Amenore Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi (Adet Görememe)

96 / 100

Amenore, bir kadının belirli bir süre boyunca adet kanaması yaşamaması durumudur. Genel olarak, bir kadın 16 yaşına kadar adet görmeye başlamamışsa veya normal adet döngüsüne sahip bir kadın 3 ila 6 ay boyunca adet kanaması yaşamamışsa, bu durum “amenore” olarak adlandırılır. Amenore, iki ana kategoriye ayrılır: birincil (primer) ve ikincil (sekonder) amenore. Birincil amenore, bir kadın 16 yaşına kadar hiç adet görmemişse ortaya çıkar. İkincil amenore ise, daha önce düzenli adet gören bir kadının belirli bir süre boyunca adet görmemesi durumudur. Bu iki kategori, farklı nedenlere dayanabilir ve tedavi yaklaşımları da bu nedenlere göre değişiklik gösterir.

Amenore Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi (Adet Görememe)

Amenore, kadınların sağlığını ve üreme yeteneğini doğrudan etkileyen ciddi bir durumdur. Bir kadının adet döngüsünün olmaması, üreme organlarının normal çalışmadığının bir işareti olabilir. Ancak bu, her zaman bir hastalık belirtisi değildir. Örneğin, gebelik, emzirme ve menopoz gibi doğal durumlar da adet döngüsünün durmasına neden olabilir. Fakat gebelik, emzirme veya menopoz dışında herhangi bir adet kesilmesi, altta yatan bir sağlık sorununun işareti olabilir ve bu durumun incelenmesi gereklidir. Amenore’yi hafife almak, ileride daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Adet döngüsü, kadın üreme sağlığının önemli bir göstergesidir ve birçok farklı sistemin birlikte çalışmasını gerektirir. Beyin, hipofiz bezi, yumurtalıklar ve rahim, bu döngünün düzenlenmesinde önemli rol oynar. Bu nedenle, amenore durumunda bu organlar arasındaki iletişimde bir aksaklık olması ihtimali yüksektir. Hormonal dengesizlikler, genetik sorunlar, aşırı kilo kaybı veya obezite, aşırı fiziksel aktivite gibi birçok faktör amenoreye neden olabilir. Özellikle hormonal denge bozuklukları, kadının adet görmesini engelleyen başlıca nedenler arasında yer alır.

Tedavi edilmediği takdirde amenore, kısırlık, osteoporoz ve kalp hastalıkları gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, amenorenin nedenlerinin belirlenmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması büyük önem taşır. Doktorlar genellikle, altta yatan nedene bağlı olarak hormon tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri veya cerrahi müdahale gibi farklı tedavi yöntemlerini tercih ederler. Bu yazıda, amenorenin nedenleri, belirtileri, teşhis yöntemleri ve tedavi seçenekleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Amenore Türleri

Birincil Amenore

Birincil amenore, bir kız çocuğunun 16 yaşına kadar adet görmemesi durumudur. Ergenlik sürecinde östrojen ve progesteron hormonlarının salgılanmasıyla birlikte adet döngüsü başlar. Ancak, bazı durumlarda bu hormonların yeterli seviyede üretilememesi veya üreme organlarının gelişmemesi, birincil amenoreye yol açabilir. Bu tür amenore genellikle genetik bozukluklar, kromozom anomalileri veya doğuştan gelen üreme organı problemlerinden kaynaklanır.

Birincil Amenore Nedenleri

Turner Sendromu: Kadınlarda görülen genetik bir hastalık olup, 45, XO kromozom yapısına sahip bireylerde görülen bir durumdur. Bu bireylerde yumurtalıkların gelişimi tam olarak gerçekleşmez ve bu da adet görmeyi engeller.
Androjen Duyarsızlık Sendromu: Bu sendrom, bireyin erkek hormonlarına karşı duyarsız olması nedeniyle, cinsel gelişim sürecinin anormal ilerlemesine yol açar.
Hipofiz Bezi Bozuklukları: Hipofiz bezinde meydana gelen işlev bozuklukları, hormonların düzgün salgılanamamasına neden olabilir ve bu durum adet döngüsünü etkiler.

İkincil Amenore

İkincil amenore, daha önce düzenli adet gören bir kadının, 3 ay veya daha uzun süre adet görmemesi durumudur. Genellikle hormonal dengesizlikler, stres, aşırı kilo kaybı veya kilo alımı, polikistik over sendromu (PCOS) ve bazı kronik hastalıklar ikincil amenorenin nedenleri arasında yer alır. İkincil amenore, genellikle tedavi edilmesi daha kolay bir durumdur ancak nedenine bağlı olarak farklı tedavi yaklaşımları gerektirir.

İkincil Amenore Nedenleri

Polikistik Over Sendromu (PCOS): Yumurtalıklarda birçok küçük kistin oluşmasıyla karakterize edilen bu durum, hormon dengesizliklerine ve dolayısıyla adet döngüsünün durmasına neden olabilir.
Aşırı Fiziksel Aktivite: Özellikle profesyonel sporcularda görülen aşırı fiziksel egzersiz, vücudun enerji dengesini bozarak adet döngüsünün durmasına yol açabilir.
Yeme Bozuklukları: Anoreksiya veya bulimia gibi yeme bozuklukları, vücut ağırlığının normal seviyelerin altına düşmesine neden olabilir ve bu durum adet döngüsünü etkileyebilir.
Stres: Uzun süreli stres, beyinde hipotalamusun işlevini etkileyebilir ve bu da adet döngüsünün bozulmasına yol açar.

Amenore Belirtileri

Amenorenin en belirgin belirtisi, bir kadının adet görmemesidir. Ancak, amenore genellikle başka belirtilerle de birlikte gelir.

Bunlar arasında aşağıdakiler sayılabilir:

Sıcak basması: Hormonal dengesizlikler nedeniyle vücut sıcaklığında ani artışlar olabilir.
Vücut kıllarında artış: Özellikle polikistik over sendromu gibi hormonal bozukluklarda, yüz, göğüs ve karın bölgesinde istenmeyen tüylenme görülebilir.
Göğüslerin küçülmesi veya gelişmemesi: Özellikle birincil amenore vakalarında, hormonların yetersiz salgılanması sonucu göğüs gelişimi olmayabilir.
Baş ağrısı ve görme problemleri: Beyindeki hipofiz bezi tümörleri gibi nadir durumlarda baş ağrısı ve görme bozuklukları eşlik edebilir.
Sivilcelenme: Hormonal dengesizlikler cilt problemlerine de yol açabilir.

Amenore Nedenleri

Çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bazıları normaldir, bazıları ise ilacın yan etkisi veya tıbbi bir sorunun işareti olabilir.

Doğal amenore

Hayatınızın normal seyri sırasında aşağıdaki gibi doğal nedenlerden dolayı amenore yaşayabilirsiniz:

Gebelik
Emzirme
Menopoz

Doğum Kontrol Hapları

Doğum kontrol hapı (oral kontraseptif) alan bazı kişilerde adet görülmeyebilir. Doğum kontrol haplarını bıraktıktan sonra bile, yumurtlamanın ve menstruasyonun normale dönmesi biraz zaman alabilir. Enjekte edilen veya implante edilen doğum kontrol ilaçları da bazı rahim içi cihaz türleri gibi amenoreye neden olabilir.

İlaçlar

Bazı ilaçlar adet dönemlerinin durmasına neden olabilir; bunlara aşağıdakiler de dahildir:

Antipsikotikler
Kanser kemoterapisi
Antidepresanlar
Kan basıncı ilaçları
Alerji ilaçları

Yaşam Tarzı Faktörleri

Bazen yaşam tarzı faktörleri amenoreye katkıda bulunur, örneğin:

Düşük vücut ağırlığı. Aşırı düşük vücut ağırlığı (normal ağırlığın yaklaşık %10’u), vücuttaki birçok hormonal fonksiyonu kesintiye uğratır ve potansiyel olarak yumurtlamayı durdurur. Anoreksiya veya bulimia gibi yeme bozukluğu olan kadınların bu anormal hormonal değişiklikler nedeniyle sıklıkla adetleri durur.
Aşırı egzersiz. Bale gibi sıkı eğitim gerektiren aktivitelere katılan kadınlar adet döngülerinin kesintiye uğradığını görebilirler. Düşük vücut yağı, stres ve yüksek enerji harcaması da dahil olmak üzere sporcularda regl dönemi kaybına katkıda bulunan çeşitli faktörler bir araya geliyor.
Stres. Zihinsel stres, beyninizin adet döngüsünü düzenleyen hormonları kontrol eden bölgesi olan hipotalamusunuzun işleyişini geçici olarak değiştirebilir. Sonuç olarak yumurtlama ve adet kanaması durabilir. Düzenli adet dönemleri genellikle stresiniz azaldıktan sonra devam eder.

Hormonal Dengesizlik

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok tıbbi problem türü hormonal dengesizliğe neden olabilir:

Polikistik over sendromu (PCOS). PKOS, normal adet döngüsünde görülen dalgalı seviyelerden ziyade, nispeten yüksek ve sürekli hormon seviyelerine neden olur.
Tiroid arızası. Aşırı aktif tiroid bezi (hipertiroidizm) veya az aktif tiroid bezi (hipotiroidizm), amenore de dahil olmak üzere adet düzensizliklerine neden olabilir.
Hipofiz tümörü. Hipofiz bezinizdeki kanserli olmayan (iyi huylu) bir tümör adetin hormonal düzenlenmesine müdahale edebilir.
Erken menopoz. Menopoz genellikle 50 yaş civarında başlar. Ancak bazı kadınlarda yumurtalıklardaki yumurta miktarı 40 yaşından önce azalır ve adet kanaması durur.

Yapısal Sorunlar

Cinsel organlarla ilgili problemler de amenoreye neden olabilir. Örnekler şunları içerir:

Rahim yara izi. Rahim zarında skar dokusunun oluştuğu bir durum olan Asherman sendromu, bazen dilatasyon ve küretaj (D&C), sezaryen veya rahim miyomlarının tedavisinden sonra ortaya çıkabilir. Rahim yara izi, rahim zarının normal oluşumunu ve dökülmesini önler.
Üreme organlarının eksikliği. Bazen fetal gelişim sırasında rahim, rahim ağzı veya vajina gibi üreme sisteminin eksik kısımlarına yol açan sorunlar ortaya çıkar. Üreme sistemi tam olarak gelişmediği için ileriki yaşlarda adet görmek mümkün değildir.
Vajinanın yapısal anormalliği. Vajinanın tıkanması görünür adet kanamasını engelleyebilir. Vajinada rahim ve rahim ağzından kan çıkışını engelleyen bir zar veya duvar mevcut olabilir.

Risk Faktörleri

Amenore riskinizi artırabilecek faktörler şunlardır:

Aile öyküsü. Ailenizdeki diğer kadınlar amenore yaşadıysa, bu soruna yatkınlığı kalıtsal olarak almış olabilirsiniz.
Yeme bozuklukları. Anoreksiya veya bulimia gibi bir yeme bozukluğunuz varsa riskiniz daha yüksektir.
Atletik Eğitim. Sıkı atletik antrenman amenore riskinizi artırabilir.
Bazı jinekolojik prosedürlerin geçmişi. Özellikle hamilelikle ilgili bir D&C geçirdiyseniz veya döngü elektrodiatermi eksizyon prosedürü (LEEP) olarak bilinen bir prosedür geçirdiyseniz, amenore gelişme riskiniz daha yüksektir.

Komplikasyonları

Adet görmeme nedenleri başka sorunlara da neden olabilir. Bunlar şunları içerir:

Kısırlık ve hamilelikle ilgili sorunlar. Yumurtlamazsanız ve adet dönemleriniz yoksa hamile kalamazsınız. Amenorenin nedeni hormon dengesizliği olduğunda, bu aynı zamanda düşük veya hamilelikle ilgili başka sorunlara da neden olabilir.
Psikolojik stres. Akranlarınızın aynı dönemi yaşamaması, özellikle yetişkinliğe geçiş yapan gençler için stresli olabilir.
Osteoporoz ve kardiyovasküler hastalık. Bu iki sorun yeterli östrojen eksikliğinden kaynaklanabilir. Osteoporoz kemiklerin zayıflamasıdır. Kardiyovasküler hastalıklar arasında kalp krizi ve kan damarları ve kalp kasındaki sorunlar yer alır.
Pelvik ağrısı. Adet görmemeye anatomik bir sorun neden oluyorsa bu durum pelvik bölgede ağrıya da neden olabilir.

