (Alavert, Claritin), setirizin (Zyrtec) ve diğerleri gibi reçetesiz satılan antihistamin tabletlerin yanı sıra çocuklar için antihistamin şurupları da mevcuttur. Burun spreyi olarak alınan reçeteli antihistaminikler arasında azelastin (Astelin, Astepro) ve olopatadin (Patanase) bulunur.
Burun spreyi olarak verilen kortikosteroidler iltihabı azaltabilir ve saman nezlesi semptomlarını kontrol edebilir. Bu ilaçlar arasında flutikazon propiyonat (Flonaz Alerji Giderici), mometazon furoat (Nasonex), triamsinolon (Nasacort Allergy 24HR), siklesonid (Omnaris) ve diğerleri bulunur. Nazal kortikosteroidler düşük dozda ilaç sağlar ve oral kortikosteroidlere kıyasla çok daha düşük yan etki riskine sahiptir.
Dekonjestanlar burun kanallarınızdaki şişmiş dokuları küçültmeye yardımcı olabilir ve burnunuzdan nefes almayı kolaylaştırabilir. Bazı reçetesiz alerji tabletleri, bir antihistamini bir dekonjestanla birleştirir. Oral dekonjestanlar kan basıncını artırabilir ve şiddetli yüksek tansiyonunuz, glokomunuz veya kardiyovasküler hastalığınız varsa alınmamalıdır. Prostat büyümesi olan erkeklerde ilaç durumu kötüleştirebilir. Dekonjestanı güvenli bir şekilde alıp alamayacağınız konusunda doktorunuzla konuşun.Reçetesiz satılan dekonjestanlar burun spreyi olarak alındığında alerji semptomlarını kısa süreliğine azaltabilir. Bununla birlikte, dekonjestan spreyi art arda üç günden fazla kullanırsanız, burun tıkanıklığını daha da kötüleştirebilir.
Lökotrien değiştiriciler bazı bağışıklık sistemi kimyasallarının etkisini bloke eder. Doktorunuz tablet formunda bulunan lökotrien değiştirici montelukast’ı (Singulair) reçete edebilir. Montelukast’ın olası yan etkileri arasında üst solunum yolu enfeksiyonu, baş ağrısı ve ateş yer alır. Daha az görülen yan etkiler arasında kaygı veya depresyon gibi davranış veya ruh hali değişiklikleri yer alır.

Diğer terapiler

İmmünoterapi. Bağışıklık sisteminizi bir alerjene karşı duyarlı olmayacak şekilde “eğitebilirsiniz”. İmmünoterapi, bir dizi alerji aşısı veya dil altına (dil altına) alınan tabletler yoluyla uygulanır. Haftada bir ila iki doz veya tablet sizi çok küçük dozlarda alerjene (bu durumda alerjik reaksiyona neden olan toz akarı proteinlerine) maruz bırakır. Doz, genellikle üç ila altı aylık bir süre boyunca kademeli olarak artırılır. Üç ila beş yıl boyunca her dört haftada bir bakım iğnelerine veya tabletlere ihtiyaç vardır. İmmünoterapi genellikle diğer basit tedavilerin tatmin edici olmadığı durumlarda kullanılır.
Burun sulama. Hazırlanmış bir tuzlu su (tuzlu su) durulaması ile sinüslerinizdeki kalınlaşmış mukus ve tahriş edici maddeleri temizlemek için bir neti potu veya özel olarak tasarlanmış bir sıkma şişesi kullanabilirsiniz. Tuzlu su solüsyonunu kendiniz hazırlıyorsanız, kirletici madde içermeyen, damıtılmış, steril, önceden kaynatılıp soğutulmuş veya mutlak gözenek boyutu 1 mikron veya daha küçük olan bir filtreyle filtrelenmiş su kullanın. Her kullanımdan sonra irigasyon cihazını kirletici madde içermeyen suyla duruladığınızdan emin olun ve açık havada kurumaya bırakın.

Kendi kendine bakım

Toz akarlarına maruz kalmaktan kaçınmak, toz akarı alerjisini kontrol etmek için en iyi stratejidir. Toz akarlarını evinizden tamamen yok edemeseniz de sayılarını önemli ölçüde azaltabilirsiniz. İşte nasıl:

Alerjenlere dayanıklı yatak örtüleri kullanın. Yatak ve yastıklarınızı toz geçirmez veya alerjenleri engelleyen kılıflarda saklayın. Sıkı dokunmuş kumaştan yapılan bu örtüler, toz akarlarının yatak veya yastıklarda kolonileşmesini veya kaçmasını önler. Kutu yayları alerjenlere dayanıklı kapaklarla kaplayın.
Yatak takımlarını haftada bir yıkayın. Toz akarlarını öldürmek ve alerjenleri gidermek için tüm çarşafları, battaniyeleri, yastık kılıflarını ve yatak örtülerini en az 130 F (54,4 C) sıcak suda yıkayın. Yatak takımları sıcak yıkanamıyorsa, akarları öldürmek için eşyaları en az 15 dakika boyunca 130 F (54,4 C) üzerindeki bir sıcaklıkta kurutucuya koyun. Daha sonra alerjenleri gidermek için yatak takımlarını yıkayıp kurulayın. Yıkanamayan eşyaların 24 saat boyunca dondurulması da toz akarlarını öldürebilir, ancak bu alerjenleri ortadan kaldırmaz.
Nemi düşük tutun. Evinizde bağıl nemi %50’nin altında tutun. Bir nem alma cihazı veya klima, nemin düşük tutulmasına yardımcı olabilir ve bir higrometre (hırdavat mağazalarında mevcuttur) nem seviyelerini ölçebilir.
Yatak takımlarını akıllıca seçin. Tozu kolayca hapseden ve sık sık temizlenmesi zor olan yatak örtülerinden kaçının.
Yıkanabilir doldurulmuş oyuncaklar satın alın. Sık sık sıcak suyla yıkayın ve iyice kurulayın. Ayrıca doldurulmuş oyuncakları yataklardan uzak tutun.
Tozu temizleyin. Tozu temizlemek için kuru malzemeler yerine nemli veya yağlı paspas veya bez kullanın. Bu, tozun havaya uçmasını ve yeniden yerleşmesini önler.
Düzenli olarak vakumlayın. Halıların ve döşemeli mobilyaların süpürülmesi yüzeydeki tozu giderir; ancak süpürme toz akarlarının ve toz akarı alerjenlerinin çoğunun giderilmesinde etkili değildir. Süpürgeden kaynaklanan ev tozu emisyonlarını azaltmaya yardımcı olmak için çift katmanlı mikro filtre torbasına veya yüksek verimli partikül hava (HEPA) filtresine sahip bir elektrikli süpürge kullanın. Alerjiniz şiddetliyse, başkası işi yaparken süpürülen alandan uzak durun. Vakumlu odaya geri dönmeden önce yaklaşık iki saat bekleyin.
Dağınıklığı kesin. Toz topluyorsa toz akarlarını da toplar. Yatak odanızdaki süs eşyalarını, masa süslerini, kitapları, dergileri ve gazeteleri kaldırın.
Halıları ve diğer toz akarı yaşam alanlarını ortadan kaldırın. Halı kaplama toz akarları için rahat bir yaşam alanı sağlar. Bu, özellikle halının nemi kolayca tutan ve akarlar için nemli bir ortam sağlayan betonun üzerinde olması durumunda geçerlidir. Mümkünse yatak odasının duvardan duvara halısını fayans, ahşap, linolyum veya vinil döşemeyle değiştirin. Yatak odalarındaki döşemeli mobilyalar, yıkanamayan perdeler ve yatay panjurlar gibi diğer toz toplayan mobilyaları değiştirmeyi düşünün.
Fırınınıza ve klima ünitenize yüksek verimli bir ortam filtresi takın. Minimum Verimlilik Raporlama Değeri (MERV) 11 veya 12 olan bir filtre arayın ve tüm evin hava filtresini oluşturmak için fanı açık bırakın. Filtreyi her üç ayda bir değiştirmeyi unutmayın.

Referanslar: