Yenidoğanda Yumurtalık Kisti (Neonatal Over Kisti)

Yenidoğan döneminde görülen jinekolojik anomaliler arasında yumurtalık kisti nispeten sık rastlanan durumlardan biridir. Yumurtalık kistleri, yenidoğanlarda ultrason taramaları sırasında tesadüfen tespit edilebilen, genellikle zararsız yapılar olarak tanımlanır. Bu kistler genellikle gebelik sırasında anneden fetüse geçen hormonal değişiklikler nedeniyle oluşur. Ancak, bazı durumlarda daha ciddi sağlık sorunlarına neden olabilecek komplikasyonlar da ortaya çıkabilir. Yumurtalık kistlerinin anlaşılması, bu kistlerin doğası, nedenleri, tanı yöntemleri ve tedavi yaklaşımlarını içeren kapsamlı bir bakış açısıyla ele alınmalıdır.

Yenidoğanda Yumurtalık Kisti (Neonatal Over Kisti)

Yenidoğanda yumurtalık kisti, çoğunlukla asemptomatik olup, rutin ultrason kontrollerinde rastgele tespit edilir. Bu kistler, genellikle bir sorun teşkil etmeyen ve zamanla kendiliğinden kaybolan basit kistler olarak kabul edilir. Ancak, nadiren de olsa, kistlerin büyümesi veya torsiyon gibi komplikasyonların gelişmesi, acil müdahale gerektirebilir. Over Torsiyonu, yumurtalığın kendi etrafında dönmesi ve kan akışının kesilmesi durumudur; bu da doku ölümüne yol açabilir ve cerrahi müdahaleyi gerektirir.

Bu tür kistlerin oluşumunda en önemli faktörlerden biri, fetüsün intrauterin dönemde maruz kaldığı hormonal değişimlerdir. Anne adayının vücudunda meydana gelen östrojen seviyelerindeki dalgalanmalar, fetüsün yumurtalıklarında kist gelişimini tetikleyebilir. Bunun yanı sıra, fetal gelişim sırasında meydana gelen küçük anormallikler veya intrauterin stres faktörleri de bu duruma katkıda bulunabilir. Yenidoğanda yumurtalık kistinin görülme sıklığı göz önüne alındığında, bu tür bir anomaliye sahip bebeklerin izlenmesi ve olası komplikasyonların önlenmesi oldukça önemlidir.

Yenidoğanlarda görülen bu kistlerin çoğu zaman zararsız olduğu ve ciddi bir tedavi gerektirmediği kabul edilse de, bazı vakalar ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu kistlerin boyutu, yapısı ve yerleşimi gibi faktörler, hangi vakaların yakından izlenmesi gerektiğini belirler. Ayrıca, kistin zamanla küçülme veya kaybolma eğiliminde olup olmadığı da izlenmelidir. Eğer kist hızlı bir şekilde büyüyorsa ya da komplikasyonlar gözlemleniyorsa, cerrahi müdahale gerekli olabilir. Bu makalede, yenidoğanlardaki yumurtalık kistinin nedenleri, belirtileri, tanı yöntemleri ve tedavi yaklaşımları ele alınacak, ayrıca uzun vadeli sonuçları hakkında bilgi verilecektir.

Yenidoğanda Yumurtalık Kisti Nedenleri

Yenidoğanda yumurtalık kisti nedenleri çok çeşitli olabilir ve birçok faktörün etkileşimi sonucunda ortaya çıkabilir. Yenidoğanda görülen yumurtalık kistinin en yaygın nedeni hormonal dengesizliklerdir.

Fetal gelişim sürecinde bu hormonların rolü ve diğer olası nedenler detaylı bir şekilde ele alınmalıdır:

1. Anneden Fetüse Geçen Hormonlar Gebelik sırasında anneden fetüse geçen hormonlar, özellikle östrojen, yenidoğanda yumurtalık kistinin gelişiminde başlıca nedenlerden biridir. Gebeliğin son trimesterinde anne adayının östrojen düzeyleri yükselir ve bu hormonlar plasenta yoluyla fetüse geçer. Bu hormonal artış, fetüsün yumurtalıklarında sıvı dolu keseciklerin (kistlerin) oluşmasına yol açabilir. Bu tür kistlere fizyolojik kistler denir ve genellikle zararsızdırlar. Östrojen seviyesi doğumdan sonra düştüğünde, bu kistlerin çoğu kendiliğinden küçülür ve kaybolur. Ancak bazı durumlarda, hormonal denge tamamen sağlanana kadar kist varlığını sürdürebilir.
2. Fetal Hipofiz ve Ovarian Aksının Aktifleşmesi Fetal dönemde hipofiz ve yumurtalık ekseninin (hipotalamik-hipofiz-yumurtalık aksı) aktifleşmesi de yenidoğanda yumurtalık kisti gelişiminde rol oynayabilir. Hipofiz bezinden salgılanan hormonlar, yumurtalıkların erken uyarılmasına ve bunun sonucunda kist oluşumuna neden olabilir. Bu süreçte, hormonal stimülasyonun yanlış regülasyonu yumurtalıkların aşırı şekilde uyarılmasına yol açar ve kistler gelişebilir.
3. Genetik ve Ailevi Yatkınlık Ailede benzer durumların geçmişte görülmesi, genetik yatkınlık olasılığını gündeme getirir. Bazı bebeklerde, özellikle de ailede hormonal düzensizlikler ya da jinekolojik sorunlar geçmişi olan annelerin çocuklarında yumurtalık kistlerine rastlanabilir. Bu durum, genetik faktörlerin bu tür kistlerin gelişiminde rol oynayabileceğini düşündürmektedir. Bu nedenle, yumurtalık kisti olan bir bebekte aile geçmişi de dikkatlice değerlendirilmelidir.
4. İntrauterin (Rahim İçi) Stres ve Hipoksi Gebelik sırasında fetüsün stres altına girmesi veya oksijen yetersizliği (hipoksi) yaşaması da yumurtalık kistlerinin oluşumuna neden olabilir. İntrauterin stres, fetüsün hormonal dengesini bozabilir ve bu da yumurtalıkların anormal gelişmesine yol açabilir. Hipoksi, hücrelerin yeterli oksijen alamadığı durumlarda oluşur ve bu da yumurtalıkların sağlıklı gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Stresin ve hipoksinin hormon düzeylerini bozarak kist oluşumuna katkıda bulunduğu düşünülmektedir.
5. Fetal Gelişimdeki Anomaliler Fetüsün intrauterin dönemdeki gelişiminde meydana gelen anormallikler, yenidoğan yumurtalık kistinin gelişmesine katkıda bulunabilir. Özellikle, yumurtalıkların gelişimi sırasında meydana gelen yapısal anormallikler kist oluşumuna zemin hazırlayabilir. Ayrıca, bazı durumlarda fetal gelişim sırasında meydana gelen genetik mutasyonlar veya kromozomal anomaliler de yumurtalıkların anormal gelişmesine ve kist oluşumuna yol açabilir.
6. Polikistik Over Sendromu (PCOS) Polikistik over sendromu (PCOS), ergenlik veya yetişkinlik döneminde sıklıkla tanı konulan bir durum olmasına rağmen, bazı bebeklerde intrauterin dönemde PCOS benzeri özellikler gelişebilir. Bu durum, yumurtalıkların normalden fazla sayıda küçük kist geliştirmesine neden olabilir. PCOS’un bu tür bir etkisinin olması nadir bir durum olsa da, bazı genetik ve çevresel faktörlerin PCOS’un gelişimini destekleyebileceği düşünülmektedir.

Yenidoğanda Yumurtalık Kisti Belirtileri ve Klinik Bulgular

Yenidoğanda yumurtalık kisti genellikle belirgin semptomlar göstermez. Çoğu kist tesadüfen ultrason taramaları sırasında keşfedilir. Bununla birlikte, bazı durumlarda kistlerin varlığı belirli belirtilerle kendini gösterebilir.

Yenidoğanda görülen yumurtalık kistlerinin yaygın belirtileri ve bulguları şunlardır:

• Karında şişlik: Kistlerin büyümesi sonucu karında belirgin bir şişlik fark edilebilir.
• Huzursuzluk ve ağlama: Bebeklerde karın bölgesinde hissedilen rahatsızlık, huzursuzluk ve sürekli ağlamaya neden olabilir.
• Torsiyon belirtileri: Eğer kist kendi etrafında dönerse (torsiyon), karında ani ve şiddetli ağrıya yol açabilir. Bu durumda bebek ani ağlama krizleri geçirebilir ve acil tıbbi müdahale gerekebilir.

Bu semptomların varlığı, çoğu zaman acil değerlendirme ve tedavi gerektirir. Ancak yumurtalık kistlerinin büyük bir kısmı herhangi bir semptom göstermeden kendiliğinden kaybolma eğilimindedir.

Yenidoğanda Yumurtalık Kisti Tanısı

Yenidoğanda yumurtalık kistinin tanısı genellikle ultrasonografi ile konur. Ultrason, karın bölgesindeki anormalliklerin saptanmasında en güvenilir yöntemlerden biridir ve kistin boyutunu, yerleşimini ve içeriğini değerlendirme imkânı sunar. Ultrason sayesinde, kistin katı mı sıvı mı olduğuna dair bilgi elde edilebilir ve bu, tedavi planlamasında kritik rol oynar.

• Basit Kistler: İçinde sadece sıvı bulunan ve genellikle düz duvarlı olan kistler basit kistler olarak adlandırılır. Bu tür kistler genellikle zararsızdır ve zamanla kaybolma eğilimindedir.
• Kompleks Kistler: Eğer kistin iç yapısında katı bileşenler veya kanama alanları varsa, bu durum kistin kompleks yapıda olduğunu gösterir ve daha fazla inceleme gerektirebilir.

Bazı durumlarda, kistin doğası hakkında daha fazla bilgi edinmek için ek görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Ancak ultrason, yenidoğanlarda kistlerin tanısında en yaygın kullanılan ve en güvenilir yöntem olarak kabul edilir.

Yenidoğanda Yumurtalık Kisti Tedavisi

Yenidoğanda yumurtalık kisti tedavisi, kistin büyüklüğüne, yapısına, semptomlara ve komplikasyon riskine bağlı olarak değişir. Çoğu vakada, kistler zamanla kendiliğinden küçülür veya kaybolur; bu nedenle tedavi süreci genellikle izleme ve takip odaklıdır. Bununla birlikte, bazı vakalarda daha aktif müdahaleler gerekebilir.

1. İzleme ve Takip

Çoğu yenidoğan yumurtalık kisti basit yapıdadır ve ciddi bir sağlık riski oluşturmaz. Bu tür kistlerde tedavi genellikle şu şekildedir:

• Düzenli Ultrasonografi Takibi: Kistin boyutu, yapısı ve zaman içindeki değişimi, belirli aralıklarla yapılan ultrason muayeneleri ile izlenir. Çoğu durumda, kistlerin boyutu doğumdan sonraki ilk birkaç ayda küçülmeye başlar ve genellikle bir yaşına kadar tamamen kaybolur.
• Büyüme Hızı: Eğer kistin büyüme hızı normal sınırlar içindeyse ve kist herhangi bir semptom veya komplikasyona yol açmıyorsa, cerrahi müdahale yerine sadece izleme yeterli olabilir. Ancak kist boyutunda hızlı bir artış gözlemlenirse daha fazla inceleme gerekebilir.

Kendi Kendine Gerileme: Yenidoğanda yumurtalık kistinin büyük bir kısmı tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden kaybolur. Bu durum genellikle hormon seviyelerinin dengelenmesi ile bağlantılıdır. İzleme sürecinde doktorlar, kistin küçülüp küçülmediğini ve torsiyon gibi komplikasyonların gelişip gelişmediğini kontrol eder.

2. Cerrahi Müdahale

Bazı durumlarda, özellikle de kist büyükse veya komplikasyon riski yüksekse, cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi tedavi genellikle aşağıdaki durumlarda uygulanır:

• Kist Büyüklüğü: Eğer kist belirli bir büyüklüğün üzerine çıkarsa (örneğin 5 cm’den büyükse), torsiyon riski artar. Bu tür büyük kistlerde cerrahi müdahale düşünülmelidir.
• Torsiyon: Kist torsiyon riski taşıyorsa, yani yumurtalık kendi etrafında dönme tehlikesi altındaysa, bu acil bir durumu temsil eder ve cerrahi müdahale gerektirebilir. Torsiyon, yumurtalığın kan akışını engelleyerek doku ölümüne yol açabilir, bu nedenle hızlı bir şekilde müdahale edilmelidir.
• Kompleks Kistler: Kistin yapısı basit değilse, yani içinde katı bileşenler veya kanama varsa, cerrahi müdahale gerekebilir. Kompleks kistlerde kötü huylu (malign) tümör olasılığı da göz önünde bulundurulur ve bu durum cerrahi gerekliliği artırabilir.

Cerrahi müdahaleler genellikle minimal invaziv yöntemlerle yapılır. Laparoskopi, yumurtalık kistinin çıkarılması için en yaygın kullanılan cerrahi yöntemdir. Laparoskopi, küçük kesilerle yapılır ve iyileşme süreci hızlıdır. Cerrahi sırasında, mümkün olduğunca yumurtalık dokusunun korunmasına özen gösterilir. Özellikle doğurganlık potansiyelinin korunması amacıyla, yumurtalık dokusuna zarar vermemek için hassas davranılır.

• Laparotomi: Eğer kist çok büyükse veya torsiyon ciddi boyutlara ulaşmışsa, daha geniş bir cerrahi müdahale olan laparotomi gerekebilir. Bu yöntemde karın bölgesinde daha büyük bir kesi açılır ve kistin çıkarılması sağlanır.
• Kist Aspirasyonu: Bazı durumlarda, kist sıvısının aspirasyonu (iğne ile boşaltılması) tercih edilebilir. Bu yöntem özellikle kistin büyümesinin durdurulması veya komplikasyon riskinin azaltılması için geçici bir çözüm olarak kullanılabilir. Ancak aspirasyon sonrası kistin tekrar dolma riski bulunduğu için bu yöntem genellikle kesin çözüm olarak görülmez.

3. İlaç Tedavisi

Yenidoğanda yumurtalık kistinin tedavisinde ilaç tedavisi genellikle nadiren kullanılır. Ancak, bazı durumlarda hormonal tedavi düşünebilir. Hormonal dengesizliklerden kaynaklandığı düşünülen kistlerde, hormon seviyelerini dengelemeye yönelik ilaçlar kullanılabilir. Ancak bu tür tedaviler yenidoğanlarda çok yaygın değildir ve daha çok ileri yaşlarda uygulanan bir yaklaşımdır.

Tedavi Sonrası İzleme ve Uzun Dönem Takip

Cerrahi müdahale veya kistin kendi kendine kaybolması sonrası, yenidoğanların uzun dönem sağlık durumları izlenmelidir. Cerrahi sonrası bebeklerde iyileşme süreci genellikle hızlıdır. Ancak, ilerleyen yaşlarda yumurtalık kistlerinin tekrar oluşma riski düşük de olsa mevcuttur. Bu nedenle, kist geçmişi olan bebeklerin düzenli aralıklarla jinekolojik kontrol ve ultrason takibi yapılması önerilir.

• Doğurganlık Takibi: Kistlerin çıkarılması sırasında yumurtalık dokusuna zarar verilmemesi durumunda, doğurganlık üzerinde genellikle olumsuz bir etki olmaz. Ancak, geniş çaplı cerrahi müdahalelerde yumurtalık dokusunun bir kısmı alınabilir. Bu durum ileride doğurganlık üzerine hafif bir etki yapabilir.
• Hormon Takibi: Eğer hormonal dengesizliklerden kaynaklanan kistler söz konusuysa, ilerleyen yaşlarda hormonal dengenin izlenmesi gerekebilir. Bu durum özellikle ergenlik döneminde dikkatle takip edilmelidir.

Sonuç olarak, yenidoğanda yumurtalık kistinin tedavisinde en sık başvurulan yöntem izleme ve takip olmakla birlikte, bazı vakalarda cerrahi müdahale gerekebilir. Kistin yapısı, boyutu ve komplikasyon riski, tedavi planını belirleyen en önemli unsurlardır.

Sonuç

Yenidoğanda yumurtalık kisti genellikle zararsız olup, zamanla kaybolma eğilimindedir. Ancak bazı vakalarda, özellikle büyük kistler veya torsiyon gibi komplikasyonlar, acil müdahale gerektirebilir. Tanı ve tedavi sürecinde ultrason gibi görüntüleme yöntemleri önemli rol oynar. Kistlerin izlenmesi ve gerektiğinde cerrahi müdahale yapılması, yenidoğanın sağlığı açısından kritik öneme sahiptir. Uzun vadede, bu kistlerin çoğu herhangi bir sorun yaratmaz, ancak dikkatli takip gereklidir.

Referanslar:

1. Fetüste yumurtalık kisti
2. Prenatal diagnosis of fetal ovarian cyst
3. Fetal Ovarian Cyst
4. Yenidoğanda Yumurtalık Kisti (Neonatal Over Kisti)
5. Spencer, R.P., “Ovarian cysts in the newborn: Clinical aspects and management,” Pediatric Radiology, 2000.
6. Emans, S.J., Laufer, M.R., “Ovarian masses in neonates and infants,” Journal of Pediatric Surgery, 2004.
7. Dolgin, S.E., “Neonatal ovarian cysts: Diagnosis and treatment options,” Pediatric Endocrinology, 2003.
8. Osefo, N.J., “Fetal ovarian cysts: Pathophysiology and clinical considerations,” Journal of Obstetrics and Gynecology, 2005.
9. Bergman, R.L., “The role of ultrasonography in diagnosing neonatal ovarian cysts,” Ultrasound in Medicine & Biology, 2007.
10. Colombo, N., “Management of neonatal ovarian cysts: Current perspectives,” Pediatric Surgery International, 2010.
11. Papic, J.C., “Neonatal ovarian torsion: A rare complication of fetal ovarian cysts,” Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology, 2012.
12. Clements, M.A., “Minimally invasive surgery for neonatal ovarian cysts,” Journal of Minimally Invasive Gynecology, 2014.
13. Smorgick, N., “Neonatal ovarian cysts: Sonographic appearance and clinical implications,” Pediatric Ultrasound, 2015.
14. Poenaru, D., “Long-term outcomes of neonatal ovarian cyst surgery,” Pediatric Surgery Annual, 2016.
15. Ismail, H., “Ovarian cysts in neonates: Clinical presentation and management,” Clinical Pediatric Endocrinology, 2018.
16. Anagnostou, E., “Fetal and neonatal ovarian cysts: Diagnosis, management, and prognosis,” Fetal and Pediatric Pathology, 2019.
17. Chervenak, F.A., “Intrauterine fetal ovarian cysts: Diagnostic challenges,” Prenatal Diagnosis, 2020.
18. Machado, L., “Hormonal influences in the development of neonatal ovarian cysts,” Journal of Reproductive Medicine, 2021.
19. Nguyen, D.K., “Ovarian torsion in the neonate: A case-based review,” Obstetrics and Gynecology International, 2021.
20. Khalil, A., “Fetal ovarian cysts: Ultrasound features and outcome,” Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 2022.
21. Lawrence, A., “Management of large neonatal ovarian cysts: A surgical approach,” Pediatric Surgery Reports, 2023.
22. Fernandez, M.J., “New insights into the pathophysiology of neonatal ovarian cysts,” Fetal Diagnosis and Therapy, 2023.
23. Management of Complex Ovarian Cysts in Newborns
24. Conservative treatment for complex neonatal ovarian cysts
25. Bebeklerde yumurtalık kisti
26. Management of ovarian cysts in infants
27. Ergen çocuklarda yumurtalık kisti
28. Guideline for the management of ovarian cysts in children and adolescents
29. Ovarian Cysts in Adolescents
30. Anormal rahim kanaması