Doğum Kontrol Yöntemleri

Sayfa İçeriği

Sağlık Bilgisi Paylaş !

Doğum kontrol yöntemleri, kişisel sağlık durumlarına, yaşa, cinsel aktiviteye ve kişisel tercihlere göre değişebilir. Doğru yöntemi seçmek için bir sağlık profesyonelinin rehberliği önemlidir. Ayrıca, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için kondom gibi bariyer yöntemlerinin kullanılması önerilir.

Doğum Kontrol Yöntemleri

Doğum kontrolü, gebelikleri istenmeyen veya planlanmamış bir şekilde engellemek için kullanılan yöntemleri içerir. Bu yöntemler farklı etkililik derecelerine, kullanım kolaylığına ve kişisel tercihlere sahiptir. İşte doğum kontrolü seçenekleri:

1. Hormonal Yöntemler:

Oral Kontraseptifler (Doğum Kontrol Hapı İsimleri):
- Nasıl Çalışır: Doğum kontrol hapları, vücuda düşük dozda östrojen ve progestin hormonları sağlar. Bu hormonlar, ovülasyonu (yumurtlama) engeller, rahim ağzı mukusunu kalınlaştırarak spermin rahme girmesini zorlaştırır ve rahim içi dokusunu incelterek gebeliğin yerleşmesini engeller.
- Etkililik: Kullanımına bağlı olarak yüksek bir etkililik seviyesine sahiptir. Düzenli olarak alındığında, gebelik riski çok düşüktür.
- Kullanım: Günlük olarak ağız yoluyla alınır. Her gün aynı saatte alınması önemlidir.
- Yan Etkiler: Mide bulantısı, hassas göğüsler, kanama düzensizlikleri gibi yan etkiler görülebilir. Ancak çoğu kadın için bu yan etkiler hafif ve geçicidir.
Doğum Kontrol Yaması:
- Nasıl Çalışır: Doğum kontrol yaması, ciltten emilen östrojen ve progestin hormonları içerir. Hormonlar vücuda emildikçe ovülasyonu engellerler.
- Etkililik: Etkililiği yüksektir, ancak düzenli olarak değiştirilmesi gerekebilir.
- Kullanım: Her hafta yeni bir yama yapıştırılır ve üç hafta boyunca kullanılır. Dördüncü hafta, yama kullanılmaz ve adet dönemi başlar.
- Yan Etkiler: Cilt reaksiyonları, baş ağrısı, mide bulantısı gibi yan etkiler görülebilir.
Doğum Kontrol Aşıları:
- Nasıl Çalışır: Hormon içeren enjeksiyonlar, 3 ayda bir uygulanır ve ovülasyonu engeller.
- Etkililik: Yüksek etkililik seviyesine sahiptir, ancak düzenli enjeksiyon gerektirir.
- Kullanım: Doktor tarafından uygulanır ve her 3 ayda bir tekrarlanır.
- Yan Etkiler: Menstrüel düzensizlikler, kilo artışı ve kemik yoğunluğunda azalma gibi yan etkiler gözlenebilir.
Doğum Kontrol İmplanti:
- Nasıl Çalışır: Kol altına yerleştirilen ince bir implant, progestin hormonunu sürekli olarak salar. Bu hormon rahim içi dokusunu incelterek gebeliği engeller.
- Etkililik: 3 yıl boyunca etkilidir ve yüksek bir etkililik seviyesine sahiptir.
- Kullanım: Cerrahi bir işlemle kol altına yerleştirilir ve doktor tarafından çıkarılır.
- Yan Etkiler: Adet düzensizlikleri, baş ağrısı, göğüs hassasiyeti gibi yan etkiler görülebilir.

Bu hormonal doğum kontrol yöntemleri, gebelikten korunmanın yanı sıra adet düzensizlikleri, ağrılı adetler ve akne gibi durumların tedavisinde de kullanılabilir. Ancak hormonal yöntemlerin kullanımı öncesinde bir sağlık profesyoneli ile görüşmek önemlidir. Her kadının ihtiyaçları farklı olduğu için en uygun yöntemi belirlemek için bir doktordan rehberlik almak önemlidir.

