Salmonella enfeksiyonları, dünyada yaygın olarak görülen bakteriyel kaynaklı hastalıkların başında gelir ve her yıl milyonlarca insanı etkiler. Hem hayvanlarda hem de insanlarda çeşitli semptomlara neden olan ve genellikle gıda kaynaklı enfeksiyonlarla ilişkilendirilen bir bakteridir. Gıda güvenliği uzmanları ve halk sağlığı yetkilileri, özellikle Salmonella’nın neden olduğu salgınları önlemeye yönelik önemli çalışmalar yürütmektedir. Bu enfeksiyonlar, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha ciddi hastalıklara yol açabilir. Dolayısıyla, bu konu sadece sağlık uzmanlarının değil, genel halkın da farkında olması gereken önemli bir meseledir.

Salmonella Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Bakteri, adını Amerikalı patoloğun adı olan Dr. Daniel Elmer Salmon’dan almıştır. Bu bakterinin en yaygın iki türü Salmonella enterica ve Salmonella bongori olarak bilinir. S. enterica, insanlarda hastalığa neden olma kapasitesine sahip altı alt türe sahiptir. Gıda kaynaklı hastalıkların en büyük sorumlularından biri olan bu bakteri, çoğunlukla çiğ ya da az pişmiş hayvansal ürünlerle bulaşır. Özellikle et, süt ürünleri, yumurta ve deniz ürünleri, bakterinin yayılmasında başlıca etkenlerdir. Ancak, sebzeler de kontamine olmuş toprak veya su yoluyla bakteriyi taşıyabilir. Salmonella enfeksiyonları, dünya çapında hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde büyük bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilir.

Her yıl dünya genelinde milyonlarca vaka bildirilmektedir. Bunların büyük bir kısmı gıda kaynaklıdır, ancak kontamine su veya doğrudan hayvanlarla temas da hastalığın bulaşma yolları arasında yer alır. Gelişmiş ülkelerde gıda güvenliği standartlarının yüksek olması, bu hastalığın yayılmasını kısmen engellese de, küreselleşme ve tarımsal ticaretin artmasıyla birlikte bu enfeksiyonlar hala ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler, yaşlılar ve çocuklar bu enfeksiyonlardan daha ciddi şekilde etkilenebilirler.

Salmonella bakterisinin neden olduğu enfeksiyonların tanısı, tedavisi ve önlenmesi, hem bireyler hem de toplumlar için büyük önem taşır. Enfeksiyonun semptomları hafif ishalden, ciddi mide kramplarına, ateşe ve hatta ölümcül olabilecek komplikasyonlara kadar değişebilir. Ayrıca, Salmonella’nın bazı türleri, antibiyotik direnci geliştirmiştir ki bu da tedavi süreçlerini daha zor hale getirmektedir. Bu nedenle, Salmonella enfeksiyonları ile mücadelede hem bireysel hijyen hem de gıda üretim süreçlerinin güvenliği kritik bir rol oynamaktadır.

Salmonella Bakterisinin Tanımı

Salmonella, Gram-negatif, çubuk şeklinde, hareketsiz olmayan ve fakültatif anaerobik bir bakteri türüdür. İlk olarak 1885 yılında Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı’nda çalışan Dr. Salmon tarafından keşfedilmiştir. İlk keşif hayvanlarda yapılmış olup, insanlarda hastalığa yol açan özellikleri yıllar içinde daha iyi anlaşılmıştır. Bu bakterinin neden olduğu enfeksiyonlar genellikle salmonelloz olarak adlandırılır ve esas olarak mide-bağırsak sistemini etkiler. Ancak, bakteri vücuda girdikten sonra kana karışabilir ve daha ciddi hastalıklara neden olabilir.

Bakterinin yaklaşık 2.500 serotipi vardır, ancak en yaygın olanları Salmonella enteritidis ve Salmonella typhimurium‘dur. Salmonella enteritidis, özellikle gıda kaynaklı hastalıkların başlıca nedenidir ve genellikle az pişmiş veya çiğ yumurtalarla ilişkilendirilir. Salmonella typhimurium ise, hayvanlar ve insanlar arasında yaygın olarak görülen bir serotiptir ve çoğunlukla kontamine olmuş et ürünleriyle bulaşır. Bu iki serotip, enfeksiyonların büyük bir kısmını oluşturur.

Salmonella Enfeksiyonlarının Bulaşma Yolları Nelerdir?

