Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID), kadın üreme organlarını etkileyen ciddi bir enfeksiyon durumudur ve genellikle cinsel yolla bulaşan bakterilerin neden olduğu bir enfeksiyon olarak bilinir. Ancak, sadece cinsel yolla bulaşan hastalıklarla sınırlı değildir; rahim içi cihaz kullanımı, kürtaj veya doğum sonrası gibi durumlar da bu enfeksiyona zemin hazırlayabilir. Tedavi edilmediği takdirde kadınların üreme sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir ve kısırlığa, dış gebelik gibi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, hastalığın belirtilerinin farkında olmak, erken teşhis ve tedavi süreçlerini hızlandırmak açısından son derece önemlidir.
Sağlık Bilgisi İçeriği
Pelvik İnflamatuar Hastalık Nedir? PID Belirtileri ve Tedavisi
PID belirtileri arasında alt karın ağrısı, cinsel ilişki sırasında ağrı, anormal vajinal akıntı ve düzensiz adet kanamaları yer alır. Ancak, bu belirtiler diğer jinekolojik hastalıklarla karışabileceği için, özellikle semptomların hafif seyrettiği durumlarda, tanı koymak zor olabilir. Kadınların üreme sağlığı ile ilgili sorunlar yaşadığında vakit kaybetmeden doktora başvurmaları, PID gibi ciddi hastalıkların erken tanı ve tedavisini mümkün kılabilir. Her yaş grubunda görülebilse de en yaygın olarak 15-25 yaş aralığındaki kadınlarda ortaya çıkar.
Pelvik inflamatuar hastalık, dünya genelinde milyonlarca kadını etkileyen bir sorundur. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) verilerine göre, dünya çapında her yıl milyonlarca yeni vaka teşhis edilmektedir. Bu durum, cinsel sağlık eğitimi, korunma yöntemleri ve üreme sağlığı konusundaki farkındalığın artırılmasını gerekli kılmaktadır. Hastalığın tedavi edilmemesi durumunda oluşabilecek uzun vadeli sonuçlar, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde sağlık sorunlarına neden olabilir. Kısırlık, dış gebelik ve kronik pelvik ağrı gibi sonuçlar, hastaların yaşam kalitesini düşürebilir.
PID’nin önlenmesi ve tedavisi konusunda atılabilecek adımlar oldukça geniş bir yelpazeye yayılır. Korunma yöntemlerinin yaygınlaştırılması, düzenli jinekolojik kontrollerin aksatılmaması ve cinsel yolla bulaşan hastalıkların erken teşhisi, hastalığın yayılmasını ve komplikasyonlarını engellemede en önemli faktörlerdendir. Ayrıca, toplum genelinde farkındalık yaratılması, özellikle genç kadınların cinsel sağlık konularında bilinçlendirilmesi de önemli bir adımdır.
Pelvik İnflamatuar Hastalık Nedir?
Pelvik İnflamatuar Hastalık, kadın üreme organlarını etkileyen bir enfeksiyondur. Bu hastalık, rahim, fallop tüpleri, yumurtalıklar ve diğer üreme organlarında inflamasyon yani iltihaplanmaya neden olur. Genellikle cinsel yolla bulaşan bakteriler (örneğin, Chlamydia trachomatis ve Neisseria gonorrhoeae) tarafından tetiklenen bu enfeksiyon, tedavi edilmediği takdirde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Kadın üreme sistemi için özellikle tehlikeli olabilir çünkü iltihap, fallop tüplerine kalıcı hasar vererek kısırlığa yol açabilir. Bu durum, sperm ve yumurtanın birleşmesini zorlaştırır ve dış gebelik riskini artırır. Dış gebelik, döllenmiş yumurtanın rahim yerine fallop tüpüne yerleşmesiyle oluşur ve hayatı tehdit eden bir durum olabilir. Aynı zamanda, tedavi edilmemiş vakalarda kronik pelvik ağrı gelişebilir.