2. Bariyer Yöntemler:

Bariyer doğum kontrol yöntemleri, rahim ağzını spermlerin rahme ulaşmasını engelleyerek gebeliği önleyen yöntemlerdir. İşte bariyer doğum kontrol yöntemlerinin detayları:

Prezervatif (Kondom):
- Nasıl Çalışır: Prezervatif, cinsel ilişki sırasında penisi kaplayan bir lateks veya poliüretan kapak olarak kullanılır. Bu, spermlerin rahme ulaşmasını engeller ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.
- Etkililik: Doğru kullanıldığında yüksek bir etkililik seviyesine sahiptir, ancak kullanım hataları nedeniyle başarısız olabilir.
- Kullanım: Her cinsel ilişkide yeni bir prezervatif kullanılmalıdır.
- Yan Etkiler: Prezervatif kullanımı genellikle yan etkilere neden olmaz. Ancak lateks alerjisi olan kişiler için alternatifler mevcuttur.
Diyafram:
- Nasıl Çalışır: Diyafram, rahim ağzını kaplayan ve spermin geçişini engelleyen bir silikondan yapılmış bir bariyerdir. Spermin rahme ulaşmasını engeller.
- Etkililik: Doğru kullanıldığında etkilidir, ancak spermisit jeli ile birlikte kullanılması daha etkili hale getirir.
- Kullanım: Vajina içine yerleştirilir ve cinsel ilişkiden önce kullanılır. Her cinsel ilişkide yeniden uygulanmalıdır.
- Yan Etkiler: Nadiren alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Rahim Ağzı Kapanı (Servikal Kapak):
- Nasıl Çalışır: Rahim ağzı kapanı, rahim ağzını kaplayarak spermin geçişini engeller. Bir doktor tarafından yerleştirilir.
- Etkililik: Yüksek bir etkililik seviyesine sahiptir, ancak doktor tarafından yerleştirilmesi gereklidir.
- Kullanım: Rahim ağzına yerleştirilen bir cihazdır ve doktor tarafından yerleştirilir ve çıkarılır.
- Yan Etkiler: Yerleştirme sırasında ağrı veya enfeksiyon riski vardır.
Rahim İçi Araç (RİA – Spiral):
- Nasıl Çalışır: RİA, rahim içine yerleştirilen bir cihazdır. Rahim içi dokusunu değiştirerek spermin hareketini engeller ve rahmin iç yüzeyini etkileyerek gebeliği önler.
- Etkililik: Çok etkilidir ve uzun süreli koruma sağlar. Hormonal ve hormonsuz seçenekleri bulunur.
- Kullanım: Bir doktor tarafından yerleştirilir ve çıkarılır.
- Yan Etkiler: Adet kanamalarının artması veya ağrılı hale gelmesi gibi yan etkiler olabilir.

Bariyer doğum kontrol yöntemleri, gebelikten korunmanın yanı sıra cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmada da etkilidir.

3. Doğal Yöntemler:

Doğal doğum kontrol yöntemleri, hormon içermeyen ve tıbbi müdahale gerektirmeyen yöntemlerdir. Ancak, bu yöntemlerin etkinliği kullanıcıya bağlı olarak değişebilir ve dikkatli bir şekilde uygulanmaları gereklidir. İşte doğal doğum kontrol yöntemlerinin detayları:

