Ağız ve diş sağlığı, genel sağlık durumumuzun önemli bir parçasıdır ve yaşam kalitemizi doğrudan etkiler. Ağız, sindirim sisteminin başlangıç noktası olup, burada oluşan sorunlar sindirim sistemine kadar uzanabilir. Dişlerin sağlığı, sadece estetik kaygılarla değil, aynı zamanda çeşitli sistemik hastalıkların önlenmesi açısından da büyük önem taşır. Bu nedenle, ağız ve diş sağlığına gereken önemi vermek, düzenli kontroller yaptırmak ve doğru ağız bakımını alışkanlık haline getirmek gereklidir.
Sağlık Bilgisi İçeriği
Ağız ve Diş Sağlığı Rehberi
Günümüzde diş hekimliği, yalnızca dişlerin tedavisi ile sınırlı kalmayıp, estetik diş hekimliği, ortodonti ve implantoloji gibi farklı alanlara da odaklanmaktadır. Bu alanlarda yapılan gelişmeler, bireylerin ağız sağlığı konusunda daha bilinçli hale gelmesini sağlamaktadır. Bunun yanı sıra, sağlıklı dişlere sahip olmanın kişinin özgüveni üzerinde de olumlu etkileri olduğu bilinmektedir. Sağlıklı ve estetik bir gülümseme, sosyal ilişkilerde daha güçlü bir duruş sergilememizi sağlar.
Ağız ve diş sağlığı ihmal edildiğinde, çeşitli ağız ve diş hastalıkları ortaya çıkabilir. Diş çürükleri, diş eti hastalıkları, ağız kokusu gibi problemler, sadece ağız içinde değil, genel sağlığımızda da ciddi sorunlara yol açabilir. Örneğin, diş eti hastalıkları, kalp hastalıkları ve diyabet gibi ciddi rahatsızlıklarla bağlantılıdır. Bu nedenle, düzenli diş hekimi kontrolleri ve doğru ağız bakım alışkanlıkları, bu tür hastalıkların önlenmesinde kilit rol oynar.
Bu rehberde, ağız ve diş sağlığını korumak için nelere dikkat edilmesi gerektiği, doğru ağız bakımının nasıl yapılacağı, diş sağlığını tehdit eden yaygın hastalıklar ve bu hastalıkların nasıl önlenebileceği gibi konular detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Aynı zamanda, ağız sağlığının genel sağlık üzerindeki etkileri, doğru beslenmenin ağız sağlığı üzerindeki rolü ve çocuklarda ağız sağlığına dair dikkat edilmesi gereken hususlar da bu rehberde yer alacaktır.
Ağız ve Diş Sağlığının Önemi
Ağız ve diş sağlığı, genel vücut sağlığının ayrılmaz bir parçasıdır ve bireyin yaşam kalitesini doğrudan etkiler. Sağlıklı bir ağız sadece estetik bir görünüm sağlamakla kalmaz, aynı zamanda düzgün konuşma, sindirim ve kendine güven açısından da büyük bir role sahiptir. Ağız sağlığının korunması, ciddi sağlık sorunlarının önlenmesine de katkıda bulunur.
1. Genel Sağlık ile Bağlantısı
Ağız ve diş sağlığı, vücuttaki birçok organ ve sistemle doğrudan bağlantılıdır. Ağızda meydana gelen enfeksiyonlar, zamanla kana karışarak kalp, böbrek veya akciğer gibi hayati organları etkileyebilir. Özellikle diş eti hastalıklarının kontrol altına alınmaması, diyabet ve kalp hastalıkları gibi kronik rahatsızlıkların tetikleyicisi olabilir.
2. Sosyal ve Psikolojik Etkileri
Ağız ve diş sağlığı, bireyin sosyal yaşamını ve özgüvenini büyük ölçüde etkiler. Sağlıklı dişler, gülümsemenin estetik görünümünü güçlendirirken, kötü ağız hijyeni bireylerde özgüven kaybına yol açabilir. Ayrıca ağız kokusu ve diş sorunları, iş hayatında ve kişisel ilişkilerde olumsuz sonuçlar doğurabilir.
3. Çocuklarda ve Yaşlılarda Önemi
- Çocuklarda: Ağız ve diş sağlığı, çocukların büyüme ve gelişiminde kritik bir rol oynar. Çocuklarda erken dönemde görülen çürükler, diş kaybına ve çene gelişiminde sorunlara yol açabilir.
- Yaşlılarda: Yaşlı bireylerde ağız sağlığının korunması, genel sağlık durumunun iyileştirilmesine katkı sağlar. Diş kayıpları veya protezlerin yanlış kullanımı, yaşlı bireylerin beslenme kalitesini düşürebilir.
4. Ekonomik Boyutları
Ağız ve diş sağlığı ihmal edildiğinde ortaya çıkan hastalıkların tedavisi ciddi maliyetler gerektirebilir. Erken teşhis ve düzenli bakım, daha büyük sağlık sorunlarının önüne geçerek bireylerin ve sağlık sistemlerinin ekonomik yükünü hafifletir.
5. Koruyucu Önlemler
Ağız ve diş sağlığını korumak için şu önlemler alınabilir:
- Düzenli olarak diş fırçalama ve diş ipi kullanımı.
- Yılda en az iki kez diş hekimine kontrole gitmek.
- Dengeli beslenme ve şeker tüketimini sınırlandırmak.
- Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmak.
Ağız ve diş sağlığının korunması, bireyin genel sağlığı, sosyal ilişkileri ve yaşam kalitesi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Bu nedenle düzenli diş bakımı ve diş hekimi kontrolleri, sağlıklı bir yaşam için vazgeçilmezdir.
Yaygın Ağız ve Diş Hastalıkları
Diş Çürükleri
Diş çürükleri, dişin dış yüzeyindeki mine tabakasının bozulmasıyla başlayan ve zamanla derinleşerek dişin iç katmanlarına ilerleyen bir hastalıktır. Ana nedenleri arasında şunlar yer alır:
- Bakteri Plağı: Ağızda biriken bakteriler, karbonhidratlarla beslenerek asit üretir ve diş minesine zarar verir.
- Düzensiz Diş Fırçalama: Yetersiz ağız hijyeni, çürük riskini artırır.
- Şekerli ve Asitli Gıdalar: Şeker ve asit içeren besinlerin sık tüketimi çürük oluşumunu hızlandırır.
Belirtiler:
- Dişte hassasiyet ve ağrı
- Görünür kahverengi veya siyah lekeler
- Diş yüzeyinde çukurlaşma
Tedavi:
- Başlangıç seviyesinde flor uygulamaları
- İlerlemiş durumlarda dolgu, kanal tedavisi veya çekim
Diş Eti Hastalıkları (Gingivitis ve Periodontitis)
Diş eti hastalıkları, diş etlerinde iltihaplanma ile başlayan ve tedavi edilmediğinde diş kaybına neden olabilen sorunlardır.
Gingivitis (Diş Eti İltihabı):
- Diş eti kanaması, şişlik ve kızarıklık belirtileriyle karakterizedir.
- Genellikle düzenli diş temizliği ile kontrol altına alınabilir.
Periodontitis:
- Gingivitisin ilerlemiş formudur.
- Diş eti çekilmesi, kemik kaybı ve dişlerin sallanması gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.
Nedenleri:
- Plak ve tartar birikimi
- Genetik yatkınlık
- Sigara kullanımı
- Diş sıkma ve gıcırdatma
Tedavi:
- Derinlemesine diş temizliği (kök yüzeyi düzleştirme)
- İlerlemiş vakalarda cerrahi müdahale
Aft ve Ağız Yaraları
Aftlar, ağız içinde görülen küçük, beyaz renkli ve ağrılı yaralardır. Stres, hormonal değişiklikler ve beslenme eksiklikleri gibi faktörlerle tetiklenebilir.
Belirtiler:
- Ağrılı beyaz veya sarı yaralar
- Çevresinde kırmızı bir halka
- Konuşma ve yemek yeme sırasında rahatsızlık
Tedavi:
- Antiseptik gargaralar
- Kortikosteroid içeren merhemler
- Bol sıvı tüketimi ve sağlıklı beslenme
Ağız Kokusu (Halitozis)
Ağız kokusu, genellikle ağız hijyenine dikkat edilmemesi sonucu ortaya çıkan bir sorundur. Ancak bazı durumlarda altta yatan bir hastalığın belirtisi olabilir.
