K Vitamini (K1, K2) Nedir? K Vitamini Ne İşe Yarar?

K vitamini, insan vücudunun birçok biyokimyasal süreçte ihtiyaç duyduğu hayati bir besin maddesidir. Genellikle kanın pıhtılaşmasını sağlama fonksiyonu ile tanınsa da, son araştırmalar bu vitaminin kemik sağlığı, kalp damar sağlığı ve hatta bilişsel fonksiyonlar üzerinde de önemli etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Ne yazık ki, eksikliği dünya genelinde sıkça göz ardı edilen bir sorundur ve ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Bu makalede, K vitamini eksikliğinin belirtileri, tedavi yöntemleri, K vitamini içeren besinler ve bu vitaminin vücut üzerindeki geniş etkileri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

K Vitamini (K1, K2) Nedir? K Vitamini Ne İşe Yarar?

Eksiklik, özellikle yaşlılar, kronik hastalığı olanlar ve dengeli bir diyet uygulamayan kişiler arasında yaygındır. Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu vitamini yeterince alamaması durumunda, kemiklerde zayıflama, kardiyovasküler problemler ve artan kanama riski gibi ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bununla birlikte, vitamin K eksikliğinin erken teşhis edilmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması, bu tür komplikasyonların önlenmesinde kritik bir rol oynar.

Bu makalede ayrıca, K vitamini içeren besinler, günlük alınması gereken miktar, bu vitaminin diğer vitamin ve minerallerle etkileşimleri ve K vitamini takviyelerinin potansiyel yan etkileri gibi konulara da detaylı bir şekilde değinilecektir. Eksikliği önlemek ve sağlığınızı korumak için bilinçli adımlar atmanız gerekmektedir.

K Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

K vitamini eksikliği, vücutta bu vitaminin yetersizliği durumunda ortaya çıkan çeşitli semptomlarla kendini gösterir. Bu belirtiler, hem kanın pıhtılaşması hem de kemik sağlığı gibi kritik vücut fonksiyonlarını etkileyebilir. Eksikliğin fark edilmemesi durumunda, zamanla daha ciddi sağlık problemleri gelişebilir.

1. Kolay Morarma ve Uzun Süren Kanamalar

Kanın pıhtılaşmasında kritik bir rol oynar. Vücuttaki herhangi bir yaralanma veya kan damarlarının hasarı durumunda, K vitamini pıhtılaşma faktörlerini aktive ederek kanamanın durdurulmasına yardımcı olur. Eksikliği durumunda, bu pıhtılaşma süreci etkili bir şekilde gerçekleşmez ve vücutta kolayca morluklar oluşabilir.

• Spontan Morluklar: Vücutta herhangi bir darbe veya travma olmadan bile morluklar görülebilir. Özellikle bacaklar ve kollar gibi vücudun ince derili bölgelerinde bu morluklar daha belirgin olabilir.
• Uzun Süren Kanamalar: Küçük kesikler veya cerrahi müdahaleler sonrasında kanamanın uzun süre devam etmesi, K vitamini eksikliğinin bir göstergesi olabilir. Kadınlarda adet döneminde aşırı kanama da bu eksikliğin bir belirtisi olabilir.

2. Diş Eti Kanamaları ve Burun Kanamaları

Eksikliği, diş etlerinde ve burunda sık sık kanamaya neden olabilir. Bu kanamalar, genellikle hafif travmalar sonrasında meydana gelir ve durdurulması zor olabilir.

• Diş Eti Kanamaları: Diş fırçalama veya sert bir şeyler yeme sırasında diş etlerinde kanama meydana gelebilir. Diş eti kanamaları, aynı zamanda diş eti hastalıklarının da bir belirtisi olabilir, bu nedenle K vitamini eksikliği ile bağlantısı dikkatle değerlendirilmelidir.
• Burun Kanamaları: Ani burun kanamaları, özellikle çocuklarda K vitamini eksikliğine işaret edebilir. Bu tür kanamalar, özellikle soğuk algınlığı veya grip gibi enfeksiyonlar sırasında daha sık görülebilir.

3. Gastrointestinal Kanamalar

Eksikliğin bir diğer belirtisi de gastrointestinal sistemde meydana gelebilecek kanamalardır. Bu durum, özellikle bağırsaklarda ve mide duvarında gelişen kanamalarla kendini gösterebilir.

• Dışkıda Kan: Dışkıda kan görülmesi, gastrointestinal sistemdeki kanamanın bir belirtisidir. Bu tür kanamalar genellikle içten gizlidir ve dışkı renginin siyaha dönmesiyle fark edilebilir. Bu durum, acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir soruna işaret edebilir.
• Mide Kanamaları: Vitamin K eksikliği, mide duvarında oluşan ülserler nedeniyle de kanamalara neden olabilir. Bu kanamalar genellikle mide ağrısı, karın bölgesinde hassasiyet ve kanlı kusma ile birlikte ortaya çıkabilir.

4. Kemik Sağlığında Bozulma ve Osteoporoz

Kemik sağlığını korumada önemli bir rol oynar. Bu vitamin, kemiklerde kalsiyumun birikmesini sağlayan osteokalsin adı verilen bir proteinin aktivasyonunda rol oynar. K vitamini eksikliği, bu proteinin yeterince aktif hale gelmesini engelleyerek kemik sağlığını olumsuz etkiler.

• Kemik Ağrıları: Eksikliği, kemiklerde ağrı ve rahatsızlığa neden olabilir. Bu ağrılar genellikle kemiklerin yoğunluğunun azalmasıyla ilişkilidir ve osteoporozun erken belirtilerinden biri olabilir.
• Kırık Riskinin Artması: K vitamini eksikliği, kemik yoğunluğunun azalmasına ve bunun sonucunda kemiklerin daha kırılgan hale gelmesine yol açar. Özellikle yaşlı bireylerde, eksikliği kırık riskini önemli ölçüde artırabilir.

5. Kardiyovasküler Problemler

K vitamini, kan damarlarının sağlığını koruyan ve damar sertliğini önleyen matriks Gla-protein (MGP) adı verilen bir proteinin aktivasyonunda da rol oynar. Eksikliği, bu proteinin yeterince aktif hale gelmemesine ve arterlerde kalsiyum birikimine yol açabilir. Bu durum, kardiyovasküler sistem üzerinde olumsuz etkilere yol açar.

• Ateroskleroz: Vitamin K eksikliği, arterlerde kalsiyum birikimi nedeniyle damar sertliğine (ateroskleroz) yol açabilir. Bu durum, kalp krizi ve inme riskini artırabilir.
• Yüksek Tansiyon: Arterlerdeki sertleşme, kan akışının zorlaşmasına ve dolayısıyla kan basıncının yükselmesine neden olabilir. Bu durum, uzun vadede kalp hastalıklarına zemin hazırlayabilir.

6. Nörolojik Problemler

Bazı çalışmalar, eksikliğin beyin fonksiyonları üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğini göstermektedir. K vitamini, sinir hücreleri arasındaki iletişimi destekleyen bazı proteinlerin sentezinde rol oynar.

• Bilişsel Fonksiyonların Zayıflaması: K vitamini eksikliği, özellikle yaşlı bireylerde bilişsel işlevlerin bozulmasına, hafıza kaybına ve demans gibi nörodejeneratif hastalıklara katkıda bulunabilir.
• Kas Spazmları: Kaslarda istemsiz kasılmalara ve spazmlara yol açabilir. Bu durum genellikle sinir sisteminin düzgün çalışmamasından kaynaklanır.

7. Yara İyileşmesinde Gecikme

Hücrelerin yenilenmesi ve yaraların iyileşmesi sürecinde de önemli bir rol oynar. Bu vitaminin eksikliği, yara iyileşmesinde gecikmelere neden olabilir.

• Yaraların Yavaş İyileşmesi: Eksikliği, kesiklerin ve yaraların iyileşme süresinin uzamasına neden olabilir. Bu durum, özellikle diyabet gibi yara iyileşmesini etkileyen başka sağlık sorunları olan kişilerde daha belirgin olabilir.

8. Düşük Doğum Ağırlığı ve Yenidoğan Kanama Hastalığı

Hamile kadınlarda K vitamini eksikliği, fetüs üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Düşük doğum ağırlığı ve yenidoğanlarda kanama hastalığı riskini artırabilir.

• Yenidoğan Kanama Hastalığı: K vitamini eksikliği, yenidoğanlarda ciddi kanama bozukluklarına yol açabilir. Bu durum genellikle doğumdan sonraki ilk birkaç gün içinde ortaya çıkar ve beyin kanaması gibi hayati riskler taşıyabilir.

Eksikliğin belirtileri hafif veya ciddi olabilir ve bu belirtiler genellikle eksikliğin şiddetine ve süresine bağlı olarak değişir. Bu nedenle, bu belirtilerden herhangi biri görüldüğünde bir sağlık profesyoneline danışmak ve gerekli testleri yaptırmak önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, eksikliğin neden olabileceği uzun vadeli sağlık sorunlarını önlemeye yardımcı olabilir.

K Vitamini Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

K vitamini eksikliğinin tedavisi, eksikliğin nedenine, şiddetine ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak çeşitli yaklaşımlar gerektirebilir. Aşağıda bu tedavi yöntemleri ve dikkat edilmesi gereken noktalar detaylı bir şekilde açıklanmıştır.

1. Diyetle K Vitamini Alımını Artırma

Eksikliğin en yaygın nedeni, bu vitaminden zengin besinlerin yeterince tüketilmemesidir. Dolayısıyla, tedavi sürecinin ilk adımı, K vitamini içeren gıdaların diyete eklenmesidir. İki formda bulunur: K1 (filokinon) ve K2 (menakinon).

• K1 Vitamini (Filokinon): K1 vitamini, özellikle yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Ispanak, lahana, marul, brokoli, ve Brüksel lahanası gibi sebzeler K1 açısından zengindir. Bu sebzelerin günlük diyete dahil edilmesi, K vitamini düzeylerini artırmada etkili olabilir.
• K2 Vitamini (Menakinon): K2 vitamini, daha çok hayvansal ürünlerde ve fermente gıdalarda bulunur. Natto (fermente edilmiş soya fasulyesi), karaciğer, peynir, yumurta sarısı gibi besinler K2 vitamini kaynağıdır. Özellikle, K2 vitamini, kemik ve kardiyovasküler sağlığı desteklemede K1’den farklı işlevler üstlenir.

Diyet Değişiklikleri İçin Öneriler:

• Günde en az bir porsiyon yeşil yapraklı sebze tüketmeye çalışın.
• Fermente gıdaları diyetinize ekleyin; natto gibi Asya mutfağına özgü gıdaları deneyebilirsiniz.
• Hayvansal ürünleri tercih ediyorsanız, organik yumurta ve karaciğer gibi K2 açısından zengin gıdalara odaklanın.
• Yemeklerinizi zeytinyağı gibi sağlıklı yağlarla pişirin, bu yağlar vitaminin emilimini artırabilir.

2. K Vitamini Takviyelerinin Kullanımı

Diyetle yeterli miktarda vitamini alamayan kişiler için, K vitamini takviyeleri etkili bir çözüm olabilir. K1 ve K2 vitaminlerinin takviye formları mevcuttur ve bu takviyeler doktor kontrolünde alınmalıdır.

• K1 Vitamini Takviyeleri: Bu takviyeler genellikle bitkisel kaynaklıdır ve kanın pıhtılaşma fonksiyonunu desteklemek için kullanılır. Cerrahi operasyon geçirecek veya kanama bozukluğu olan bireylerde K1 takviyeleri önerilebilir.
• K2 Vitamini Takviyeleri: K2 takviyeleri, kemik sağlığını desteklemek ve kardiyovasküler hastalık riskini azaltmak amacıyla kullanılabilir. Menakinon-7 (MK-7) ve Menakinon-4 (MK-4) formları en yaygın K2 takviyeleridir. MK-7 formu, daha uzun yarı ömre sahip olduğu için tercih edilir.

Dozaj ve Kullanım Önerileri:

• Yetişkinler için önerilen doz: Genellikle günlük 90-120 mcg arası K1 veya K2 vitamini alınması önerilir. Ancak, bu dozaj kişinin sağlık durumu ve yaşına göre değişebilir.
• İlaç etkileşimleri: K vitamini takviyeleri, özellikle kan sulandırıcı ilaçlar (örneğin Warfarin) kullanan kişilerde dikkatli kullanılmalıdır. Bu ilaçlar K vitamini ile etkileşime girerek ilaç etkinliğini azaltabilir veya artırabilir. Bu nedenle, kan sulandırıcı kullanan bireylerin K vitamini takviyesine başlamadan önce mutlaka doktorlarına danışmaları gerekir.
• Uzun süreli kullanım: Takviyelerin uzun süreli kullanımı genellikle güvenlidir, ancak herhangi bir takviye programına başlamadan önce doktor onayı almak önemlidir.

3. Altta Yatan Sağlık Sorunlarının Tedavisi

Eksikliği bazen belirli sağlık sorunlarından kaynaklanabilir. Bu durumlarda, eksikliğin tedavi edilebilmesi için altta yatan sağlık sorununun da ele alınması gerekmektedir.

• Sindirim Sistemi Sorunları: Crohn hastalığı, ülseratif kolit gibi sindirim sistemi hastalıkları, K vitamini emilimini olumsuz etkileyebilir. Bu durumda, hastalığın yönetimi ve emilim sorunlarının giderilmesi için spesifik tedavi yöntemleri uygulanmalıdır.
• Karaciğer Hastalıkları: Vitamin, karaciğerde depolandığı için karaciğer fonksiyon bozuklukları bu vitaminin vücutta yeterli düzeyde bulunmasını engelleyebilir. Karaciğer hastalıklarının tedavisi ve izlenmesi, eksikliğinin düzeltilmesinde kilit rol oynar.
• Uzun Süreli İlaç Kullanımı: Bazı ilaçlar, özellikle antibiyotikler, bağırsak florasını etkileyerek K vitamini üretimini azaltabilir. Bu tür durumlarda, doktor kontrolünde ilaç düzenlemesi yapılmalı veya K vitamini takviyeleri değerlendirilmelidir.

4. K Vitamini İğneleri ve İntravenöz Tedavi

Eksikliği ciddi bir seviyeye ulaştığında ve oral yolla yeterli miktarda vitamin alınamadığında, intramüsküler (kas içi) veya intravenöz (damar içi) K vitamini enjeksiyonları gerekebilir. Bu yöntemler genellikle ciddi kanama riskinin olduğu durumlarda uygulanır.

• İntramüsküler Enjeksiyon: Kas içine yapılan bu enjeksiyonlar, eksikliği hızla düzeltir. Cerrahi operasyonlar öncesinde veya ağır kanama vakalarında tercih edilir.
• İntravenöz Tedavi: Damar içi uygulamalar, genellikle yoğun bakım hastaları veya bağırsaklardan vitamin emilimi mümkün olmayan kişiler için gereklidir. Bu uygulamalar, sadece tıbbi gözetim altında yapılmalıdır.

5. Kan Testleri ile İzleme ve Değerlendirme

K vitamini eksikliği tedavisinin etkinliği, düzenli kan testleri ile izlenmelidir. Kan testleri, vitamin seviyelerinin yanı sıra, protrombin zamanı (PT) gibi pıhtılaşma göstergelerini de değerlendirebilir. Bu testler, tedavi sürecinin gidişatını izlemek ve gerektiğinde dozaj ayarlamaları yapmak için önemlidir.

• Protrombin Zamanı (PT): Bu test, kanın pıhtılaşma süresini ölçer ve K vitamini eksikliğinde genellikle uzar. Tedavi sonrasında PT süresi normale döndüğünde, vitamin seviyelerinin yeterli olduğu kabul edilir.
• K Vitamini Kan Seviyeleri: Laboratuvarlarda, K vitamini seviyelerini ölçmek için özel testler mevcuttur. Bu testler, özellikle takviye kullanan bireylerde K vitamini düzeylerinin optimal aralıkta olup olmadığını belirlemek için kullanılır.

6. Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Önleyici Tedbirler

Eksikliği önlemek ve tedavi sonrası yeniden eksiklik yaşamamak için bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmak faydalı olabilir:

• Dengeli Beslenme: K vitamini açısından zengin gıdaları düzenli olarak tüketmek, eksiklik riskini azaltır.
• Düzenli Kontroller: Özellikle kan sulandırıcı ilaç kullanan bireylerin düzenli olarak kan testi yaptırması ve doktor kontrollerine gitmesi önemlidir.
• İlaç Kullanımı: Uzun süreli antibiyotik veya başka ilaçlar kullanıyorsanız, bağırsak florasını korumak için probiyotikler kullanmak faydalı olabilir.
• Sağlıklı Yaşam Tarzı: Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıkların bırakılması, genel sağlık durumunu iyileştirir ve K vitamini emilimini destekler.

K vitamini eksikliğinin tedavisi, kişinin genel sağlık durumuna göre bireyselleştirilmiş bir yaklaşımla yapılmalıdır. Yukarıda belirtilen yöntemler, eksiklik tedavisinde en yaygın kullanılan stratejiler olup, her bir vaka için özel bir tedavi planı oluşturulmalıdır. Tedavi sürecinde doktor tavsiyelerine uymak, komplikasyonları önlemek ve optimal sağlık düzeyine ulaşmak için esastır.

K Vitamini İçeren Besinler

Özellikle yeşil yapraklı sebzelerde bol miktarda bulunur, ancak aynı zamanda bazı fermente gıdalar, hayvansal ürünler ve meyveler de önemli kaynaklardır.

1. Yeşil Yapraklı Sebzeler: K1 vitamini (filokinon) açısından en zengin kaynaklar yeşil yapraklı sebzelerdir. Ispanak, kale, marul, brokoli, lahana, pazı gibi sebzeler, ihtiyacı büyük oranda karşılar. Örneğin, bir porsiyon (100 gram) ıspanak, günlük ihtiyacın yaklaşık %181’ini sağlar.
2. Fermente Gıdalar: K2 vitamini (menakinon) özellikle fermente gıdalarda bulunur. Japon mutfağında yaygın olarak tüketilen natto, K2 vitamini açısından son derece zengindir. Bunun yanı sıra, bazı fermente peynir türleri ve yoğurt da K2 vitamini içerir.
3. Hayvansal Ürünler: Karaciğer, yumurta sarısı ve bazı et türleri (örneğin tavuk, sığır eti) K2 vitamini içerir. Bu besinler, özellikle hayvansal ürün tüketenler için iyi birer K2 vitamini kaynağıdır.
4. Sebzeler ve Meyveler: Yeşil fasulye, kuşkonmaz, karnabahar gibi sebzeler, K vitamini içeriğine sahip diğer gıdalardır. Ayrıca avokado ve kivi gibi meyveler de K vitamini açısından zengindir.

Bu besinleri düzenli olarak tüketmek, vücudunuzun ihtiyacını karşılamada yardımcı olabilir ve eksiklik riskini azaltabilir.

K Vitamini Alımı: Hangi Miktarda Alınmalı?

İhtiyaç yaşa, cinsiyete ve genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir.

Ortalama olarak yetişkin bir bireyin günlük K vitamini ihtiyacı şu şekildedir:

• Erkekler: 120 mcg
• Kadınlar: 90 mcg

Ancak bu miktarlar, kişinin yaşam tarzına, diyetine ve sağlık durumuna bağlı olarak artabilir. Örneğin, hamilelik döneminde veya belirli sağlık sorunları olan bireylerin K vitamini ihtiyacı artabilir. Bu nedenle, doktor tavsiyesi olmadan yüksek dozda K vitamini takviyesi alınmamalıdır.

K Vitamini Faydaları

K vitamini, sadece kanın pıhtılaşması için gerekli değildir.

Aynı zamanda birçok başka sağlık faydası da sunar:

1. Kemik Sağlığı: Kalsiyumun kemiklere yerleşmesine yardımcı olur ve osteoporoz riskini azaltır.
2. Kalp Sağlığı: Arterlerde kalsiyum birikimini önleyerek damar sertliğini ve dolayısıyla kalp hastalığı riskini azaltır.
3. Beyin Sağlığı: Araştırmalar, K vitamininin nöroprotektif etkileri olduğunu ve beyin sağlığını koruduğunu göstermektedir.
4. Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde de rol oynar ve enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.

K Vitamini Eksikliğinin Potansiyel Zararları

Eksikliği, tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

İşte bu eksikliğin bazı potansiyel zararları:

1. Kanama Bozuklukları: K vitamini eksikliği, pıhtılaşma bozukluklarına ve dolayısıyla kontrol edilemeyen kanamalara yol açabilir.
2. Kemik Zayıflığı: Eksiklik, kemik yoğunluğunun azalmasına ve osteoporoz riskinin artmasına neden olabilir.
3. Kardiyovasküler Hastalıklar: Yeterli K vitamini alınmadığında arterlerde kalsiyum birikimi artabilir, bu da kalp hastalığı riskini artırır.

K Vitamini İle Etkileşime Giren Diğer Vitaminler ve Mineraller

Diğer vitamin ve minerallerle etkileşime girerek vücutta çeşitli biyokimyasal süreçleri destekler. Özellikle şu vitamin ve minerallerle birlikte alındığında etkili olur:

1. D Vitamini: Kalsiyumun kemiklere yerleşmesi için vitamin K ile birlikte D vitamini de gereklidir. Bu iki vitamin birlikte çalışarak kemik sağlığını destekler.
2. Kalsiyum: Vitamin K, kalsiyumun kemiklere bağlanmasına yardımcı olur ve bu sayede kemik yoğunluğunu artırır.
3. Magnezyum: Magnezyum, K vitamininin vücutta etkin bir şekilde kullanılmasını sağlar.
4. E Vitamini: Yüksek dozda E vitamini alımı, vitamin K emilimini azaltabilir. Bu nedenle, bu iki vitaminin dengeli bir şekilde alınması önemlidir.

K Vitamini İdeal Kan Düzeyi

İdeal kan düzeyi, genellikle laboratuvar testleri ile ölçülür ve sonuçlar nanogram/mililitre (ng/mL) cinsinden ifade edilir. Yetişkinler için normal K1 vitamini seviyeleri genellikle 0.2-3.2 ng/mL aralığında olmalıdır. Ancak, spesifik kan düzeylerinin sağlanması için doktor tavsiyesine uyulmalıdır.

Sonuç

Vücudun düzgün çalışması için hayati önem taşıyan bir vitamindir. Eksikliği, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir; bu nedenle, bu vitamini yeterli miktarda almak çok önemlidir. Dengeli bir diyet, K vitamini açısından zengin besinlerin düzenli tüketimi ve gerektiğinde takviye kullanımı, bu önemli vitaminin eksikliğini önlemeye yardımcı olabilir. Unutulmamalıdır ki, K vitamini takviyelerinin kullanımı, özellikle kan pıhtılaşmasını etkileyen ilaçlar kullanan bireyler için dikkatle izlenmeli ve doktor kontrolünde yapılmalıdır.

K Vitamini Özet Tablosu

Referanslar:

1. K Vitamini (K1, K2) Nedir? K Vitamini Ne İşe Yarar?

2. Booth SL. Vitamin K: food composition and dietary intakes. Food Nutr Res. 2012;56:5505.

3. Shearer MJ, Newman P. Metabolism and cell biology of vitamin K. Thromb Haemost. 2008;100(4):530-547.

4. Beulens JWJ, Booth SL, van den Heuvel EG, Stoecklin E, Baka A, Vermeer C. The role of menaquinones (vitamin K2) in human health. Br J Nutr. 2013;110(8):1357-1368.

5. Schurgers LJ, Vermeer C. Differential lipoprotein transport pathways of K-vitamins in healthy subjects. Biochim Biophys Acta. 2002;1570(1):27-32.

6. Plaza SM, Lamson DW. Vitamin K2 in bone metabolism and osteoporosis. Altern Med Rev. 2005;10(1):24-35.

7. Suttie JW. The importance of menaquinones in human nutrition. Annu Rev Nutr. 1995;15:399-417.

8. Cockayne S, Adamson J, Lanham-New S, Shearer MJ, Gilbody S, Torgerson DJ. Vitamin K and the prevention of fractures: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Arch Intern Med. 2006;166(12):1256-1261.

9. Vermeer C. Vitamin K: the effect on health beyond coagulation – an overview. Food Nutr Res. 2012;56:5329.

10. Fusaro M, Gallieni M, Rizzo MA, Stucchi A, Delanaye P, Cavalier E. Vitamin K plasma levels determination in human health. Clin Chim Acta. 2020;501:201-212.

11. Walther B, Karl JP, Booth SL, Boyaval P. Menaquinones, bacteria, and the food supply: the relevance of dairy and fermented food products to vitamin K requirements. Adv Nutr. 2013;4(4):463-473.

12. Kaneki M, Hodges SJ, Hosoi T, Fujiwara S, Lyons A, Crean SJ. Japanese fermented soybean food as the major determinant of the large geographic difference in circulating levels of vitamin K2. Nutrition. 2001;17(4):315-321.

13. Tsugawa N, Shiraki M, Suhara Y, Kamao M, Tanaka K, Okano T. Vitamin K status of healthy Japanese women: age-related vitamin K requirement for γ-carboxylation of osteocalcin. Am J Clin Nutr. 2006;83(4): 880–885.

14. Thijssen HHW, Drittij-Reijnders MJ. Vitamin K distribution in rat tissues: dietary phylloquinone is a source of tissue menaquinone-4. Br J Nutr. 1994;72(3):415-425.

15. Nowak JK, Śliż D, Tkaczyk M, Banasiewicz T. Vitamin K in health and disease. Nutrients. 2021;13(10):3424.

16. Halder M, Petsophonsakul P, Akbulut AC, Pavlic A, Bohan F, Anderson E. Vitamin K: double bonds beyond coagulation insights into differences between vitamin K1 and K2 in health and disease. Int J Mol Sci. 2019;20(4):896.

17. Schurgers LJ, Aebert H, Vermeer C, Bültmann B, Janzen J. Oral anticoagulant treatment: friend or foe in cardiovascular disease? Blood. 2004;104(10):3231-3232.

18. Schwalfenberg GK. Vitamins K1 and K2: The emerging group of vitamins required for human health. J Nutr Metab. 2017;2017:6254836.

19. Geleijnse JM, Vermeer C, Grobbee DE, Schurgers LJ, Knapen MH, van der Meer IM. Dietary intake of menaquinone is associated with a reduced risk of coronary heart disease: the Rotterdam Study. J Nutr. 2004;134(11):3100-3105.