Takvim (Ritim) Yöntemi:
- Nasıl Çalışır: Bu yöntemde, kadının adet döngüsü takip edilir ve ovülasyon dönemi belirlenir. Bu dönemde cinsel ilişkiye girilmemeye çalışılır.
- Etkililik: Yüksek bir hata payına sahiptir ve etkililiği düşüktür, özellikle düzensiz adet döngülerinde.
- Kullanım: Kadınlar adetlerinin başlangıcını ve bitişini kaydederek adet döngülerini takip ederler.
Vücut Sıcaklığı Yöntemi:
- Nasıl Çalışır: Kadın her sabah aynı saatte vücut sıcaklığını ölçer. Yüksek vücut sıcaklığı, ovülasyonun başladığını gösterebilir.
- Etkililik: Doğru bir şekilde uygulandığında etkilidir, ancak düzenli ölçümler gerektirir.
- Kullanım: Vücut sıcaklığı her sabah aynı saatte ölçülür, veriler bir grafikte kaydedilir.
Servikal Mukus Gözlemi:
- Nasıl Çalışır: Kadın, rahim ağzındaki mukusun doku ve yapısını gözlemleyerek ovülasyon dönemini belirlemeye çalışır. Ovülasyon döneminde mukus daha ince, berrak ve kaygan hale gelir.
- Etkililik: Doğru bir şekilde uygulandığında etkilidir, ancak dikkatli gözlem gerektirir.
- Kullanım: Kadın, tuvaleti kullanırken veya parmağı ile rahim ağzından örnek alarak mukusu inceleyebilir.
Billings Ovülasyon Metodu:
- Nasıl Çalışır: Bu yöntemde, kadın rahim ağzındaki mukusun doku, yapı ve görünümünü gözlemleyerek ovülasyon dönemini belirler.
- Etkililik: Doğru bir şekilde öğrenildiğinde etkilidir, ancak eğitim gerektirir.
- Kullanım: Kadınlar mukusun özelliklerini her gün gözlemleyerek verileri kaydederler.
Doğal Planlama (FAM – Fertility Awareness Method):
- Nasıl Çalışır: FAM, takvim yöntemi, vücut sıcaklığı ölçümü ve servikal mukus gözlemi gibi farklı doğal yöntemlerin bir kombinasyonunu kullanır.
- Etkililik: Doğru bir şekilde uygulandığında etkilidir, ancak eğitim gerektirir ve dikkatli takip gerektirir.
- Kullanım: Kadınlar adet döngülerini takip eder, vücut sıcaklığı ölçer ve servikal mukusu incelemek gibi farklı teknikleri kullanırlar.

Doğal doğum kontrol yöntemleri, gebelik istenmeyen sonuçlara yol açabileceği için dikkatli bir şekilde uygulanmalıdır. Bu yöntemlerin etkili olabilmesi için düzenli takip, eğitim ve sağlık profesyonelinin rehberliği önemlidir. Ayrıca, doğal doğum kontrol yöntemleri, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (CYBE) korunmada etkili değildir, bu nedenle korunmasız cinsel ilişki sırasında CYBE’lerden korunmak için ek önlemler alınmalıdır.

4. Acil Kontrasepsiyon ile Hamilelik Önleme:

Acil kontrasepsiyon, korunmasız cinsel ilişki sonrasında istenmeyen gebeliği önlemek için kullanılan acil bir yöntemdir. İşte acil kontrasepsiyonun detayları:

Acil Kontrasepsiyon Yöntemleri:
- Acil Kontrasepsiyon Hapları: İki tür acil kontrasepsiyon hapı bulunur. Östrojen ve levonorgestrel içeren haplar ile sadece levonorgestrel içeren haplar. Bu haplar, korunmasız cinsel ilişki sonrası en kısa sürede alınmalıdır.
- Spiral: Bakır veya hormonal spiral, korunmasız cinsel ilişki sonrası rahim içine yerleştirilebilir. Bakır spiral koruyuculuğu artırırken, hormonal spiral adet kanamasını azaltabilir.
Nasıl Çalışır:
- Acil kontrasepsiyon hapları, ovülasyonu (yumurtlama) geciktirir veya spermin rahme ulaşmasını zorlaştırır. Rahim içi döllenmiş yumurtayı kabul etmeyi önler.
- Spiral, rahim içi ortamı sperm için engeller ve döllenmiş yumurtanın rahme yerleşmesini önler.
Etkililik:
- Acil kontrasepsiyon haplarının etkililiği alındıktan sonraki saatlere bağlıdır. Ne kadar erken alınırlarsa, gebelik riski o kadar azalır.
- Spiral, diğer yöntemlere göre daha yüksek bir etkililik seviyesine sahiptir ve koruyuculuğu 5 yıla kadar sürer.
Kullanım:
- Acil kontrasepsiyon hapları, cinsel ilişkiden sonraki 72 saat içinde alınmalıdır, ancak ne kadar erken alınırlarsa etkisi o kadar yüksektir.
- Spiral, cinsel ilişkiden sonraki 5 gün içinde yerleştirilmelidir ve bir sağlık profesyoneli tarafından uygulanır.
Yan Etkiler:
- Acil kontrasepsiyon haplarının yan etkileri mide bulantısı, kusma, baş ağrısı ve adet düzensizlikleri olabilir.
- Spiral takıldığında hafif ağrı ve kanama gibi yan etkiler görülebilir.
Dikkate Alınması Gerekenler:
- Acil kontrasepsiyon yöntemleri düzenli bir doğum kontrol yöntemi yerine kullanılmamalıdır.
- Herhangi bir alerji veya yan etki durumunda bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır.
- Acil kontrasepsiyon, cinsel saldırı veya korunmasız cinsel ilişki sonrası kullanılabilir.