Teşhisi

Randevunuz sırasında doktorunuz üreme organlarınızla ilgili herhangi bir sorun olup olmadığını kontrol etmek için pelvik muayene yapacaktır. Hiç adet görmediyseniz, doktorunuz ergenliğin normal değişikliklerini yaşayıp yaşamadığınızı görmek için göğüslerinizi ve cinsel organlarınızı inceleyebilir.

Karmaşık bir dizi hormonal problemin işareti olabilir. Altta yatan nedeni bulmak zaman alabilir ve birden fazla test yapılmasını gerektirebilir.

Testler

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli kan testleri gerekli olabilir:

Hamilelik testi. Bu muhtemelen doktorunuzun olası bir hamileliği dışlamak veya onaylamak için önerdiği ilk test olacaktır.
Tiroid fonksiyon testi. Kanınızdaki tiroid uyarıcı hormon (TSH) miktarının ölçülmesi, tiroidinizin düzgün çalışıp çalışmadığını belirleyebilir.
Yumurtalık fonksiyon testi. Kanınızdaki folikül uyarıcı hormon (FSH) miktarının ölçülmesi, yumurtalıklarınızın düzgün çalışıp çalışmadığını belirleyebilir.
Prolaktin testi. Prolaktin hormonunun düşük seviyeleri hipofiz bezi tümörünün bir işareti olabilir.
Erkeklik hormonu testi. Yüzünüzde kıllanma artışı ve ses kısıklığı yaşıyorsanız doktorunuz kanınızdaki erkeklik hormonu seviyesini kontrol etmek isteyebilir.

Hormon Meydan Okuma Testi

Bu test için, adet kanamasını tetiklemek için yedi ila 10 gün boyunca hormonal bir ilaç alırsınız. Bu testten elde edilen sonuçlar doktorunuza, östrojen eksikliği nedeniyle adet dönemlerinizin durup durmadığını söyleyebilir.

Görüntüleme Testleri

Belirti ve semptomlarınıza ve yaptırdığınız kan testlerinin sonuçlarına bağlı olarak doktorunuz bir veya daha fazla görüntüleme testi önerebilir:

Ultrason. Bu test, iç organların görüntülerini üretmek için ses dalgalarını kullanır. Hiç adet görmediyseniz doktorunuz üreme organlarınızda herhangi bir anormallik olup olmadığını kontrol etmek için ultrason testi önerebilir.
Manyetik rezonans görüntüleme (MRI). MRI, vücuttaki yumuşak dokuların olağanüstü ayrıntılı görüntülerini üretmek için güçlü bir manyetik alana sahip radyo dalgalarını kullanır. Doktorunuz hipofiz tümörünü kontrol etmek için MRI isteyebilir .

Kapsam Testleri

Diğer testler belirli bir neden ortaya çıkarmazsa, doktorunuz rahiminizin içine bakmak için vajinanızdan ve rahim ağzınızdan ince, ışıklı bir kameranın geçirildiği bir test olan histeroskopi önerebilir.

Amenore Tedavisi

Amenore tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavi planı, hastanın genel sağlık durumu ve amenorenin türüne göre belirlenir. İşte yaygın olarak kullanılan tedavi yöntemleri:

1. Hormon Tedavisi

Hormonal dengesizlikler nedeniyle ortaya çıkan amenore vakalarında, östrojen ve progesteron tedavisi uygulanabilir. Bu tedavi, vücudun normal adet döngüsüne dönmesine yardımcı olabilir.

2. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Aşırı fiziksel aktivite veya yeme bozuklukları nedeniyle amenore gelişmişse, hastaların beslenme ve egzersiz alışkanlıklarını gözden geçirmeleri gerekebilir. Yeterli beslenme ve dinlenme, vücudun hormon dengesini yeniden sağlamasına yardımcı olabilir.

3. Cerrahi Müdahale

Eğer amenorenin nedeni üreme organlarındaki yapısal bir anormallikse, cerrahi müdahale gerekebilir. Örneğin, rahimde yapışıklıklar veya tıkanıklıklar varsa, cerrahi olarak düzeltilebilir.