Nedenleri:
- Diş çürükleri ve diş eti hastalıkları
- Dil yüzeyinde bakteri birikimi
- Sindirim sistemi hastalıkları
Tedavi:
- Düzenli diş fırçalama ve diş ipi kullanımı
- Dil temizliği
- Bol su tüketimi
- Altta yatan sağlık sorununun tedavisi
Diş Sıkma ve Gıcırdatma (Bruksizm)
Bruksizm, genellikle stres veya uyku bozukluklarıyla ilişkilendirilen bir durumdur. Dişlere zarar verebilir ve çene kaslarında ağrıya neden olabilir.
Belirtiler:
- Çene ağrısı ve baş ağrısı
- Diş yüzeyinde aşınma
- Dişlerde hassasiyet
Tedavi:
- Gece plağı kullanımı
- Stres yönetimi
- Fizik tedavi ve egzersizler
Diş Renklenmeleri
Diş renklenmeleri, estetik açıdan rahatsızlık veren bir durumdur. Genellikle yiyecek, içecek ve sigara kullanımından kaynaklanır.
Türleri:
- Dışsal Renklenmeler: Kahve, çay ve tütün tüketimi nedeniyle oluşur.
- İçsel Renklenmeler: Diş minesinin altındaki dentin tabakasında meydana gelir ve genellikle ilaç kullanımı veya diş travmalarıyla ilişkilidir.
Tedavi:
- Profesyonel diş temizliği
- Beyazlatma tedavileri
- Lamina veya kaplama uygulamaları
Doğru Ağız ve Diş Bakımı Nasıl Yapılır?
Doğru ağız ve diş bakımı, sağlıklı bir ağız ve parlak bir gülüş için gereklidir. Günlük ağız bakım rutini, ağız sağlığını korumanın en etkili yollarından biridir. Dişlerin günde en az iki kez fırçalanması, diş ipi kullanımı ve düzenli diş hekimi ziyaretleri, sağlıklı dişler ve diş etleri için temel gerekliliklerdir.
Diş Fırçalama: Dişlerinizi günde en az iki kez, sabah ve gece olmak üzere fırçalamalısınız. Doğru fırçalama tekniği, dişlerin her yüzeyini nazikçe temizlemeyi içerir. Florürlü diş macunu kullanmak, diş minesini güçlendirir ve çürük oluşumunu engeller.
Diş İpi Kullanımı: Diş fırçası, dişlerin arasındaki küçük boşluklara ulaşmakta yetersiz kalabilir. Bu nedenle, diş ipi kullanımı, dişlerin arasındaki plağı ve yiyecek artıklarını temizlemenin en iyi yoludur. Diş ipi kullanımı, diş eti hastalıklarının önlenmesine yardımcı olur.
Ağız Gargarası: Antibakteriyel ağız gargaraları, ağzınızdaki bakterileri öldürerek ağız sağlığını korumanıza yardımcı olabilir. Ağız gargarası kullanmak, diş fırçalama ve diş ipi kullanımını tamamlayıcı bir bakım olarak önerilir.
Düzenli Diş Hekimi Kontrolleri: Diş hekiminizi düzenli olarak ziyaret etmek, ağız sağlığınızın korunması için gereklidir. Diş hekiminiz, ağız sağlığınızı değerlendirecek, gerekli tedavileri önerecek ve olası sorunları erken teşhis edebilecektir.
Bu rutinler, ağız sağlığınızı korumanın temel yollarıdır ve düzenli olarak uygulandığında diş çürükleri ve diş eti hastalıkları gibi sorunların önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca, ağız bakım ürünlerinin doğru seçimi de ağız sağlığınızı olumlu yönde etkileyebilir.
Beslenmenin Ağız ve Diş Sağlığı Üzerindeki Etkisi
Beslenme, ağız ve diş sağlığı üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Doğru beslenme alışkanlıkları, dişlerinizi ve diş etlerinizi sağlıklı tutarken, yanlış beslenme alışkanlıkları diş çürüklerine ve diş eti hastalıklarına yol açabilir. Bu nedenle, ağız ve diş sağlığını korumak için sağlıklı bir diyet benimsemek önemlidir.
Şeker ve Karbonhidratlar: Şeker ve karbonhidratlar, ağızdaki bakterilerin en sevdiği yiyeceklerdir. Bu bakteriler, şekerleri fermente ederek asit üretir ve bu asit diş minesine zarar vererek diş çürüklerine yol açar. Bu nedenle, şekerli yiyeceklerin tüketimini sınırlamak ve tatlılardan hemen sonra dişleri fırçalamak önemlidir.
Süt ve Süt Ürünleri: Süt ve süt ürünleri, dişlerinizi güçlendiren kalsiyum ve fosfor açısından zengindir. Bu besinler, diş minesini koruyarak diş çürüklerinin önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca, süt ürünlerindeki kazein proteini, diş minesini kaplayarak koruma sağlar.
Sebzeler ve Meyveler: Sebzeler ve meyveler, ağız sağlığını destekleyen vitamin ve mineraller açısından zengindir. Özellikle lifli sebzeler ve meyveler, ağız içinde doğal bir temizlik sağlar ve tükürük üretimini artırarak ağız pH dengesini korur.
Su Tüketimi: Su, ağız sağlığı için hayati öneme sahiptir. Ağızdaki yiyecek artıklarını temizler, tükürük üretimini artırır ve ağızda asit oluşumunu engeller. Ayrıca, florürlü su tüketimi, diş minesini güçlendirmeye yardımcı olabilir.
Sağlıklı bir diyet, ağız ve diş sağlığını korumanın anahtarıdır. Yüksek şekerli gıdalardan kaçınmak, yeterli miktarda su içmek ve diş dostu besinleri tercih etmek, sağlıklı dişler ve diş etleri için gereklidir.
Çocuklarda Ağız ve Diş Sağlığının Önemi
Çocukların ağız ve diş sağlığı, genel sağlıklarının ayrılmaz bir parçasıdır. Diş çürükleri ve diş eti hastalıkları gibi sorunlar yalnızca ağız sağlığını değil, aynı zamanda büyüme, beslenme ve genel yaşam kalitesini etkileyebilir. Erken yaşta kazanılan ağız bakım alışkanlıkları, yaşam boyu sağlıklı dişlere sahip olmanın temelini oluşturur.
1. Çocuklarda Diş Çürüklerinin Nedenleri ve Önlenmesi
Diş çürükleri, çocuklarda en sık görülen ağız sağlığı problemlerindendir. Çürüklerin başlıca nedenleri şunlardır:
- Şekerli ve Asitli Gıdalar: Çocukların aşırı miktarda şekerli yiyecek ve içecek tüketmesi diş çürüklerine yol açabilir.
- Yetersiz Ağız Hijyeni: Dişlerin düzenli olarak fırçalanmaması, diş çürüklerinin oluşumuna zemin hazırlar.
- Yetersiz Florid Kullanımı: Florid, dişleri çürüklere karşı koruyan bir mineraldir. Florid içeren diş macunlarının kullanımı önemlidir.
Çürüklerin önlenmesi için şu önlemler alınabilir:
- Günde iki kez florid içeren bir diş macunu ile dişlerin fırçalanması.
- Şekerli yiyecek ve içecek tüketiminin sınırlandırılması.
- Düzenli diş hekimi kontrollerine gidilmesi.
2. Çocuklarda Diş Fırçalama Alışkanlığı Kazandırma
Diş fırçalama alışkanlığı, küçük yaşlarda kazandırılmalıdır. Bu süreçte ailelere büyük görev düşer:
- Model Olmak: Ebeveynlerin düzenli diş fırçalama alışkanlığı göstermesi, çocuklara örnek olur.
- Eğlenceli Hale Getirmek: Renkli diş fırçaları ve çocuklara uygun şarkılarla diş fırçalama süreci eğlenceli hale getirilebilir.
- Yaşa Uygun Yardım Sağlamak: Küçük çocukların motor becerileri tam olarak gelişmediğinden, ebeveynlerin yardım etmesi gerekebilir.
3. Çocuklarda Diş Hekimi Korkusunun Yenilmesi
Diş hekimi korkusu, çocuklarda yaygın bir durumdur ve ağız sağlığı kontrollerini aksatabilir. Bu korkunun yenilmesi için:
- Çocukları diş hekimine götürmeden önce pozitif bir şekilde bilgilendirin.