Acil kontrasepsiyon, istenmeyen gebeliği önlemek için önemli bir seçenektir. Ancak uzun vadeli doğum kontrol yöntemleri hala en güvenilir koruma sağlar. Acil kontrasepsiyon kullanımıyla ilgili herhangi bir sorunuz veya endişeniz varsa, bir sağlık profesyoneli ile görüşmek en iyisi olacaktır.

5. Cerrahi Yöntemler ile Gebelik Önleme:

Cerrahi doğum kontrol yöntemleri, kalıcı bir gebelik önleme yöntemi olarak kullanılır. Bu yöntemler, cinsel olarak aktif olmayı sonlandırmış veya çocuk sahibi olmayı tamamen istemeyen kişiler için uygundur. İşte cerrahi doğum kontrol yöntemlerinin detayları:

Tüp Bağlama (Tubal Ligation):
- Nasıl Çalışır: Tüp bağlama işlemi, kadının fallop tüplerinin kapatılması veya kesilmesi yoluyla çalışır. Bu, yumurtaların spermle buluşmasını engeller ve gebeliği önler.
- Etkililik: Kalıcı bir doğum kontrol yöntemidir ve gebeliği önleme konusunda yüksek bir etkililik seviyesine sahiptir.
- Kullanım: Cerrahi bir işlem gerektirir ve geri dönüşü zordur.
- Yan Etkiler: Tüp bağlama işlemi sonrası ağrı, enfeksiyon veya ameliyatla ilgili komplikasyonlar görülebilir.
Tüp Ligasyonu ile Minilaparotomi:
- Nasıl Çalışır: Bu yöntem, karın bölgesine yapılan küçük bir kesi ile tüp ligasyonu işlemini içerir. Yine fallop tüpleri kapatılır veya kesilir.
- Etkililik: Tüp bağlama ile aynı etkililiğe sahiptir, yani kalıcı bir doğum kontrol yöntemidir.
- Kullanım: Cerrahi bir işlem gerektirir ve geri dönüşü zordur.
- Yan Etkiler: Ameliyat sonrası ağrı, enfeksiyon veya komplikasyonlar olabilir.
Vazektomi (Vasectomy):
- Nasıl Çalışır: Vazektomi, erkeklerde uygulanan bir cerrahi işlemdir. Vaz deferens adı verilen tüplerin kesilmesi veya kapatılması ile sperm yolunu engeller.
- Etkililik: Kalıcı bir doğum kontrol yöntemidir ve gebeliği önleme konusunda yüksek bir etkililik seviyesine sahiptir.
- Kullanım: Cerrahi bir işlem gerektirir ve geri dönüşü zordur.
- Yan Etkiler: Vazektomi sonrası ağrı, şişme veya enfeksiyon gibi yan etkiler nadiren görülür.

Cerrahi doğum kontrol yöntemleri, gebelikten korunma konusunda son derece etkilidir, ancak kalıcıdır ve geri dönüşü zordur. Bu yöntemleri düşünmeden önce, çocuk sahibi olma isteğinizin kesin olduğundan emin olmalısınız. Her iki eşin de bu kararı birlikte alması önemlidir. Bu işlemler, bir cerrah tarafından yapılmalıdır ve sonrasında düzenli takip gerekebilir. Cerrahi doğum kontrol yöntemleri hakkında daha fazla bilgi ve karar verme sürecinde rehberlik için bir sağlık profesyoneli ile görüşmek önemlidir.

6. Emzirme Yöntemi:

Emzirme: Emziren anneler için doğal bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılabilir.

Referanslar: