Sigaranın Zararları Nelerdir? Sigarayı Bırakmanın 10 Yolu
Sigara içmenin tarihçesi oldukça eskiye dayansa da, modern tıbbın ve bilimsel araştırmaların ilerlemesiyle birlikte sigaranın zararları daha net bir şekilde ortaya konmuştur. Günümüzde sigara içmenin sağlık üzerindeki etkileri, sadece içiciler için değil, aynı zamanda pasif içiciler için de önemli bir risk faktörü haline gelmiştir. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, sigara her yıl yaklaşık 8 milyon kişinin ölümüne yol açmaktadır ve bu ölümlerin yaklaşık 1,2 milyonu pasif içicilikten kaynaklanmaktadır. Sigara dumanı, yüzlerce toksik madde içerir ve bu maddeler vücuda solunduğunda akciğerlerde ciddi hasara yol açar. Peki, sigaranın insan sağlığı üzerindeki bu derin etkilerinin ardında yatan mekanizmalar nelerdir?
Sağlık Bilgisi İçeriği
Sigaranın Zararları Nelerdir? Sigarayı Bırakmanın 10 Yolu
Sigaranın zararları, vücudun hemen her sistemini etkileyecek kadar geniştir. En belirgin etkilerinden biri akciğer sağlığı üzerinedir, çünkü sigara dumanı doğrudan solunum yollarına ve akciğerlere ulaşır. Akciğer kanseri, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve bronşit gibi hastalıklar, sigara içmenin en yaygın sonuçları arasında yer alır. Bunun yanı sıra sigara, kan dolaşımı, kalp ve damar sağlığı üzerinde de yıkıcı etkiler yapar. Kalp krizi, felç, damar tıkanıklıkları ve diğer kardiyovasküler hastalıklar, sigara içen bireylerde çok daha sık görülmektedir. Sigara içmek aynı zamanda bağışıklık sistemini de zayıflatarak vücudu enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirir.
Sigaranın sadece fiziksel sağlığı değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal sağlığı da olumsuz etkilediği bilinmektedir. Sigara bağımlılığı, bireylerin zihinsel sağlığı üzerinde de ağır bir yük oluşturur. Sürekli nikotin ihtiyacı, kişilerde huzursuzluk, anksiyete ve depresyon gibi ruhsal sorunları tetikleyebilir. Aynı zamanda sigara içen bireyler, sigara içmenin sosyal olarak kabul edilmemesi nedeniyle zamanla toplumsal izolasyon ve yalnızlık yaşayabilirler. Sigara bağımlılığı, hem içiciler hem de onların aileleri için ciddi bir maddi yük oluşturur; bu durum ise aile içi gerginliklere ve stresli yaşam koşullarına neden olabilir. Sigara içmenin psikolojik ve sosyal etkileri, bireylerin yaşam kalitesini düşüren unsurlar olarak karşımıza çıkar.
Sigara, aynı zamanda çevre sağlığı üzerinde de büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Her yıl milyonlarca sigara izmariti çevreye atılmakta ve bu izmaritler, doğada çözünmesi zor olan maddeler içermektedir. Ayrıca, sigara üretimi sırasında kullanılan tarım kimyasalları ve enerji kaynakları, küresel ısınmayı hızlandıran etkenler arasındadır. Sigara dumanı, sadece içen kişiyi değil, aynı zamanda çevresindeki insanları da etkiler. Pasif içicilik olarak bilinen bu durum, özellikle çocuklar ve hamile kadınlar için büyük bir sağlık riski oluşturmaktadır. Bu nedenle sigaranınn zararlarını sadece içici bireyler üzerinde değil, toplum genelinde bir sorun olarak ele almak gerekmektedir.
Sigaranın Fiziksel Zararları
1. Akciğer Hastalıkları
Sigaranın zararları en çok akciğerler üzerinde görülür. Sigara dumanı, akciğer hücrelerine doğrudan zarar vererek kanserli hücrelerin gelişmesine yol açar. Sigara içen bireylerin %85’inden fazlasında akciğer kanseri riski, sigara içmeyenlere göre çok daha yüksektir. Ayrıca, sigara dumanında bulunan karbon monoksit ve diğer zararlı kimyasallar akciğerlerin normal fonksiyonlarını bozarak kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve bronşit gibi hastalıklara yol açar. KOAH, nefes darlığı, öksürük ve balgam gibi semptomlarla kendini gösterir ve zamanla akciğer fonksiyonlarını ciddi şekilde kısıtlar. Bu hastalıklar, sigara bırakıldıktan sonra bile geri dönüşü olmayan hasarlara yol açabilir.
2. Kalp ve Damar Sağlığı
Sigara içmek, kalp hastalıkları ve felç riskini önemli ölçüde artırır. Nikotin, vücutta damarları daraltarak kan akışını zorlaştırır ve kalbin daha fazla çalışmasına neden olur. Bunun yanı sıra sigara dumanında bulunan toksinler, damarlarda plak oluşumuna yol açarak arterlerin tıkanmasına ve kalp krizi riskinin artmasına neden olur. Sigara içen bireylerde, içmeyenlere göre %50 daha fazla kalp krizi riski olduğu bilinmektedir. Ayrıca, felç riski de sigara içenlerde oldukça yüksektir, çünkü sigara dumanı beyindeki damarları da olumsuz etkiler.
3. Kanser Türleri
Sigaranın sadece akciğer kanserine yol açtığı düşünülse de, aslında sigara birçok farklı kanser türüne de neden olur. Ağız, boğaz, pankreas, mesane, böbrek ve yemek borusu kanserleri, sigara içmeyle doğrudan ilişkilendirilen kanser türleri arasındadır. Sigara dumanındaki kimyasal maddeler, vücuda girdikten sonra hücrelerin DNA yapısında değişikliklere yol açar ve bu değişiklikler kanserli hücrelerin oluşumunu tetikler. Sigara içen kadınlarda rahim ağzı kanseri riski de artmaktadır. Bu nedenle sigara, sadece akciğer sağlığını değil, vücudun diğer organlarını da ciddi şekilde tehdit eder.
4. Diş ve Ağız Sağlığı
Sigara, diş ve ağız sağlığı üzerinde de olumsuz etkiler yapar. Sigara içen bireylerde diş eti hastalıkları, ağız kokusu ve diş sararması gibi problemler daha sık görülür. Ayrıca, sigara dumanındaki kimyasallar ağız mukozasına zarar vererek ağız kanseri riskini artırır. Diş eti hastalıkları, zamanla diş kaybına yol açabilir ve bu durum estetik problemlerin yanı sıra çiğneme ve konuşma fonksiyonlarını da olumsuz etkiler. Sigara içen bireylerde diş tedavilerinin başarısız olma olasılığı da daha yüksektir.
Sigaranın Psikolojik ve Sosyal Zararları
1. Bağımlılık ve Ruh Sağlığı
Sigara, nikotin bağımlılığına yol açarak bireylerde ciddi psikolojik sorunlara neden olabilir. Nikotin, beyindeki dopamin seviyelerini artırarak kısa süreli bir rahatlama sağlar; ancak bu etki geçici olup zamanla daha fazla nikotin ihtiyacı doğurur. Bu döngü, bireylerde anksiyete, depresyon ve stres gibi ruhsal sorunları tetikler. Sigara bağımlılığı, sosyal hayatta da olumsuz etkilere yol açar. Sigara içmek, birçok ülkede yasaklanmış alanlarda gerçekleştirilemediği için sosyal izolasyon ve dışlanmaya neden olabilir.
2. Ekonomik Yük
Sigara bağımlılığı, bireylerin ve ailelerin bütçesine ciddi bir maddi yük getirir. Sigara fiyatlarının artmasıyla birlikte, bir kişinin sigara alışkanlığını sürdürmesi aile bütçesinden önemli bir pay alabilir. Bu durum, özellikle düşük gelirli aileler için büyük bir maddi sorun haline gelir. Ayrıca, sigara içmenin sağlık üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle hastane ve ilaç masrafları da zamanla artar. Sigara içen bireylerin sağlık sigortası primleri de sigara içmeyenlere göre daha yüksek olabilir.
3. Sosyal İlişkiler Üzerindeki Etkiler
Sigara içmek, aile içi ilişkilerde de gerginliklere neden olabilir. Özellikle pasif içicilik nedeniyle aile üyelerinin sağlığı tehlikeye girdiğinde, sigara içen bireyler ve aile üyeleri arasında çatışmalar yaşanabilir. Çocukların sigara dumanına maruz kalması, onların da sağlık sorunları yaşamasına ve eğitim hayatlarının olumsuz etkilenmesine yol açabilir. Sigara içen ebeveynler, çocuklarına kötü örnek teşkil edebilir ve bu durum çocukların da sigara kullanma olasılığını artırabilir.
Sigaranın Çevresel Zararları
Sigara içmenin sadece bireysel ve toplumsal sağlık üzerinde değil, aynı zamanda çevre üzerinde de ciddi zararları bulunmaktadır. Sigara izmaritleri, en yaygın çevresel atıklardan biri olup, doğada yıllarca çözünmeden kalabilir. Her yıl milyarlarca sigara izmariti doğaya atılmakta ve bu izmaritler toprak ve su kaynaklarını kirletmektedir. Sigara izmaritlerinde bulunan kimyasallar, bitkilerin büyümesini engelleyebilir ve ekosistemi olumsuz etkileyebilir.
Ayrıca, sigara üretimi sırasında kullanılan tütün tarımı, ormansızlaşma ve biyolojik çeşitliliğin kaybına yol açar. Sigara üretimi için kullanılan tarım ilaçları ve kimyasallar, toprak ve su kaynaklarını kirleterek çevresel kirliliği artırır. Sigara dumanı, atmosfere salınan zararlı gazlarla hava kirliliğine de katkıda bulunur. Bu nedenle sigara içmek, sadece bireylerin sağlığını değil, aynı zamanda gezegenin ekolojik dengesini de tehdit eder.
Sigaranın Zararlarından Korunma Yolları
Sigaranın zararlarından korunmanın en etkili yolu, hiç başlamamaktır. Ancak sigara içen bireyler için en önemli adım, sigarayı bırakmaktır. Sigara bırakma süreci zorlayıcı olabilir, ancak tıbbi destek, nikotin replasman terapileri ve psikolojik danışmanlık gibi yöntemler bu süreci kolaylaştırabilir. Ayrıca, sigara bırakma sürecinde çevresel ve sosyal desteğin önemi büyüktür. Aile ve arkadaşlar, sigara bırakma sürecinde bireylerin motivasyonlarını artırabilir ve onlara moral desteği sağlayabilir.
Sigaranın zararlarını önlemek için toplum genelinde farkındalık yaratmak da büyük önem taşır. Sigara içmenin zararlarına dair bilinçlendirme kampanyaları ve sigara yasakları, sigara kullanımını azaltma konusunda etkili olabilir. Ayrıca, gençlerin sigaraya başlamasını önlemek amacıyla okullarda ve gençlik merkezlerinde eğitim programları düzenlenmelidir.
Sigarayı Bırakmanın 10 Yolu
1. Sigarayı Bırakma Kararını Netleştirin
Sigarayı bırakmak, güçlü bir irade ve net bir kararlılık gerektirir. Bu kararı verirken, sigara içmenin hayatınıza olan olumsuz etkilerini düşünün. Sağlığınızı nasıl tehdit ettiğini, ekonomik olarak sizi nasıl zorladığını ve çevrenizdeki insanlara nasıl zarar verdiğini listeleyin. Bu listeyi, motivasyonunuz düştüğünde size hatırlatıcı olması için görünür bir yere koyabilirsiniz. Örneğin:
- Sağlık Faydaları: Daha sağlıklı bir akciğer, daha düşük kalp krizi riski.
- Ekonomik Faydalar: Her ay sigaraya harcadığınız parayı biriktirerek neler yapabileceğinizi düşünün.
- Sosyal Faydalar: Sevdiklerinizle daha kaliteli zaman geçirmek, onların sağlığını da korumak.