Salmonella enfeksiyonları genellikle kontamine yiyecek ve içeceklerin tüketilmesiyle bulaşır. Özellikle hayvansal kaynaklı ürünler, başlıca bulaşma yollarıdır.

Çiğ veya Az Pişmiş Yiyecekler: Yumurta, tavuk, sığır eti ve deniz ürünleri gibi hayvansal ürünler genellikle Salmonella taşıyıcısı olabilir. Bu tür yiyeceklerin yeterince pişirilmemesi bakterinin yayılmasına neden olur.
Kontamine Sebzeler ve Meyveler: Toprakta yetişen sebzeler ve meyveler, enfekte olmuş su veya hayvan dışkısıyla temas edebilir. Bu nedenle, çiğ sebzelerin iyice yıkanması son derece önemlidir.
Kontamine Su: Gelişmekte olan ülkelerde, hijyenik olmayan su kaynakları Salmonella bulaşmasına neden olabilir. Temiz suya erişimin kısıtlı olduğu bölgelerde salgınlar yaygın görülmektedir.
Doğrudan Hayvan Teması: Evcil hayvanlar, özellikle sürüngenler ve kümes hayvanları, bakteriyi taşıyabilir. İnsanlar, bu hayvanlarla doğrudan temas ettiklerinde enfekte olabilirler.

Salmonella Enfeksiyonlarının Belirtileri Nelerdir?

Salmonella enfeksiyonlarının belirtileri, enfeksiyonun türüne, bireyin bağışıklık durumuna ve enfeksiyonu takiben geçen süreye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Enfeksiyon genellikle gastrointestinal sistemi etkiler, ancak bazı türleri invaziv enfeksiyonlara yol açarak vücudun diğer bölgelerinde de ciddi semptomlar oluşturabilir. Belirtiler genellikle enfekte gıdanın ya da suyun tüketiminden sonra 6-72 saat içinde başlar.

1. Yaygın Belirtiler

Ateş: Enfeksiyonlar genellikle yüksek ateşle seyreder. Bazı durumlarda, ateş 38°C’nin üzerinde seyreder ve birkaç gün boyunca devam edebilir.
Karın Ağrısı: Enfekte olan bireylerin çoğu, karın bölgesinde keskin ya da kramp şeklinde ağrılar bildirir.
İshal: Sulu, bazen kanlı olabilen ishal, salmonella enfeksiyonlarının tipik bir belirtisidir. Bu, hem vücuttaki sıvı kaybını artırır hem de elektrolit dengesizliklerine neden olabilir.
Mide Bulantısı ve Kusma: Özellikle enfeksiyonun erken döneminde sık görülür. Kusma, genellikle birkaç gün içinde azalır.
Kas ve Eklem Ağrıları: Sistemik semptomlar arasında grip benzeri kas ve eklem ağrıları bulunabilir.

2. Salmonella Türlerine Özgü Belirtiler

Tifo Ateşi (Salmonella Typhi):
- Yavaş başlangıçlı ateş.
- Dalgalı ateş profili (gün içinde değişen ateş).
- Deride pembe lekeler (rose spots).
- Şiddetli baş ağrısı ve letarji.
- Hepatosplenomegali (karaciğer ve dalak büyümesi).
Salmonella Gastroenteriti:
- Ani başlangıçlı ishal.
- Karın krampları ve yüksek ateş.
- Sıvı kaybı ve dehidrasyon belirtileri.
Salmonella Septisemi (Bakteriyemi):
- Yüksek ateş, titreme ve terleme.
- Organ tutulumu (örneğin, akciğerlerde pnömoni, karaciğerde veya dalakta apse).
- Ciddi durumlarda septik şok belirtileri.

3. Komplikasyonlar ve İkincil Belirtiler

Dehidrasyon: Özellikle şiddetli ishal durumlarında sık görülür. Dudaklarda kuruma, cilt elastikiyetinin azalması ve idrar miktarında azalma gibi belirtilerle kendini gösterebilir.
Reaktif Artrit: Salmonella enfeksiyonu sonrası bazı hastalarda eklem ağrısı, şişlik ve sertlik oluşabilir.
Bağırsak Perforasyonu: Özellikle tifo ateşinde bağırsakların zayıflaması ve delinmesi sonucu ortaya çıkabilir.
Kan Dolaşımı Enfeksiyonları: Septisemiye yol açan Salmonella, kalp kapakçıkları (endokardit) veya kemik (osteomiyelit) gibi uzak bölgelerde enfeksiyonlara neden olabilir.