4. Psikolojik Destek

Stres veya yeme bozuklukları gibi psikolojik faktörler amenoreye yol açıyorsa, psikolojik destek ve terapi büyük önem taşır. Stres yönetimi ve yeme bozukluklarının tedavisi, adet döngüsünün geri dönmesine yardımcı olabilir.

Sonuç

Amenore, kadınların üreme sağlığını doğrudan etkileyen ciddi bir durumdur ve birçok farklı nedene dayanabilir. Birincil veya ikincil amenore fark etmeksizin, adet döngüsünün durması, altta yatan bir sağlık sorununun işareti olabilir ve mutlaka bir uzman tarafından değerlendirilmelidir. Tedavi, altta yatan nedene bağlı olarak hormon tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri veya cerrahi müdahale gibi yöntemleri içerebilir. Erken teşhis ve tedavi, kadınların üreme sağlığını korumak ve ciddi sağlık sorunlarının önüne geçmek için kritik öneme sahiptir.

Referanslar:

Amenore Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi (Adet Görememe)
Speroff, L., & Fritz, M. A. (2005). Clinical Gynecologic Endocrinology and Infertility (7th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
Barbieri, R. L. (2014). Polycystic Ovary Syndrome: A Global Perspective. Clinical Obstetrics and Gynecology.
Hoffman, B., Schorge, J., Schaffer, J., Halvorson, L., Bradshaw, K., & Cunningham, F. (2011). Williams Gynecology. McGraw-Hill Education.
Rebar, R. W. (2015). Premature Ovarian Failure. Obstetrics and Gynecology Clinics of North America.
Nelson, L. M. (2009). Primary Ovarian Insufficiency. The Lancet.
Falcone, T., & Hurd, W. W. (2017). Clinical Reproductive Medicine and Surgery. Elsevier.
Gordon, C. M., & Ackerman, K. E. (2012). The Female Athlete Triad: A Clinical Guide. Springer.
Baker, V. L. (2013). Primary Amenorrhea in Adolescents. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology.
Shoupe, D., & Lobo, R. A. (2014). Amenorrhea: A Case-Based, Clinical Guide. Springer.
Black, L. J., & Iacopetta, B. J. (2015). Amenorrhea and Bone Health. Endocrinology and Metabolism Clinics of North America.
Goswami, D., & Conway, G. S. (2007). Premature Ovarian Failure. Human Reproduction Update.
Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. (2008). Current Evaluation of Amenorrhea. Fertility and Sterility.
Visser, J. A., & de Jong, F. H. (2010). Anti-Müllerian Hormone and Ovarian Dysfunction. The New England Journal of Medicine.
Harlow, S. D., & Gass, M. (2012). The Menopausal Transition: Symptoms and Treatments. Climacteric.
Sinha, R., & Levine, M. D. (2009). Amenorrhea and Eating Disorders. The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism.
De Souza, M. J., & Miller, B. E. (2008). The Female Athlete Triad. Medicine and Science in Sports and Exercise.
Hillard, P. A. (2013). Amenorrhea: A Guide for Practitioners. Journal of Women’s Health.
Welt, C. K., & Barbieri, R. L. (2014). Pathophysiology of Amenorrhea. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism
Santoro, N., & Randolph, J. F. (2011). Reproductive Aging and the Perimenopausal Transition. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism.
Apgar, B. S., & Greenberg, G. (2000). Using Progestins in Clinical Practice. American Family Physician.
Klein, D. A., & Poth, M. A. (2013). Amenorrhea: An Approach to Diagnosis and Management. American Family Physician.
Rock, J. A., & Jones, H. W. (2010). Te Linde’s Operative Gynecology (10th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.
Mishell, D. R. (2005). Amenorrhea: Diagnosis and Management. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism.
Liu, J. H., & Case, G. D. (2011). The Role of Hormonal Evaluation in the Diagnosis of Amenorrhea. Obstetrics and Gynecology Clinics of North America
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/3924-amenorrhea
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482168/
https://www.acog.org/womens-health/faqs/amenorrhea-absence-of-periods
https://www.webmd.com/infertility-and-reproduction/absence-periods

Sağlık Bilgisi Paylaş !