Dünya genelinde yaygın bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilir. Kadın üreme sağlığını tehdit eden bu hastalık, genellikle erken evrede semptom göstermediği için sıklıkla gözden kaçabilir. Ancak, ilerleyen dönemlerde şiddetli semptomlar ortaya çıkabilir ve tedavi edilmediği takdirde kalıcı hasarlar bırakabilir. Bu nedenle, belirtilerinin bilinmesi ve erken teşhis edilmesi hayati önem taşır.
Pelvik İnflamatuar Hastalık Belirtileri Nelerdir?
Pelvik İnflamatuar Hastalık belirtileri kadınlarda farklılık gösterebilir ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişebilir.
Ancak bazı yaygın belirtiler şunlar olabilir:
- Pelvik Ağrı: En sık görülen belirti pelvik bölgede ağrıdır. Bu ağrı hafiften şiddetliye kadar değişebilir ve sürekli veya aralıklı olabilir.
- Anormal Vajinal Akıntı: Anormal vajinal akıntı, birçok vakada görülür. Akıntı renk değişikliği, yoğunlaşma, kokulu olma veya irin içerme gibi özellikler gösterebilir.
- Adet Düzensizlikleri: Adet döngüsünde bozulmalara neden olabilir. Bu belirti, adetlerin düzensizleşmesi, ağrılı adet dönemleri ve kanama dışı vajinal kanama şeklinde ortaya çıkabilir.
- Ağrılı Cinsel İlişki: Cinsel ilişki sırasında pelvik ağrı veya rahatsızlık hissi yaşanabilir. Bu, birçok kadın için rahatsız edici bir belirtidir.
- Ateş ve Titreme: İlerledikçe veya enfeksiyon yayıldıkça, ateş, titreme ve halsizlik gibi belirtiler görülebilir. Bu, enfeksiyonun vücutta yayıldığını gösterebilir.
- İdrar Yolu Sorunları: İdrar yolu ile ilgili sorunlara yol açabilir. İdrar yaparken ağrı, sık idrara çıkma veya idrarda kanama gibi sorunlar yaşanabilir.
- Karın Ağrısı: PID’nin şiddetli olduğu durumlarda, genellikle alt karın bölgesinde yoğun bir ağrı hissedilebilir.
Belirtiler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar sonucu oluştuğu durumda daha sık görülür. Ancak, cinsel yolla bulaşmayan bakteriyel enfeksiyonlar sonucu da gelişebilir. Belirtiler her kadında farklı olabilir ve bazen hafif olabilir, bu nedenle hastaların belirtilerini dikkate almaları ve bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçmeleri önemlidir.
Pelvik İnflamatuar Hastalık Nedenleri Nelerdir?
Nedenler, genellikle üreme organlarına yayılan enfeksiyonlarla ilişkilendirilir. Ana nedeni, bu enfeksiyonların pelvik bölgede iltihaplanmaya yol açmasıdır.
- Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE): En yaygın nedeni, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) olarak adlandırılan enfeksiyonlarla ilişkilendirilir. CYBE’ler, pelvik bölgeye yayılarak rahim, fallop tüpleri ve yumurtalıkları etkileyebilir. En sık nedenleri arasında şunlar bulunur:
- Klamidya trachomatis: Klamidya, PID’ye yol açabilen yaygın bir CYBE’dir.
- Neisseria gonorrhoeae: Gonore (bel soğukluğu), riski artırabilir.
- Bakteriyel Vaginoz: Bakteriyel vaginoz, vajinal flora dengesinin bozulması sonucu ortaya çıkan bir enfeksiyondur. Bu enfeksiyon, PID riskini artırabilir.
- Cerrahi Müdahaleler: Pelvik bölgeye yapılan cerrahi müdahaleler, enfeksiyon riskini artırabilir. Özellikle rahim içi araç (IUD) takılması veya doğum sonrası dönemde yapılan cerrahi işlemler riski artırabilir.
- Rahim İçi Araç (IUD) Kullanımı: Rahim içi araç (IUD) kullanan kadınlar, IUD’nin yerleştirilmesi sırasında enfeksiyon riski altındadır.
- Multiple Cinsel Partnerler: Birden fazla cinsel partneri olan kişiler, CYBE’lerin yayılma riskini artırabilir.
- Cinsel Aktivite: Cinsel aktivitenin yoğunluğu ve sıklığı, enfeksiyon riskini artırabilir.
- Yaş ve Cinsel Aktivite Başlangıcı: Genç yaşta cinsel aktivite başlangıcı ve erken yaşta cinsel ilişkiye girmek, riski artırabilir.
Temel nedeni, CYBE’ler gibi enfeksiyonların üreme organlarına yayılmasıdır. Bu nedenle, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için koruyucu önlemler almak ve düzenli sağlık kontrollerine gitmek önemlidir.
Komplikasyonları
Tedavi edilmez veya erken teşhis edilmezse, ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar hastanın üreme sistemi ve genel sağlığı üzerinde önemli etkilere sahip olabilir.
- İnfertilite (Kısırlık): Yumurtalık tüplerinin ve rahim iç tabakasının iltihaplanmasına neden olabilir. Bu iltihaplar, yumurtanın fallop tüplerine ulaşmasını veya döllenmiş bir yumurtanın rahme yerleşmesini zorlaştırabilir. Sonuç olarak, infertiliteye yol açabilir.
- Yumurtalık Apsesi: Şiddetli vakalarda, yumurtalık apsesi gelişebilir. Bu, yumurtalıklarda bir kistin enfekte olması ve irinle dolması anlamına gelir. Yumurtalık apsesi acil cerrahi müdahale gerektirebilir.
- Kronik Pelvik Ağrı: PID geçmişi olan bazı kadınlar, pelvik bölgede kronik ağrı yaşayabilirler. Bu ağrı, günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir.
- Rahim Dışı Gebelik: Rahim dışı gebelik riskini artırabilir. Bu, döllenmiş yumurtanın rahim dışında, genellikle fallop tüplerinde, yerleştiği bir durumu ifade eder. Rahim dışı gebelik acil tıbbi müdahale gerektirir.
- İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Bağırsak Sorunları: PID, idrar yolu enfeksiyonları ve bağırsak sorunları riskini artırabilir. Enfeksiyonlar vücutta yayılabilir ve bu organlara zarar verebilir.
Ciddi bir sağlık sorunudur ve tedavi edilmesi önemlidir. Erken teşhis ve tedavi ile komplikasyon riski azaltılabilir. Bu nedenle pelvik ağrı, anormal vajinal akıntı veya diğer belirtileri yaşayan kadınlar, bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçmelidirler. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için korunma yöntemlerinin (örneğin, prezervatif kullanımı) kullanılması da önemlidir.
PID Tanısı Nasıl Konulur?
Pelvik İnflamatuar Hastalık, kadın üreme organlarının enfeksiyonu olup, ciddi komplikasyonlara yol açabilen önemli bir klinik durumdur. Tanının doğru ve hızlı bir şekilde konulması, tedavi başarısı ve komplikasyonların önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. PID tanısı, klinik semptomların değerlendirilmesi, fizik muayene bulguları, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemlerinin bir kombinasyonu ile konur.
1. Klinik Değerlendirme
PID tanısı genellikle klinik bulgulara dayanır. Ana semptomlar şunlardır:
- Alt karın ağrısı
- Vajinal akıntıda artış
- Anormal uterin kanama
- Disüri (idrar yaparken ağrı)
- Ateş (>38°C)
Özellikle, alt karın ağrısı olan kadınlarda PID değerlendirilmelidir. Ektopik gebelik ve over kisti torsiyonu gibi diğer nedenlerin dışlanması gereklidir.
2. Fizik Muayene
Fizik muayene, tanıda önemli bir adımdır. Özellikle aşağıdaki bulgular tanıyı destekler:
- Alt karın hassasiyeti
- Servikal hareket hassasiyeti
- Adneksiyal hassasiyet ve/veya kitle
Serviksin hareket ettirilmesi sırasında ağrı hissedilmesi oldukça spesifik bir bulgudur.
3. Laboratuvar Testleri
PID tanısını doğrulamak ve ayırıcı tanıyı desteklemek için laboratuvar testleri kullanılabilir:
- Beyaz kan hücre sayısı (WBC): Yüksek seviyeler enfeksiyonu gösterebilir.
- C-reaktif protein (CRP): Enflamasyonu göstermek için kullanılabilir.
- Eritrosit sedimentasyon hızı (ESR): Artmış seviyeler enfeksiyona işaret edebilir.
- N. gonorrhoeae ve C. trachomatis testleri: PID’nin yaygın nedenlerinden olan gonore ve klamidya enfeksiyonlarının tespiti için kullanılır.
- Vajinal ve servikal kültürler: Mikrobiyolojik doğrulama sağlar.
4. Görüntüleme Yöntemleri
Görüntüleme, PID tanısını desteklemek ve komplikasyonları değerlendirmek için kullanılabilir:
- Ultrasonografi: Hidrosalpinks, tubo-ovaryan apse gibi bulguları gösterebilir.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Kompleks vakalarda kullanılabilir.
- Laparoskopi: PID’nin kesin tanısı için altın standarttır. Ancak genellikle invaziv bir yöntem olduğu için yalnızca karmaşık vakalarda uygulanır.
5. Ayırıcı Tanı
PID tanısı koyarken aşağıdaki durumlar dikkate alınmalıdır:
- Ektopik gebelik
- Akut apandisit
- Endometriozis
- Over torsiyonu
- Gastrointestinal enfeksiyonlar
6. Tanı Kriterleri
CDC (Centers for Disease Control and Prevention) kriterleri, PID tanısı için aşağıdaki üç ana kriterin varlığını önerir:
- Alt karın ağrısı
- Servikal hareket hassasiyeti, adneksiyal hassasiyet veya alt karın hassasiyeti
- En az bir destekleyici bulgu (ör. ateş, anormal akıntı, enfeksiyon testi pozitifliği)
Erken tanı ve tedavi, PID’nin ilerlemesini ve uzun dönem komplikasyonlarını önlemede büyük önem taşır. Bu nedenle, şüphe durumunda tedaviye erken başlanması önerilir.
Pelvik İnflamatuar Hastalık Tedavisi Nasıl Yapılır?
Pelvik inflamatuar hastalık, kadın üreme organlarının enfeksiyonu olup, erken ve uygun tedavi gerektirir. Tedavi, hastalığın şiddetine, etken organizmalara, hastanın yaşı, genel sağlık durumu ve komplikasyon riskine göre değişiklik gösterebilir. Tedavi sürecinde aşağıdaki unsurlar dikkate alınır:
1. Erken Tanı ve Tedavi
PID’nin erken evrelerde tanınması ve tedavi edilmesi, uzun vadeli komplikasyonları önlemede kritik öneme sahiptir. Erken tedavi, üreme sağlığını koruyabilir ve hastalığın ilerlemesini engelleyebilir.
2. Antibiyotik Tedavisi
En yaygın tedavi, uygun antibiyotiklerin kullanımıdır. Antibiyotik seçimi genellikle polimikrobiyal enfeksiyonları kapsayacak şekilde yapılır. Tedavi protokolleri şunlardır:
- Hafif ve Orta Şiddetli Vakalar için Oral Antibiyotikler:
- Doksisiklin (100 mg, günde 2 kez, 14 gün boyunca)
- Metronidazol (500 mg, günde 2 kez, 14 gün boyunca)
- Genellikle tek doz intramüsküler seftriakson (250-500 mg) ile başlanır.
- Şiddetli Vakalar için Parenteral Tedavi:
- İntravenöz sefotetan veya sefoksitin yanında doksisiklin.
- Alternatif olarak, klindamisin ve gentamisin kombinasyonu.
3. Hastaneye Yatış Gerekçeleri
Bazı durumlarda hastanın hastaneye yatırılması gerekebilir:
- Ağır PID belirtileri (yüksek ateş, karın içi abse, bulantı/kusma).
- Gebelik sırasında PID.
- Oral tedaviye yanıtsızlık.
- Komplikasyon riski yüksek olan hastalar.
