Çocuklarda Alerji Türleri, Belirtileri ve Tedavisi

Alerjiler, özellikle çocukluk döneminde oldukça yaygın görülen bir sağlık sorunudur. Her yaş grubunda görülebilse de, çocuklarda alerjiler daha belirgin ve ciddi olabilir. Alerjiler, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere aşırı tepki vermesi sonucu ortaya çıkar. Polen, ev tozu akarları, hayvan tüyleri, besinler, böcek ısırıkları ve hatta bazı ilaçlar gibi maddeler çocuklarda alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Alerjik reaksiyonlar, hafif belirtilerden yaşamı tehdit eden anafilaktik şoka kadar geniş bir yelpazede olabilir. Bu nedenle, alerji belirtilerini erken dönemde tanımak ve uygun tedavi yöntemlerine başvurmak son derece önemlidir.

Çocuklarda Alerji Türleri, Belirtileri ve Tedavisi!

Çocuklarda alerjilerin erken teşhisi, hem çocuğun yaşam kalitesini artırır hem de olası komplikasyonların önüne geçer. Ancak çocukların alerji belirtileri bazen yetişkinlere göre farklılık gösterebilir ve bu durum, alerjilerin teşhis edilmesini zorlaştırabilir. Özellikle okul öncesi dönemdeki çocuklar, belirtilerini ifade etmekte zorlanabilir. Ebeveynlerin bu süreçte dikkatli olmaları, belirtileri fark etmeleri ve gerekli durumlarda bir uzmana başvurmaları gerekmektedir. Ayrıca alerjilerin genetik bir eğilimle ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır; yani ailede alerji geçmişi olan çocukların alerji geliştirme riski daha yüksektir.

Çocuklarda alerjilerin nedenleri genellikle çevresel faktörlere ve genetik yatkınlığa dayanır. Modern yaşam koşulları ve endüstrileşme ile birlikte alerjenlere maruziyet artmıştır. Örneğin, kentsel alanlarda yaşayan çocuklar, hava kirliliği ve kapalı alanlarda daha fazla zaman geçirme nedeniyle daha fazla alerji geliştirme riski taşırlar. Bu durum, özellikle astım ve egzama gibi kronik alerjik hastalıkların görülme sıklığını artırmaktadır. Ek olarak, besin alerjileri de günümüzde çocuklar arasında oldukça yaygındır ve bu tür alerjilerin belirtileri genellikle hızlı ve ciddi olabilir.

Bu makalede, çocuklarda alerjilerin genel belirtileri, en yaygın alerji türleri ve alerjilerin nasıl tedavi edilebileceği üzerinde durulacaktır. Alerji tedavilerinde kullanılan yöntemler, çocuğun alerjenle temasını minimize etme ve bağışıklık sisteminin aşırı tepkisini kontrol altına alma üzerine kuruludur. Ayrıca, alerjilerin yönetimi ve önlenmesi konusunda ebeveynlere yönelik bazı pratik önerilere de yer verilecektir.

Çocuklarda Alerji Türleri ve Nedenleri

Çocuklarda alerjiler farklı şekillerde kendini gösterebilir ve çeşitli alerjenler bu duruma sebep olabilir.

Genel olarak, çocuklarda alerji türleri şunlardır:

1. Solunum Yolu Alerjileri: Bunlar en yaygın alerji türlerinden biridir ve çoğunlukla polenler, toz akarları, küf sporları veya evcil hayvan tüyleri gibi hava yoluyla taşınan alerjenler nedeniyle oluşur. Alerjik rinit (saman nezlesi) ve astım, solunum yolu alerjilerine örnek verilebilir. Çocuklar burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırma, öksürük ve nefes darlığı gibi belirtiler gösterebilir.
2. Besin Alerjileri: Besin alerjileri, belirli gıdaların tüketilmesi sonucu ortaya çıkan aşırı bağışıklık tepkileridir. Süt, yumurta, yer fıstığı, soya, buğday, balık ve deniz ürünleri çocuklarda en sık alerjiye neden olan besinlerdir. Besin alerjileri, deri döküntülerinden, mide bulantısına, kusmaya, ishal ve hatta anafilaksiye kadar ciddi belirtilere yol açabilir.
3. Deri Alerjileri: Çocuklarda sıkça görülen bir diğer alerji türü ise deriyle ilgili olanlardır. Egzama (atopik dermatit) ve ürtiker (kurdeşen), bu grupta yer alır. Egzama, ciltte kaşıntı, kızarıklık, kuruluk ve bazen de su dolu kabarcıklarla kendini gösterir. Ürtiker ise deride ani gelişen kabarık, kaşıntılı döküntülerle tanınır.
4. İlaç Alerjileri: Çocuklarda antibiyotikler başta olmak üzere bazı ilaçlara karşı alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Bu tür alerjiler, genellikle ilaç alımından kısa süre sonra döküntü, kaşıntı, mide bulantısı veya daha ciddi anafilaktik reaksiyonlar şeklinde kendini gösterir.
5. Böcek Alerjileri: Arı, eşek arısı gibi böcek sokmaları da bazı çocuklarda şiddetli alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Böcek sokması sonrası şiddetli şişlik, kızarıklık ve ağrı oluşabilir; bazı vakalarda ise nefes almada zorluk ve anafilaksi gelişebilir.

Çocuklarda Alerji Belirtileri

Çocuklarda alerji belirtileri, alerjinin türüne ve çocuğun bağışıklık sistemine bağlı olarak değişiklik gösterir.

Bununla birlikte, en sık görülen alerji belirtileri şunlardır:

• Ciltte Kızarıklık ve Kaşıntı: Deri alerjilerinde çocuklarda kızarıklık, kaşıntı ve kabarıklık görülebilir. Egzama gibi kronik alerjik hastalıklarda ciltte sürekli tahriş ve kuruluk olurken, akut durumlarda kurdeşen gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
• Gözlerde Sulanma ve Kaşıntı: Alerjik rinit ve konjonktivit gibi solunum yolu alerjilerinde gözlerde sulanma, kaşıntı, kızarıklık ve ışığa hassasiyet yaygın belirtiler arasındadır.
• Burun Akıntısı ve Hapşırma: Solunum yolu alerjilerinde burun akıntısı, sık sık hapşırma ve burun tıkanıklığı en yaygın belirtilerdendir. Çocuklar özellikle sabah saatlerinde bu belirtileri daha yoğun yaşayabilirler.
• Nefes Darlığı ve Öksürük: Astım gibi solunum yolu alerjilerinde öksürük, hırıltı ve nefes darlığı görülebilir. Bu belirtiler, özellikle alerjenle temasın yoğun olduğu dönemlerde artış gösterebilir.
• Sindirim Sistemi Sorunları: Besin alerjilerinde çocuklarda karın ağrısı, mide bulantısı, kusma ve ishal gibi sindirim sistemi sorunları meydana gelebilir. Bu belirtiler genellikle alerjik besin tüketildikten kısa süre sonra başlar.
• Anafilaksi: Çocuklarda alerjilerin en ciddi formu olan anafilaksi, acil müdahale gerektiren hayatı tehdit eden bir reaksiyondur. Ani gelişen nefes darlığı, boğazda şişme, bilinç kaybı, kan basıncında düşme gibi belirtilerle kendini gösterir. Özellikle besin alerjileri ve böcek sokmaları sonrası anafilaksi riski yüksektir.

Çocuklarda Alerji Teşhisi

Çocuklarda alerji teşhisi, kapsamlı bir tıbbi değerlendirme ve bazı özel testler aracılığıyla konulur. Alerji testi yapılmadan önce çocuğun tıbbi geçmişi ayrıntılı bir şekilde incelenmeli, belirtiler ve potansiyel tetikleyiciler not edilmelidir.

• Deri Prick Testi: Bu test, çocuğun cildine küçük miktarda alerjen maddesi uygulanarak yapılır. Eğer deri üzerinde kabarcık veya kızarıklık oluşursa, bu çocuğun o maddeye karşı alerjisi olduğu anlamına gelir. Deri prick testi, özellikle solunum ve besin alerjilerinin teşhisinde yaygın olarak kullanılır.
• Kan Testleri: Kan testleri, çocuğun vücudundaki immünoglobulin E (IgE) seviyelerini ölçer. IgE, alerjik reaksiyonlara yol açan bir antikordur ve kandaki yüksek seviyeleri, alerjiye işaret eder.
• Yama Testi: Bu test, özellikle deri alerjilerinin teşhisinde kullanılır. Alerjen maddeler çocuğun sırtına yapıştırılır ve birkaç gün boyunca ciltteki reaksiyonlar gözlemlenir.
• Besin Provokasyon Testi: Özellikle besin alerjilerinin teşhisinde kullanılan bu testte, çocuğa şüpheli gıdalar doktor kontrolünde azar azar verilir ve vücudun tepkileri incelenir.

Çocuklarda Alerji Tedavisi

Çocuklarda Alerji tedavisinin amacı, çocuğun alerjenlere maruz kalmasını azaltmak ve bağışıklık sisteminin aşırı tepkisini kontrol altına almaktır. Tedavi, alerjinin türüne ve şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir.

• Alerjenden Kaçınma: Çocuklarda alerji tedavisinin en etkili yolu, alerjene maruz kalmayı önlemektir. Örneğin, besin alerjisi olan bir çocuk, o besini tamamen tüketmemelidir. Polen alerjisi olan bir çocuk ise polenlerin yoğun olduğu mevsimlerde dışarıda fazla vakit geçirmemelidir.
• Antihistaminikler: Antihistaminik ilaçlar, alerjik reaksiyonlara yol açan histaminin etkilerini bloke eder. Kaşıntı, burun akıntısı, hapşırma gibi belirtilerin hafifletilmesinde etkilidir.
• Kortikosteroidler: Kortikosteroidler, özellikle ciddi alerjik reaksiyonların tedavisinde kullanılan güçlü anti-enflamatuvar ilaçlardır. Spreyler, kremler veya tabletler şeklinde kullanılabilir.
• İmmünoterapi: İmmünoterapi, çocuğun bağışıklık sistemini alerjenlere karşı desensitize etmeyi amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Çocuğa düşük dozda alerjen verilerek, vücudun bu maddeye alışması sağlanır. Bu tedavi yöntemi özellikle polen ve toz akarlarına karşı alerjilerde etkili olabilir.
• Adrenalin Oto-Enjektörler: Anafilaksi riski taşıyan çocuklar için adrenalin oto-enjektörleri hayati öneme sahiptir. Bu enjektörler, acil durumda çocuğa hızlı bir şekilde adrenalin verilmesini sağlar ve anafilaktik şokun etkilerini azaltır.

Çocuklarda Alerjilerin Önlenmesi

Alerjilerin tamamen önlenmesi her zaman mümkün olmasa da, bazı önlemler alerji riskini azaltabilir:

• Doğal Ortamlara Maruziyeti Artırma: Çocukların doğal ortamlarda zaman geçirmesi, bağışıklık sistemlerinin güçlenmesine yardımcı olabilir. Özellikle bebeklik döneminde evcil hayvanlarla etkileşim, çocukların hayvan alerjisi geliştirme riskini azaltabilir.
• Anne Sütü ve Beslenme: Anne sütü, bebeklerin bağışıklık sistemini güçlendirir ve alerji riskini azaltabilir. Ek gıdaya geçiş döneminde yeni besinler dikkatlice ve doktor kontrolünde tanıtılmalıdır.
• Kapalı Alanlarda Alerjen Kontrolü: Evdeki toz, küf ve evcil hayvan tüyü gibi alerjenlerin kontrol edilmesi, çocukların alerjik reaksiyonlarını azaltabilir. Halıların düzenli temizlenmesi, hava filtrelerinin kullanılması gibi önlemler alınabilir.

Çocuklarda Alerjilerin Uzun Vadeli Yönetimi ve Önlemler

Çocuklarda alerjilerin doğru teşhisi ve uygun tedavi yöntemleri kadar önemli olan bir diğer konu da alerjilerin uzun vadeli yönetimidir. Alerjik reaksiyonlar, zamanla değişiklik gösterebilir ve bazı durumlarda çocuğun büyümesiyle birlikte kaybolabilir. Ancak birçok alerji, yaşam boyu sürebilir ve bu nedenle ebeveynlerin, çocuklarının alerji yönetiminde uzun vadeli stratejiler geliştirmesi gereklidir.

Yaşam Alanında Alerjen Kontrolü

Evde alınacak bazı önlemler, çocukların alerjenlere maruz kalmasını en aza indirmeye yardımcı olabilir.

Bu önlemler, alerji türüne ve çocuğun özel durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir, ancak genel olarak aşağıdaki tedbirler yararlı olabilir:

• Hava Filtreleri Kullanmak: Alerjenlerin büyük bir kısmı hava yoluyla taşınır. Polen, toz ve küf sporları gibi alerjenleri evde tutmanın en iyi yollarından biri, yüksek verimli partikül hava (HEPA) filtreleri kullanmaktır. Bu filtreler, ev içi hava kalitesini artırabilir ve çocuğun solunum yolu alerjilerinin şiddetini azaltabilir.
• Evcil Hayvan Alerjileri İçin Önlemler: Çocuklarda yaygın bir alerjen olan hayvan tüyü, evcil hayvanların derisinden dökülen küçük partiküllerdir. Evde evcil hayvan besleyen aileler için düzenli temizlik, hayvanın yatak odasına girmesinin engellenmesi ve HEPA filtrelerinin kullanılması önemli koruyucu adımlardır.
• Yatak ve Yastık Kılıfları: Ev tozu akarları, özellikle yatak takımlarında yoğunlaşır ve alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Toz akarlarının yayılmasını önlemek için anti-alerjen kılıflar kullanmak, yatak takımlarını yüksek sıcaklıklarda yıkamak ve sık sık havalandırmak gereklidir.
• Kapalı Alanlarda Nem Kontrolü: Küf sporları nemli ortamlarda gelişir. Bu nedenle, özellikle banyo ve mutfak gibi nemli alanların düzenli olarak havalandırılması ve nem oranının kontrol altında tutulması, küf kaynaklı alerjik reaksiyonların önüne geçebilir.

Çocuklarda Besin Alerjilerinde Güvenlik Önlemleri

Besin alerjileri olan çocuklar için en etkili yöntem, alerjik reaksiyona neden olan gıdaların tamamen tüketilmemesidir. Ancak bu, özellikle okul gibi dış ortamlarda zor olabilir.

Bu nedenle, ebeveynlerin alması gereken bazı önemli önlemler şunlardır:

• Etiket Okuma Alışkanlığı: Besin alerjisi olan çocukların ebeveynleri, her zaman yiyecek etiketlerini dikkatlice okumalıdır. Gıda ambalajları üzerinde “iz miktarda içerebilir” uyarıları, potansiyel alerjenlerin gizli kaynakları hakkında bilgi verebilir.
• Eğitim ve Farkındalık: Çocukların alerji konusunda bilinçlenmesi ve ne yememeleri gerektiğini bilmeleri önemlidir. Ayrıca, okul personeli ve çocuğun sosyal çevresi de çocuğun alerjileri hakkında bilgilendirilmeli ve acil durumlarda nasıl tepki vereceklerini öğrenmelidir.
• Acil Durum Planı: Anafilaksi riski taşıyan çocuklar için bir acil durum planı hazırlanmalıdır. Bu plan, çocuğun okulunda, spor faaliyetlerinde veya arkadaşlarının evinde bulunduğu durumlarda ne yapılması gerektiğini net bir şekilde belirlemelidir. Adrenalin oto-enjektörleri gibi acil müdahale araçları her zaman ulaşılabilir olmalıdır.

Çcouklarda Bağışıklık Sistemini Güçlendirme Stratejileri

Çocuklarda Alerjilerin altında yatan temel nedenlerden biri, bağışıklık sisteminin zararsız maddelere aşırı tepki vermesidir. Bu nedenle, bağışıklık sistemini dengede tutmak ve güçlendirmek, alerjilerin şiddetini azaltabilir. Aşağıda çocukların bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcı olabilecek bazı stratejiler bulunmaktadır:

• Dengeli Beslenme: Vitamin ve mineral açısından zengin bir beslenme, çocuğun bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olabilir. Özellikle C vitamini ve çinko gibi bağışıklık sistemini destekleyen besin öğeleri, çocukların enfeksiyonlara ve alerjik reaksiyonlara karşı dirençli olmalarına katkıda bulunabilir.
• Probiyotik Takviyeleri: Son yıllarda yapılan araştırmalar, bağırsak sağlığının bağışıklık sistemi üzerinde önemli bir etkisi olduğunu göstermiştir. Probiyotik takviyeleri, bağırsaktaki yararlı bakterileri artırarak bağışıklık sistemini dengelemeye yardımcı olabilir. Ancak, probiyotik kullanımına başlamadan önce bir doktora danışmak önemlidir.
• Doğal Ortamlarla Etkileşim: Çocukların doğal ortamlarda zaman geçirmesi, bağışıklık sistemlerinin gelişmesine katkıda bulunabilir. Toprakla temas etmek, bağışıklık sisteminin çevresel mikroorganizmalara karşı tolerans geliştirmesine yardımcı olabilir.

Alerjik Çocuklar İçin Psikososyal Destek

Alerjik çocuklar, özellikle uzun süreli alerji yönetimi gerektiren durumlarda psikolojik ve sosyal zorluklarla karşı karşıya kalabilirler. Çocuğun yaşam kalitesini artırmak için sadece fiziksel tedavi değil, aynı zamanda psikososyal destek de önemlidir.

• Çocuklarda Alerjinin Sosyal Etkileri: Alerjisi olan çocuklar, belirli aktivitelerde kısıtlamalar yaşayabilir ve bu da sosyal dışlanmaya yol açabilir. Örneğin, besin alerjisi olan bir çocuk, arkadaşlarıyla aynı yiyecekleri paylaşamama durumuyla karşı karşıya kalabilir veya astım gibi solunum yolu alerjisi olan bir çocuk, dışarıda oyun oynarken kısıtlanabilir. Bu tür durumlar, çocuklarda sosyal kaygı ve özgüven eksikliği gibi duygusal sorunlara neden olabilir.
• Aile Desteği: Ailelerin, çocuklarının alerjik durumunu anlaması ve ona destek olması, çocuğun bu süreci daha kolay atlatmasına yardımcı olabilir. Aile içi iletişim, çocuğun alerjisini nasıl yöneteceğini öğrenmesine ve duygusal olarak daha güçlü hissetmesine katkıda bulunur. Ayrıca, ailelerin çocuklarının sosyal çevresine alerji hakkında bilgi vermesi ve destek sağlaması, çocuğun alerjik durumunun daha kolay anlaşılmasına ve kabul edilmesine yardımcı olur.
• Psikolojik Danışmanlık: Bazı çocuklar, sürekli alerji yönetimi nedeniyle stres yaşayabilir. Özellikle anafilaksi riski taşıyan çocuklar, sürekli bir “tehdit” altında yaşama duygusuyla karşı karşıya kalabilirler. Bu tür durumlarda bir çocuk psikoloğundan veya danışmandan destek almak, çocuğun bu duygusal yükü daha sağlıklı bir şekilde taşımasına yardımcı olabilir.

Referanslar:

1. Wheat allergy
2. Wheat allergy
3. Symptoms of a Wheat Allergy
4. Allergies in children
5. Çocuklarda alerji belirtileri ve tedavisi!
6. Çocuk allerjisi belirtileri ve tedavisi
7. Sicherer, S. H., & Sampson, H. A. (2014). Food allergy: Epidemiology, pathogenesis, diagnosis, and treatment. The Journal of Allergy and Clinical Immunology, 133(2), 291-307.
8. Pawankar, R., Canonica, G. W., Holgate, S. T., Lockey, R. F., & Blaiss, M. S. (2013). WAO white book on allergy. World Allergy Organization.
9. Prescott, S. L., & Björkstén, B. (2007). Probiotics for the prevention of allergy: A review. Allergy, 62(9), 943-949.
10. Barnes, P. J., & Drazen, J. M. (2002). Asthma: Pathophysiology, pharmacology, and therapeutic principles. The Journal of Allergy and Clinical Immunology, 109(6), S537-S548.
11. Eichenfield, L. F., Tom, W. L., Chamlin, S. L., Feldman, S. R., Hanifin, J. M., Simpson, E. L., … & Block, J. (2014). Guidelines of care for the management of atopic dermatitis. Journal of the American Academy of Dermatology, 71(1), 116-132.
12. Kattan, M. (2011). Allergic rhinitis in children. Pediatrics, 128(5), 974-979.
13. Hill, D. J., Hosking, C. S., & Heine, R. G. (2004). Clinical spectrum of food allergy in children in Australia and South-East Asia: Implications for diagnosis and management. International Archives of Allergy and Immunology, 133(1), 4-7.
14. Pongracic, J. A., Bock, S. A., & Sicherer, S. H. (2012). Epinephrine for the treatment of anaphylaxis in children. Pediatrics, 130(2), e359-e370.
15. Berin, M. C., & Sampson, H. A. (2013). Food allergy: An enigmatic epidemic. Trends in Immunology, 34(8), 390-397.
16. Meltzer, E. O., & Wallace, D. V. (2004). Pharmacotherapy for allergic rhinitis. The Journal of Allergy and Clinical Immunology, 113(2), S287-S296.
17. Chan, Y. T., Ho, H. K., & Lai, M. M. (2012). Prevalence of allergic rhinitis and its associated risk factors in school children. Pediatric Allergy and Immunology, 23(6), 573-579.
18. Settipane, R. A. (2003). Epidemiology of allergic rhinitis. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 112(5), S107-S111.
19. Järvinen, K. M., & Sicherer, S. H. (2011). Diagnostic oral food challenges: Procedures and biomarkers. The Journal of Allergy and Clinical Immunology, 127(3), 711-719.
20. Sicherer, S. H. (2011). Food allergy: When avoidance is not enough. The Journal of Allergy and Clinical Immunology, 127(2), 426-434.
21. Brough, H. A., Turner, P. J., & Wright, T. (2014). Dietary management of food allergy in children. Pediatric Allergy and Immunology, 25(4), 348-355.
22. Lyons, J. J., & Milner, J. D. (2014). Primary immune deficiencies in children: Evaluation and treatment. Current Allergy and Asthma Reports, 14(4), 1-8.
23. Haahtela, T., von Hertzen, L., & Hanski, I. (2013). Natural immunity: Biodiversity loss and inflammatory diseases are two global megatrends that might be related. EMBO Reports, 14(10), 925-930.
24. Carr, T. F., Saltoun, C. A., & Grammer, L. C. (2016). Occupational allergy. Allergy and Asthma Proceedings, 37(1), 36-42.
25. Fiocchi, A., Brozek, J., Schünemann, H., Bahna, S. L., von Berg, A., Beyer, K., … & Verduci, E. (2010). World allergy organization (WAO) diagnosis and rationale for action against cow’s milk allergy (DRACMA) guidelines. World Allergy Organization Journal, 3(4), 57-161.
26. Kumar, R., Singh, S., & Saini, M. (2008). Prevalence of allergic rhinitis and asthma in school children of rural areas of southern Haryana, India. Indian Journal of Allergy, Asthma and Immunology, 22(2), 57-63.
27. Jutel, M., Akdis, C. A., & Valenta, R. (2013). Allergen-specific immunotherapy: Past, present, and future. The Journal of Allergy and Clinical Immunology, 131(5), 1304-1316.
28. Muraro, A., Roberts, G., Worm, M., Bilò, M. B., Brockow, K., Fernández Rivas, M., … & Zolkipli, Z. (2014). Anaphylaxis: Guidelines from the European Academy of Allergy and Clinical Immunology. Allergy, 69(8), 1026-1045.
29. Boyce, J. A., Assa’ad, A., Burks, A. W., Jones, S. M., Sampson, H. A., Wood, R. A., … & Schwaninger, J. M. (2010). Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: Summary of the NIAID-sponsored expert panel report. The Journal of Allergy and Clinical Immunology, 126(6), 1105-1118.
30. Buğday alerjisi nedir, nasıl tedavi edilir?