- İlk ziyaretlerde, yalnızca diş kontrolü yapılması ve işlemlerin eğlenceli bir dille anlatılması korkunun azalmasına yardımcı olabilir.
- Çocuk dostu klinikler tercih edilerek ortamın sıcaklığı ve samimiyeti artırılabilir.
4. Çocuklarda Diş Çıkarma Süreci ve Bakım
Bebeklerde diş çıkarma süreci genellikle 6. aydan itibaren başlar ve bu süreçte ağız bakımı ihmal edilmemelidir:
- Bebeklerde Ağız Temizliği: İlk dişler çıkmadan önce, nemli bir tülbentle bebeğin diş etlerini temizlemek faydalıdır.
- İlk Dişlerin Bakımı: İlk diş çıktıktan sonra, uygun boyutta bir diş fırçası ile nazikçe fırçalanmalıdır.
- Diş Çıkarken Rahatlatma: Diş çıkarma sırasında bebeklerde kaşıntı ve huzursuzluk olabilir. Bu süreçte diş kaşıyıcıları kullanmak rahatlatıcı olabilir.
5. Çocuklarda Ortodontik Problemlerin Erken Teşhisi
Ortodontik sorunların erken teşhis edilmesi, ileride daha karmaşık ve maliyetli tedavilerin önlenmesini sağlar.
- Parmak Emme ve Biberon Kullanımı: Parmak emme ve uzun süreli biberon kullanımı, dişlerin diziliminde problemlere yol açabilir.
- Erken Kontrollerin Önemi: Çocukların 7 yaşına kadar bir ortodontist tarafından değerlendirilmesi önerilir.
6. Çocuklarda Sağlıklı Beslenmenin Ağız Sağlığına Etkisi
Sağlıklı beslenme alışkanlıkları, çocukların ağız sağlığı üzerinde büyük etkiye sahiptir. Özellikle:
- Kalsiyum Zengini Besinler: Süt, yoğurt ve peynir gibi kalsiyum açısından zengin besinler, dişlerin güçlenmesine yardımcı olur.
- Şekerden Uzak Durmak: Çikolata, şekerleme gibi şekerli gıdalar yerine meyve ve sebze gibi doğal ürünler tercih edilmelidir.
Bu öneriler, çocukların ağız ve diş sağlığını korumak için önemli bir rehber sunar ve sağlıklı bir geleceğin temellerini atar.
Sonuç
Ağız ve diş sağlığı, genel sağlığımızın kritik bir parçasıdır ve yaşam kalitemizi doğrudan etkiler. Diş çürükleri, diş eti hastalıkları ve ağız kanseri gibi yaygın hastalıkların önlenmesi ve tedavi edilmesi, düzenli diş hekimi kontrolleri ve doğru ağız bakım alışkanlıkları ile mümkündür. Ayrıca, sağlıklı bir diyet, ağız sağlığını destekler ve bu tür hastalıkların önlenmesine katkıda bulunur. Çocuklarda ağız ve diş sağlığına erken yaşlarda dikkat edilmesi, ömür boyu sürecek sağlıklı dişlerin temellerini atar.
Ağız sağlığını korumak için her gün dişlerinizi fırçalayın, diş ipi kullanın, sağlıklı beslenin ve düzenli olarak diş hekiminizi ziyaret edin. Bu basit adımlar, sağlıklı bir ağız ve parlak bir gülüş için yeterlidir.
Referanslar:
- Ağız ve Diş Sağlığı Rehberi V2
- World Health Organization. (2022). Oral health: Key facts. Geneva: WHO Press.
- Petersen, P. E. (2008). Oral cancer prevention and control–The approach of the World Health Organization. Oral Oncology, 44(5), 461-467.
- Peres, M. A., et al. (2019). Oral diseases: A global public health challenge. The Lancet, 394(10194), 249-260.
- Fejerskov, O., & Kidd, E. (2008). Dental caries: The disease and its clinical management. Oxford: Blackwell Munksgaard.
- FDI World Dental Federation. (2015). The global burden of oral diseases and risks to oral health. Geneva: FDI.
- Watt, R. G., et al. (2019). Addressing oral health inequalities: Policy and practice implications. Community Dental Health, 36(1), 10-16.
- Dye, B. A., et al. (2015). Trends in oral health status: United States, 1988–1994 and 1999–2004. Vital Health Statistics, 11(248), 1-92.
- Kassebaum, N. J., et al. (2017). Global burden of untreated caries: A systematic review and meta-regression. Journal of Dental Research, 96(4), 380-387.
- Selwitz, R. H., et al. (2007). Dental caries. The Lancet, 369(9555), 51-59.
- Moynihan, P., & Kelly, S. A. (2014). Effect on caries of restricting sugars intake: Systematic review. Journal of Dental Research, 93(1), 8-18.
- Sheiham, A., & Watt, R. G. (2000). The common risk factor approach: A rational basis for promoting oral health. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 28(6), 399-406.
- Pihlstrom, B. L., et al. (2005). Periodontal diseases. The Lancet, 366(9499), 1809-1820.
- Tonetti, M. S., et al. (2017). Impact of periodontitis on health: Consensus report. Journal of Clinical Periodontology, 44(S18), S178-S186.
- Bagramian, R. A., et al. (2009). The global increase in dental caries: A pending public health crisis. American Journal of Dentistry, 22(1), 3-8.
- Chapple, I. L. C., et al. (2018). Periodontal health and systemic conditions. Journal of Clinical Periodontology, 45(S20), S207-S226.
- Vujicic, M. (2015). The dental economy and workforce dynamics. Journal of Dental Education, 79(5), 67-72.
- Watt, R. G., et al. (2016). Social determinants of health and oral health inequalities. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 44(1), 1-11.
- Gupta, N., et al. (2020). Role of artificial intelligence in dentistry. Journal of Oral Biology and Craniofacial Research, 10(3), 189-193.
- Lockhart, P. B., et al. (2012). Periodontal disease and cardiovascular disease: A scientific statement. Circulation, 125(20), 2520-2544.
- Baelum, V., et al. (2016). Periodontitis and diabetes: A complex relationship. Periodontology 2000, 71(1), 59-69.
- Silva, M. J., et al. (2012). Oral health inequalities in Europe. Community Dental Health, 29(1), 29-34.
- Chapple, I. L. C., et al. (2013). Periodontal therapy: Evidence-based treatment approaches. Journal of Clinical Periodontology, 40(S14), S106-S112.
- Albandar, J. M., et al. (2012). Global epidemiology of periodontal diseases. Journal of Periodontal Research, 47(2), 106-112.
- Opal, S., et al. (2015). Diet and dental caries: An insight into cariogenic foods. Clinical Medicine Insights: Dentistry, 8, 1-12.
- Petersen, P. E. (2003). The World Oral Health Report 2003. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 31(S1), 3-24.
- Scannapieco, F. A., et al. (2003). Association between periodontal disease and pneumonia. Journal of Periodontology, 74(10), 1408-1416.
- Ten Cate, J. M. (2001). Current concepts on the theories of the mechanism of action of fluoride. Acta Odontologica Scandinavica, 59(6), 305-312.
- Yeung, C. A., et al. (2003). Fluoridation of drinking water and dental caries prevention. Evidence-Based Dentistry, 4(1), 32-35.
- Locker, D., & Matear, D. (2000). Oral disorders and their impact on psychosocial well-being. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 28(1), 72-80.
- Marcenes, W., et al. (2013). Global burden of oral conditions in 1990–2010: A systematic analysis. Journal of Dental Research, 92(7), 592-597.
- Van der Weijden, F., & Slot, D. E. (2011). Oral hygiene in the prevention of periodontal diseases. Periodontology 2000, 55(1), 104-123.
- Listl, S., et al. (2015). Value of routine dental care in preventing oral diseases. Health Policy, 119(12), 1490-1498.
- Beaglehole, R., et al. (2009). The role of public health in improving oral health. Community Dental Health, 26(1), 13-18.
- Glenny, A. M., et al. (2013). The clinical effectiveness of powered toothbrushes. Journal of Clinical Periodontology, 40(Suppl 14), S55-S60.
- Kassebaum, N. J., et al. (2015). The global burden of periodontal disease. Journal of Periodontology, 86(11), 601-612.
- https://scholar.google.com/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