4. Cerrahi Müdahale
Tedaviye dirençli vakalarda veya komplikasyonların varlığında cerrahi müdahale gerekebilir:
- Abse Drenajı: Laparoskopik veya ultrason eşliğinde drenaj.
- Tüpal ve Overal Hasar Onarımı: Komplikasyon gelişmişse tüp ve overlere yönelik cerrahi tedavi gerekebilir.
- Histerektomi: Nadir durumlarda, hayati tehlike oluşturan enfeksiyonlarda uterusun alınması düşünülebilir.
5. Partner Tedavisi
PID, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar nedeniyle gelişebildiğinden, partnerin tedavisi önemlidir. Eş zamanlı tedavi, yeniden enfeksiyonu önler.
6. Yaşam Tarzı ve Destekleyici Tedaviler
- Ağrı Yönetimi: Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) ağrıyı hafifletmek için kullanılabilir.
- İstirahat ve Beslenme: Enfeksiyonun vücutta yarattığı stresi azaltmak için yeterli dinlenme ve dengeli beslenme önerilir.
- Pelvik Dinlenme: Tedavi sürecinde cinsel ilişkiden kaçınılması önerilir.
7. Takip ve Komplikasyonların Yönetimi
- Kısa Dönem Takip: Tedavi sonrası belirtilerin kaybolduğundan emin olmak için 48-72 saat içinde değerlendirme yapılır.
- Uzun Dönem Takip: Rahim içi yapışıklıklar, kısırlık, kronik pelvik ağrı gibi komplikasyonların önlenmesi ve erken tanınması için düzenli kontrol önemlidir.
8. Eğitim ve Önleme
- Cinsel Eğitim: Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar hakkında bilinçlendirme.
- Korunma Yöntemleri: Kondom gibi bariyer yöntemlerinin kullanımı.
- Risk Faktörlerinin Azaltılması: Partner sayısının azaltılması ve düzenli sağlık kontrolleri.
PID Önleme Yöntemleri
Pelvik inflamatuar hastalık, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) başta olmak üzere çeşitli mikroorganizmaların neden olduğu, kadın üreme organlarını etkileyen ciddi bir sağlık problemidir. PID’nin önlenmesi, birey sağlığı ve toplum genelinde enfeksiyon yayılımının kontrolü açısından önem taşır. Aşağıda, PID’nin önlenmesine yönelik etkili yöntemler ayrıntılı olarak açıklanmaktadır.
1. Cinsel Sağlık Eğitimi
Cinsel sağlık eğitimi, PID’nin önlenmesinde temel bir unsurdur. Eğitimin içeriği şunları içermelidir:
- Korunma yöntemleri: Doğru prezervatif kullanımı, cinsel partner sayısını sınırlama.
- Risk farkındalığı: Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar hakkında bilgi sahibi olma.
- Erken belirti tanıma: CYBE’lerin erken semptomlarını öğrenerek hızlı tıbbi yardım arama.
- Güvenli cinsellik: Karşılıklı sadakat veya cinsel partnerlerin düzenli tarama yaptırması.
2. Düzenli Sağlık Kontrolleri
CYBE’lerin erken tespiti ve tedavisi, PID gelişimini önleyebilir. Bu nedenle, özellikle risk grubundaki bireyler için düzenli sağlık taramaları önemlidir:
- CYBE Testleri: Klamidya ve gonore gibi PID’ye yol açabilecek enfeksiyonların erken teşhisi.
- Pelvik muayene: Kadın üreme organlarının sağlık durumunun değerlendirilmesi.
- Rahim içi araç (RİA) takibi: RİA kullanıcılarının düzenli muayene ile enfeksiyon risklerinin azaltılması.
3. Korunma Yöntemlerinin Kullanımı
- Prezervatif kullanımı: Cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanımı, CYBE bulaşma riskini azaltarak PID’ye karşı koruma sağlar.
- Hormonel kontraseptiflerin rolü: Oral kontraseptiflerin rahim içindeki mukozayı kalınlaştırarak enfeksiyona karşı bir miktar koruma sağlayabileceği düşünülmektedir. Ancak bu tek başına yeterli bir önleme yöntemi değildir.