2. Sigarayı Bırakma Tarihi Belirleyin
Rastgele bir gün değil, sizin için anlamlı ve uygun bir tarih seçmek, başarı şansınızı artırabilir. Bu tarihi belirlerken şunlara dikkat edin:
- Planlama Süresi: Kendinize birkaç haftalık bir hazırlık dönemi tanıyın.
- Stresten Uzak Bir Dönem: İş veya özel hayatınızda yoğun ve stresli olmayan bir zamanı seçin.
- Hatırlatıcı Tarihler: Doğum gününüz, yılbaşı ya da sizin için özel bir gün gibi unutulmaz bir tarihi seçmek motivasyon sağlayabilir.
Belirlediğiniz tarihi takvimde işaretleyin ve bu tarihe kadar sigara bırakma planınızı detaylandırın. Örneğin:
- Tetikleyicileri tanıyıp uzaklaşmak.
- Alternatif alışkanlıklar geliştirmek.
3. Destek Gruplarından ve Yakınlarınızdan Yardım Alın
Sigarayı bırakmak bireysel bir süreç gibi görünse de, bu yolda yalnız olmak zorunda değilsiniz. Destek almak, motivasyonunuzu artırabilir ve zorluklarla daha kolay başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Şunları yapabilirsiniz:
- Ailenizi ve Arkadaşlarınızı Bilgilendirin: Sigarayı bırakmaya karar verdiğinizi yakınlarınıza söyleyin ve onların desteğini isteyin.
- Destek Gruplarına Katılın: Sigara bırakma sürecini deneyimlemiş kişilerle konuşmak, size yeni bakış açıları kazandırabilir. Online forumlar ve yerel destek grupları bu konuda yardımcı olabilir.
- Bir Bırakma Partneri Bulun: Sigarayı bırakmayı düşünen bir arkadaşınız varsa birlikte hareket etmek motivasyon sağlayabilir.
4. Tetikleyicilerden Uzak Durun
Sigara içme alışkanlığınızı tetikleyen durumları tanımlamak, bu tetikleyicilerden uzak durmayı kolaylaştırır. Tetikleyiciler fiziksel, duygusal veya sosyal olabilir. Örnekler:
- Fiziksel Tetikleyiciler: Kahve içmek, alkol tüketmek, yemek sonrası gibi rutinleriniz.
- Duygusal Tetikleyiciler: Stres, endişe, sıkıntı gibi durumlar.
- Sosyal Tetikleyiciler: Sigara içen arkadaşlarla bir araya gelmek, sigara içilen mekanlarda bulunmak.
Bu tetikleyicilerle başa çıkmanın yollarını önceden belirleyin:
- Kahve yerine bitki çayı deneyin.
- Stresli anlarda nefes egzersizleri yapın.
- Sigara içilmeyen mekanları tercih edin.
5. Nikotin Yerine Koyma Terapilerini Değerlendirin
Sigarayı bırakırken, nikotin bağımlılığı ile mücadele en büyük zorluklardan biridir. Bu süreçte, vücudunuzun nikotini bırakmaya alışması için nikotin yerine koyma tedavilerini kullanabilirsiniz. Bunlar şunları içerir:
- Nikotin Bantları: Cildinize yapıştırarak vücudunuzun yavaş yavaş nikotin almasını sağlar.
- Nikotin Sakızları veya Pastilleri: Sigara içme isteği hissettiğinizde çiğneyerek ya da emerek kullanabilirsiniz.
- Elektronik Alternatifler: Doktor kontrolünde kullanılan cihazlar veya tedavi yöntemleri.
- Profesyonel Reçeteler: Sağlık uzmanlarının önerdiği ilaçlar ya da tedavi planları.
Bu yöntemleri kullanırken bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir. Bu, doğru dozu ve yöntemi seçmenize yardımcı olabilir ve sağlık risklerini azaltır.
6. Profesyonel Yardım Alın
Sigarayı bırakmak konusunda zorlanıyorsanız, profesyonel yardım almak size büyük avantaj sağlayabilir. Uzmanlar, sigarayı bırakmanız için etkili stratejiler geliştirebilir ve sürecinizi destekleyebilir. Profesyonel yardımlar şunları içerebilir:
- Danışmanlık Hizmetleri: Sigarayı bırakma uzmanları veya psikologlarla yapılan görüşmeler, bağımlılığınızı anlamanıza ve bırakma sürecine uygun stratejiler geliştirmenize yardımcı olabilir.
- Reçeteli İlaçlar: Doktorunuz, sigarayı bırakmanıza yardımcı olabilecek ilaçlar yazabilir. Bu ilaçlar, nikotin isteğini azaltabilir ve bırakma belirtilerini hafifletebilir.
- Sigarayı Bırakma Hatları: Birçok ülkede ücretsiz destek sağlayan sigarayı bırakma hatları bulunur. Bu hatlar, ihtiyaç duyduğunuzda rehberlik ve motivasyon sunar.
- Online ve Yüz Yüze Programlar: Sigarayı bırakma merkezlerinde grup terapileri ya da bireysel programlar, bırakma sürecinizde destekleyici olabilir.
7. Alternatif Alışkanlıklar Geliştirin
Sigara içme isteğinizi bastırmak için farklı alışkanlıklar geliştirmek oldukça etkilidir. Alışkanlıklarınızı değiştirmek, zihninizi meşgul eder ve sigara içme isteğini zamanla yok eder. Öneriler:
- Elleri Meşgul Etmek: Stres topu sıkmak, kalem çevirmek veya bir hobinizle uğraşmak gibi aktiviteler deneyin.
- Atıştırmalıklar Kullanmak: Sağlıklı atıştırmalıklar (örneğin, havuç dilimleri, şekersiz sakız veya kuru yemişler) sigara yerine iyi bir alternatif olabilir.
- Zihinsel Dikkat Dağıtıcılar: Bulmaca çözmek, kitap okumak veya bir dizi izlemek gibi aktiviteler sigarayı düşünmenizi engelleyebilir.
- Derin Nefes Egzersizleri: Sigara içmek yerine birkaç derin nefes alıp vererek kendinizi sakinleştirebilirsiniz.
8. Egzersiz ve Sağlıklı Yaşam Tarzına Yönelin
Düzenli egzersiz, sigarayı bırakma sürecini desteklemenin en etkili yollarından biridir. Egzersiz, stresle başa çıkmanıza yardımcı olurken, aynı zamanda sigara içme isteğinizi de azaltabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek şu faydaları sağlar:
- Fiziksel Sağlığın İyileşmesi: Egzersiz, sigara kullanımından kaynaklanan zararların onarılmasına yardımcı olur ve akciğer kapasitenizi artırır.
- Sigara İçme İsteğini Azaltma: Özellikle aerobik egzersizler (koşu, yürüyüş, yüzme) endorfin salgılamanızı sağlar ve nikotin isteğini azaltır.
- Yeni Bir Rutine Adım Atmak: Egzersiz, sigaranın yerini alacak yeni bir alışkanlık kazandırır. Egzersiz sonrası hissedeceğiniz enerji ve mutluluk, sigarayı aramanızı engeller.
9. Kendinizi Ödüllendirin
Sigarayı bırakma sürecinizde başarılarınızı kutlamak, motivasyonunuzu artırır. Küçük ödüller belirlemek ve bunları adım adım uygulamak, süreci eğlenceli hale getirir. Örnekler:
- Kısa Vadeli Ödüller: Bir gün veya bir hafta sigara içmediğinizde kendinize küçük ödüller verin, örneğin sevdiğiniz bir filmi izlemek ya da güzel bir yemek yemek.
- Uzun Vadeli Ödüller: Bir ay veya daha uzun süre sigara içmediğinizde, sigaraya harcamadığınız parayla kendinize daha büyük bir ödül alabilirsiniz, örneğin bir tatil planı ya da yeni bir alışveriş.
- Birikim Planı Yapın: Sigaraya harcamadığınız parayı bir kumbarada biriktirerek, bu birikimi özel bir şey için kullanabilirsiniz.
10. Pes Etmeyin ve Sabırlı Olun
Sigarayı bırakmak bir süreçtir ve bu süreçte iniş çıkışlar yaşamak doğaldır. Eğer başarısız olduğunuzu düşünüyorsanız, bu durumu bir öğrenme fırsatı olarak görün. Unutmayın, her deneme sizi başarıya bir adım daha yaklaştırır. İşte bu süreçte sabırlı olmanın ipuçları:
- Hataları Kabul Edin: Tekrar sigara içtiğinizde, kendinize çok yüklenmeyin. Bunun bir süreç olduğunu unutmayın ve yeniden başlama cesareti gösterin.