Salmonella Enfeksiyonlarının Teşhisi Nasıl Konulur?

Salmonella enfeksiyonlarının teşhisi, klinik semptomların dikkatlice değerlendirilmesi ve laboratuvar testlerinin yardımıyla gerçekleştirilir. Kesin tanı, enfeksiyonun kaynaklandığı patojenik Salmonella türünün tespitiyle mümkündür. Aşağıda tanı sürecinde izlenen yöntemler detaylandırılmıştır.

1. Klinik Değerlendirme

Hastalık Öyküsü: Enfekte gıda veya su tüketimi, son seyahat öyküsü ve yakın çevrede benzer semptomların görülmesi sorgulanır.
Fizik Muayene: Ateş, karın hassasiyeti, dehidrasyon belirtileri (örneğin cilt kuruluğu, düşük kan basıncı) değerlendirilir.

2. Laboratuvar Testleri

a. Mikrobiyolojik Kültür

Salmonella enfeksiyonlarının teşhisinde altın standart yöntemdir:

Dışkı Kültürü: Gastroenterit belirtilerinin olduğu durumlarda dışkı örneği alınır. En yaygın kullanılan yöntemdir.
Kan Kültürü: Tifo ve septisemi şüphesi olan hastalarda kan kültürü gereklidir. Salmonella Typhi ve Paratyphi genellikle kanda izole edilir.
İdrar ve Kemik İliği Kültürü: Kan kültürünün negatif olduğu, ancak sistemik enfeksiyon belirtilerinin devam ettiği durumlarda kullanılır.

b. Moleküler Testler

Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR): Salmonella türlerinin DNA’sını hızlı ve hassas bir şekilde tespit eder. Özellikle hızlı tanı gerektiren durumlarda kullanılır.
Multiplex PCR: Hem Salmonella türlerini hem de antibiyotik direncini belirlemeye olanak tanır.

c. Serolojik Testler

Widal Testi: Tifo ateşinde kullanılan geleneksel bir testtir. Salmonella Typhi’ye karşı oluşan antikorları tespit eder.
- Pozitif Widal Test: IgM veya IgG antikorlarının yüksek seviyeleri enfeksiyonu işaret edebilir. Ancak yanlış pozitiflik ve negatiflik oranları yüksektir, bu yüzden doğrulama için kültür sonuçları gereklidir.

d. Hematolojik ve Biyokimyasal Testler

Tam Kan Sayımı: Enfeksiyonun seyrine göre:
- Lökositoz: Bakteriyel enfeksiyonlarda sık görülür.
- Lökopeni: Tifo ateşinde lökosit sayısı düşük olabilir.
Elektrolit Düzeyleri: İshal nedeniyle gelişen sıvı-elektrolit dengesizliklerini tespit etmek için ölçülür.
Karaciğer Fonksiyon Testleri: Salmonella Typhi enfeksiyonu sırasında karaciğer enzimlerinde yükselme görülebilir.

e. Antibiyogram Testleri

Antibiyotik direnci yaygın olduğu için izole edilen Salmonella türüne yönelik antibiyogram yapılmalıdır. Bu, tedaviyi yönlendirmek açısından kritik öneme sahiptir.

3. Görüntüleme Yöntemleri

Ultrason ve BT: Tifo ateşi olan hastalarda karın ağrısı veya organ komplikasyonları (örneğin, apse veya bağırsak perforasyonu) şüphesinde kullanılır.

4. Epidemiyolojik İnceleme

Salmonella enfeksiyonlarının teşhisinde, salgın hastalık durumlarında çevresel ve epidemiyolojik değerlendirme de önemlidir:

Enfekte gıda kaynaklarının analizi.
Toplumdaki vaka yoğunluğunun izlenmesi ve raporlanması.

Salmonella Enfeksiyonlarının Tedavisi Nasıl Yapılır?