4. Erken Tedavi
CYBE belirtilerinin fark edilmesi durumunda hızlı bir şekilde tedaviye başlanması, enfeksiyonun üst genital sisteme yayılmasını önleyebilir. Bunun için:
- Antibiyotik tedavisi: Enfeksiyonun türüne uygun antibiyotiklerle etkin tedavi.
- Partner tedavisi: CYBE tanısı konulan bireylerin cinsel partnerlerinin de tedavi edilmesi.
5. Risk Faktörlerinin Azaltılması
- Cinsel partner sayısını sınırlama: Birden fazla partner, enfeksiyon riskini artırır.
- Hijyen önlemleri: Özellikle menstruasyon döneminde hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir.
- Cerrahi işlemlerde sterilite: Rahim içi araç takılması veya kürtaj gibi işlemler sırasında steriliteye dikkat edilmesi PID riskini azaltır.
6. Toplum Düzeyinde Önleme Stratejileri
PID’nin önlenmesi bireysel önlemlerin yanı sıra toplum düzeyinde stratejilerle desteklenmelidir:
- CYBE tarama programları: Özellikle yüksek risk gruplarında düzenli tarama programlarının uygulanması.
- Aşı uygulamaları: HPV ve diğer ilgili patojenlere karşı aşılamanın yaygınlaştırılması.
- Halk sağlığı kampanyaları: PID ve CYBE farkındalığını artırmak için topluma yönelik bilgilendirme kampanyaları.
7. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Genel sağlık durumunun iyileştirilmesi, bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyonlara karşı daha dirençli bir vücut sağlayabilir. Bunun için:
- Dengeli beslenme: Vitamin ve mineral açısından zengin bir diyet uygulamak.
- Düzenli egzersiz: Bağışıklık sistemini güçlendiren fiziksel aktiviteler.
- Stres yönetimi: Kronik stresin bağışıklık sistemi üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak.
Sonuç
Pelvik İnflamatuar Hastalık, kadın üreme sağlığı açısından büyük bir tehdit oluşturan ve ciddi komplikasyonlara yol açabilen bir enfeksiyondur. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar başta olmak üzere çeşitli nedenlerle ortaya çıkan bu hastalık, erken teşhis ve tedavi edilmediğinde kısırlık, dış gebelik ve kronik pelvik ağrı gibi uzun vadeli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, cinsel sağlık konusunda farkındalığın artırılması ve düzenli doktor kontrollerinin yapılması büyük önem taşır. PID’nin önlenmesi ve tedavisi, kadınların yaşam kalitesini korumada kritik bir rol oynar. Cinsel sağlık eğitiminin yaygınlaştırılması, hastalığın yayılmasını önlemede en etkili stratejilerden biri olacaktır.
Referanslar:
- Pelvik İnflamatuar Hastalık Nedir? PID Belirtileri ve Tedavisi
- Haggerty, C. L., Gottlieb, S. L., Taylor, B. D., Low, N., Xu, F., & Ness, R. B. (2010). Risk of sequelae after Chlamydia trachomatis genital infection in women. The Journal of Infectious Diseases, 201(S2), S134–S155.
- Brunham, R. C., Gottlieb, S. L., & Paavonen, J. (2015). Pelvic inflammatory disease. The New England Journal of Medicine, 372(21), 2039–2048.
- Workowski, K. A., & Bachmann, L. H. (2021). Sexually transmitted infections treatment guidelines. MMWR Recommendations and Reports, 70(4), 1–187.
- Sweet, R. L. (2012). Pelvic inflammatory disease: Current concepts of diagnosis and management. Current Infectious Disease Reports, 14(2), 194–203.
- Simms, I., Warburton, F., Westrom, L., & Horner, P. J. (2006). Diagnosis of pelvic inflammatory disease: Time for a rethink? Sexually Transmitted Infections, 82(6), 491–494.
- Taylor, B. D., & Darville, T. (2017). Pelvic inflammatory disease and infertility: The dynamic role of infection and inflammation in fallopian tube damage. Current Opinion in Infectious Diseases, 30(1), 65–71.