- Küçük Adımlarla İlerleyin: Bir anda tamamen bırakmak yerine, sigara tüketiminizi kademeli olarak azaltmayı deneyin.
- Motivasyonunuzu Tazeleyin: Bırakma kararınızı hatırlatan yazılar, görseller ya da uygulamaları sık sık kullanın.
- Kendi Başarınızı Kutlayın: Sigara içmediğiniz her gün, bir başarıdır. Kendinizi motive etmek için bu başarıları görünür hale getirin.
Sabırlı ve kararlı bir şekilde bu adımları takip ettiğinizde, sigarayı bırakmanız daha kolay ve kalıcı olacaktır. Her başarı, sizi daha sağlıklı ve mutlu bir hayata bir adım daha yaklaştırır.
Sonuç
Sigara, hem bireylerin fiziksel ve psikolojik sağlığını hem de çevreyi tehdit eden bir alışkanlıktır. Sigara içmenin neden olduğu hastalıklar, dünya genelinde milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine ve sağlık sistemlerinin üzerindeki yükün artmasına yol açmaktadır. Sigaranın zararlarından korunmak ve sigara içmeyi bırakmak, bireylerin yaşam kalitesini artırmak için atılacak en önemli adımlardan biridir. Sağlıklı bir yaşam sürdürmek için sigara kullanımını bırakmak ve çevremizdeki insanları da bu konuda bilinçlendirmek büyük önem taşır.
Referanslar:
- Sigaranın Zararları Nelerdir? Sigarayı Bırakmanın 10 Yolu
- World Health Organization. (2021). Tobacco Facts. Geneva: World Health Organization.
- U.S. Department of Health and Human Services. (2014). The Health Consequences of Smoking—50 Years of Progress: A Report of the Surgeon General. Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services.
- Jha, P., & Peto, R. (2014). Global Effects of Smoking, of Quitting, and of Taxing Tobacco. New England Journal of Medicine, 370(1), 60-68.
- GBD 2019 Tobacco Collaborators. (2021). Global Burden of Disease Study 2019 on Tobacco Use and Its Health Effects. The Lancet Public Health, 6(7), e462-e477.
- WHO Framework Convention on Tobacco Control. (2005). Global Progress Report on Implementation.
- Doll, R., Peto, R., Boreham, J., & Sutherland, I. (2004). Mortality in Relation to Smoking: 50 Years’ Observations on Male British Doctors. BMJ, 328(7455), 1519.
- Centers for Disease Control and Prevention. (2020). Smoking and Tobacco Use: Fast Facts. Atlanta: CDC.
- Hecht, S. S. (2012). Research Opportunities Related to Establishing Standards for Tobacco Products Under the Family Smoking Prevention and Tobacco Control Act. Nicotine & Tobacco Research, 14(1), 18-28.
- West, R., & Brown, J. (2013). Theory of Addiction. Wiley-Blackwell.
- Prochaska, J. O., & DiClemente, C. C. (1983). Stages and Processes of Self-Change of Smoking: Toward An Integrative Model of Change. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 51(3), 390-395.
- Fiore, M. C., Jaén, C. R., Baker, T. B., et al. (2008). Treating Tobacco Use and Dependence: 2008 Update. U.S. Department of Health and Human Services.
- Cahill, K., Stevens, S., Perera, R., & Lancaster, T. (2013). Pharmacological Interventions for Smoking Cessation: An Overview and Network Meta-Analysis. Cochrane Database of Systematic Reviews, (5).
- Balfour, D. J. K., & Fagerström, K. O. (1996). Pharmacology of Nicotine and its Therapeutic Use in Smoking Cessation. Pharmacology & Therapeutics, 72(1), 51-81.
- Glantz, S. A., & Bareham, D. W. (2018). E-Cigarettes: Use, Effects on Smoking, Risks, and Policy Implications. Annual Review of Public Health, 39, 215-235.
- Hughes, J. R. (2008). Smoking and Suicide: A Brief Overview. Drug and Alcohol Dependence, 98(3), 169-178.
- Taylor, G., McNeill, A., Girling, A., Farley, A., Lindson-Hawley, N., & Aveyard, P. (2014). Change in Mental Health After Smoking Cessation: Systematic Review and Meta-Analysis. BMJ, 348, g1151.
- Benowitz, N. L. (2010). Nicotine Addiction. New England Journal of Medicine, 362(24), 2295-2303.
- McEwen, A., Hajek, P., & McRobbie, H. (2006). Manual of Smoking Cessation: A Guide for Counsellors and Practitioners. Blackwell Publishing.
- Kenfield, S. A., Wei, E. K., Rosner, B. A., Glynn, R. J., Stampfer, M. J., & Colditz, G. A. (2010). Burden of Smoking on Cause-Specific Mortality: Application to the Nurses’ Health Study. Tobacco Control, 19(3), 248-254.
- Pisinger, C., & Godtfredsen, N. S. (2007). Is There a Health Benefit of Reduced Tobacco Consumption? A Systematic Review. Nicotine & Tobacco Research, 9(6), 631-646.
- Zhang, H., Cai, B., & The Global Burden of Disease Study. (2013). The Impact of Tobacco Smoking on Health and Longevity. Medicine, 92(1), e1-e9.
- Peto, R., Lopez, A. D., Boreham, J., & Thun, M. (2006). Mortality from Smoking in Developed Countries: 1950–2000. Oxford University Press.
- Hatsukami, D. K., Stead, L. F., & Gupta, P. C. (2008). Tobacco Addiction. Lancet, 371(9629), 2027-2038.
- Campaign for Tobacco-Free Kids. (2021). Tobacco’s Toll of Death and Disease. Washington, DC: Campaign for Tobacco-Free Kids.
- Britton, J. (2017). Death, Disease, and Tobacco. The Lancet, 389(10082), 1861-1862.
- Mackay, J., Eriksen, M., & Shafey, O. (2006). The Tobacco Atlas. American Cancer Society.
- Shiffman, S., Brockwell, S. E., Pillitteri, J. L., & Gitchell, J. G. (2008). Use of Smoking-Cessation Treatments in the United States. American Journal of Preventive Medicine, 34(2), 102-111.
- Warner, K. E. (2007). The Role of Public Policies in Reducing Smoking Prevalence in the United States: The Past 50 Years. Annual Review of Public Health, 28, 595-614.
- Fagerström, K. O. (2002). The Epidemiology of Smoking: Health Consequences and Benefits of Cessation. Drugs, 62(Suppl. 2), 1-9.
- IARC Working Group. (2004). Tobacco Smoke and Involuntary Smoking. IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, Vol. 83. Lyon, France: WHO International Agency for Research on Cancer.
- Bilano, V., Gilmour, S., Moffiet, T., d’Espaignet, E. T., Stevens, G. A., Commar, A., … & Ezzati, M. (2015). Global Trends and Projections for Tobacco Use, 1990-2025: An Analysis of Smoking Indicators. The Lancet, 385(9972), 966-976.
- Zhu, S. H., Lee, M., Zhuang, Y. L., Gamst, A., & Wolfson, T. (2012). Interventions to Increase Smoking Cessation at the Population Level: How Much Progress Has Been Made in the Last Two Decades? Tobacco Control, 21(2), 110-118.
- Hukkanen, J., Jacob, P., & Benowitz, N. L. (2005). Metabolism and Disposition Kinetics of Nicotine. Pharmacological Reviews, 57(1), 79-115.
- West, R. (2006). Tobacco Control: Present and Future. British Medical Bulletin, 77-78(1), 123-136.
- Abrams, D. B., Graham, A. L., Levy, D. T., Mabry, P. L., & Orleans, C. T. (2010). Boosting Population Quits Through Evidence-Based Cessation Treatment and Policy. American Journal of Preventive Medicine, 38(3S), S351-S363.
- https://scholar.google.com/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- https://www.researchgate.net/
- https://www.nhs.uk/