20. Nimptsch K, Rohrmann S, Linseisen J. Dietary intake of vitamin K and risk of prostate cancer in the Heidelberg cohort of the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC-Heidelberg). Am J Clin Nutr. 2008;87(4):985-992.

21. Kamao M, Suhara Y, Tsugawa N, Okano T. Determination of vitamin K contents in food. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 2007;53(6):464-470.

22. van Summeren MJH, Braam LAJL, Lilien MR, Schurgers LJ, Kuis W, Vermeer C. The effect of menaquinone-7 (vitamin K2) supplementation on osteocalcin carboxylation in healthy prepubertal children. Br J Nutr. 2009;102(8):1171-1178.

23. Cranenburg EC, Schurgers LJ, Vermeer C. Vitamin K: the coagulation vitamin that became omnipotent. Thromb Haemost. 2007;98(1):120-125.

24. Shea MK, Booth SL. Concepts and controversies in evaluating vitamin K status in population-based studies. Nutrients. 2016;8(1):8.

25. Rishavy MA, Hallgren KW, Wilson LA, Berkner KL. The vitamin K-dependent carboxylase: structure and function. Vitam Horm. 2008;78:35-62.

26. Stafford DW. The vitamin K cycle. J Thromb Haemost. 2005;3(8):1873-1878.

27. Halder M, Petsophonsakul P, Reutelingsperger C, Schurgers LJ. The impact of vitamin K on vascular calcification: current evidence and future perspectives. J Nutr Biochem. 2020;83:108403.

28. Cockayne S, Adamson J, Lanham-New S, Shearer MJ. Vitamin K and fracture prevention: insights from clinical trials. Osteoporos Int. 2006;17(8):1171-1179.

29. Hodges SJ, Akesson K, Vergnaud P, Obrant KJ, Delmas PD. Circulating levels of vitamins K1 and K2 decrease with age in healthy adults. J Nutr. 2004;134(6):1500-1503.

30. Booth SL, Centurelli MA. Vitamin K: a practical guide to the dietary management of patients on warfarin. Nutr Rev. 1999;57(9 Pt 1):288-296.

31. Harshman SG, Shea MK. The role of vitamin K in chronic aging diseases: inflammation, cardiovascular disease, and osteoarthritis. Curr Nutr Rep. 2016;5(2):90-98.

32. Stafford DW. The vitamin K cycle and warfarin resistance. Vitam Horm. 2008;78:379-418.

33. Fusaro M, Tripepi G, Noale M, et al. Vitamin K1 intake and mortality in hemodialysis patients. Am J Kidney Dis. 2017;70(3):421-430.

34. Beulens JW, van der A DL, Grobbee DE, Sluijs I, Spijkerman AM, van der Schouw YT. Dietary phylloquinone and menaquinones intakes and risk of type 2 diabetes. Diabetes Care. 2010;33(8):1699-1705.

35. Iwamoto J, Takeda T, Ichimura S. Effect of vitamin K2 on osteoporosis in osteopenic postmenopausal women: a comparison with the effect of etidronate. J Orthop Sci. 2001;6(6):487-492.

36. Haugsgjerd TR, Egeland GM, Nygård O, Sulo G, Vollset SE, Midttun Ø. Dietary vitamin K intake and risk of incident coronary heart disease in the EPIC-Norfolk study. Open Heart. 2020;7(1):e001187.

37. Schurgers LJ, Shearer MJ, Hamulyák K, Stöcklin E, Vermeer C. Effect of vitamin K intake on the stability of oral anticoagulant treatment: dose–response relationships in healthy subjects. Blood. 2004;104(9):2682-2689.

38. Sakamoto N, Nishiike T, Iguchi H, Shiba T. Relationship between vitamin K status and bone mass in young adult women. Am J Clin Nutr. 1999;70(4):526-530.

39. Google Scholar
40. PubMed