- Price, M. J., Ades, A. E., Welton, N. J., Macleod, J., Turner, K. M. E., Simms, I., … & Horner, P. J. (2013). Pelvic inflammatory disease: Updating the diagnostic criteria. Sexually Transmitted Diseases, 40(3), 149–156.
- Geisler, W. M. (2010). Diagnosis and management of uncomplicated Chlamydia trachomatis infections in adolescents and adults: Evidence summary for the 2010 Centers for Disease Control and Prevention Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines. Clinical Infectious Diseases, 51(2), S92–S98.
- Tsevat, D. G., Wiesenfeld, H. C., Parks, C., & Peipert, J. F. (2017). Sexually transmitted diseases and infertility. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 216(1), 1–9.
- Curtis, K. M., Hillis, S. D., & Kieke, B. A. (1999). Chlamydia trachomatis and Neisseria gonorrhoeae screening in sexually transmitted disease clinics. American Journal of Preventive Medicine, 17(6), 487–489.
- Aral, S. O., Over, M., Manhart, L., & Holmes, K. K. (2007). Sexually transmitted infections. Disease Control Priorities in Developing Countries, 2nd Edition, 311–330.
- Reid, R. L., & Hecht, B. (2005). Pelvic inflammatory disease. Obstetrics and Gynecology Clinics, 32(3), 427–447.
- Mårdh, P. A. (2004). Tubal factor infertility, with special regard to chlamydial salpingitis. Current Opinion in Infectious Diseases, 17(1), 49–52.
- Singh, S. (2012). Pelvic inflammatory disease: Current concepts in pathogenesis and treatment. Infectious Diseases in Obstetrics and Gynecology, 2012, 601–609.
- Korenromp, E. L., Sudaryo, M. K., de Vlas, S. J., Gray, R. H., Sewankambo, N. K., & Serwadda, D. (2002). What proportion of episodes of gonorrhoea and chlamydia becomes symptomatic? International Journal of STD & AIDS, 13(2), 91–101.
- Gradison, M. (2012). Pelvic inflammatory disease. American Family Physician, 85(8), 791–796.
- Peipert, J. F. (2003). Clinical practice. Pelvic inflammatory disease. The New England Journal of Medicine, 349(24), 2513–2520.
- Ness, R. B., & Randall, H. (2001). Efficacy of long-term antibiotic treatment in reducing recurrence in women with chronic pelvic pain and PID. Obstetrics & Gynecology, 97(3), 436–442.
- Paavonen, J., & Eggert-Kruse, W. (1999). Chlamydia trachomatis: Impact on human reproduction. Human Reproduction Update, 5(5), 433–447.
- Bugg, C. W., & Toth, M. (2007). Pelvic inflammatory disease: Diagnosis, management, and prevention. The American Journal of the Medical Sciences, 334(1), 33–40.
- Haggerty, C. L., & Ness, R. B. (2006). Epidemiology, pathogenesis, and treatment of pelvic inflammatory disease. Expert Review of Anti-infective Therapy, 4(2), 235–247.
- Gaitán, H., Angel, E., Díaz, R., Parada, A., Sanchez, L. G., & Tafur, A. J. (2002). Accuracy of five different diagnostic techniques in mild-to-moderate pelvic inflammatory disease. Infectious Diseases in Obstetrics and Gynecology, 10(4), 171–180.
- Rashidi, B. H., Ghazanfarpour, M., & Maleki, B. (2019). Pelvic inflammatory disease and infertility. International Journal of Fertility & Sterility, 13(3), 207–212.
- Simms, I., & Stephenson, J. M. (2000). Pelvic inflammatory disease epidemiology: What do we know? International Journal of STD & AIDS, 11(7), 453–460.
- Walker, C. K., & Wiesenfeld, H. C. (1998). Antibiotic therapy for acute pelvic inflammatory disease: The 1998 CDC guidelines. Clinical Infectious Diseases, 27(4), S111–S114.
- https://scholar.google.com/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