Salmonella enfeksiyonlarının tedavisi, enfeksiyonun türüne, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Çoğu Salmonella enfeksiyonu hafif seyirli olup kendiliğinden iyileşebilirken, bazı durumlarda ciddi komplikasyonlar gelişebilir ve müdahale gerekebilir. Tedavi planlaması yapılırken bakterinin türü, direnç profili ve hastanın bağışıklık durumu dikkate alınır. Salmonella enfeksiyonlarının tedavi yöntemleri aşağıda detaylandırılmıştır:

1. Destekleyici Tedavi

Çoğu Salmonella enfeksiyonu, özellikle hafif seyreden gastroenterit vakalarında, sadece destekleyici tedavi ile yönetilebilir. Destekleyici tedavi şunları içerir:

Rehidrasyon ve Elektrolit Desteği

Oral Rehidrasyon Solüsyonları (ORS): Hafif ve orta dereceli sıvı kaybı olan hastalarda, oral rehidrasyon solüsyonları ile sıvı ve elektrolit dengesi sağlanır.
Parenteral Sıvı Tedavisi: Şiddetli sıvı kaybı (dehidrasyon) veya elektrolit dengesizliği olan hastalarda intravenöz sıvı tedavisi gerekebilir.
Elektrolit Takviyesi: Hipokalemi gibi durumlar elektrolit desteğiyle düzeltilir.

Beslenme

Hastaların sıvı alımını artırmaları ve sindirimi kolay besinlerle beslenmeleri önerilir. Yağlı ve baharatlı gıdalardan kaçınılmalıdır.

Antidiyareik Kullanımı

Antidiyareik ilaçlar genellikle önerilmez, çünkü ishal vücudun enfeksiyonu temizleme mekanizmasıdır. Ancak, ishalin kontrol altına alınması gerektiğinde loperamid gibi ilaçlar kısa süreli kullanılabilir. Bağırsak tıkanıklığı riski nedeniyle dikkatle kullanılmalıdır.

2. Antibiyotik Tedavisi

Salmonella enfeksiyonlarında antibiyotik kullanımı seçici bir şekilde yapılır. Antibiyotik tedavisinin indiscriminately kullanımı, direnç gelişimine yol açabileceği için yalnızca gerekli durumlarda uygulanır. Antibiyotik tedavisinin endikasyonları ve kullanılan ajanlar şu şekilde sıralanabilir:

A. Antibiyotik Kullanım Endikasyonları

Tifo ve Paratifo (Salmonella Typhi ve Salmonella Paratyphi): Sistemik enfeksiyonlar olduğu için antibiyotik tedavisi gereklidir.
Bağışıklığı Baskılanmış Hastalar: İmmün sistemi zayıf olan bireylerde (örneğin, HIV/AIDS hastaları, organ nakli alıcıları) antibiyotik kullanımı önemlidir.
Ciddi Gastroenterit: Şiddetli gastroenterit belirtileri (yüksek ateş, ciddi dehidrasyon, kanlı ishal) gösteren hastalarda antibiyotik tedavisi düşünülür.
Ekstraintestinal Salmonella Enfeksiyonları: Salmonella’nın kan dolaşımına (bakteremi) veya organlara yayıldığı durumlarda tedavi şarttır.

B. Kullanılan Antibiyotikler

Fluorokinolonlar:
- Örneğin, ciprofloxacin ve levofloxacin.
- Erişkinlerde tifo ve ciddi gastroenteritte sıklıkla tercih edilir.
Üçüncü Kuşak Sefalosporinler:
- Örneğin, ceftriaxone ve cefotaxime.
- Çocuklarda ve hamilelerde güvenlidir; ayrıca komplike bakteremi vakalarında tercih edilir.
Azitromisin:
- Hafif ve orta dereceli enfeksiyonlarda kullanılabilir.
- Dirençli S. Typhi vakalarında iyi bir alternatiftir.
Trimethoprim-Sulfamethoxazole (TMP-SMX):
- Düşük maliyetli bir alternatif, ancak lokal direnç profiline göre kullanımına karar verilir.
Ampisilin ve Kloramfenikol:
- Direnç sorunu nedeniyle artık nadiren kullanılır, ancak bazı bölgelerde tercih edilebilir.

3. Multidrug-Resistant (MDR) Salmonella Tedavisi

Antibiyotik direnci, Salmonella enfeksiyonlarının tedavisinde önemli bir sorundur. Özellikle multidrug-resistant (MDR) Salmonella suşları (ampisilin, trimethoprim-sulfamethoxazole ve kloramfenikole dirençli) tedaviyi zorlaştırmaktadır. Bu durumda:

Fluorokinolonlar ve üçüncü kuşak sefalosporinler genellikle etkili tedavi seçenekleridir.
Carbapenemler: Extensively drug-resistant (XDR) Salmonella vakalarında tercih edilir.

Direnç profili yerel salgın dinamiklerine bağlı olduğundan, antibiyotik seçiminde mikroorganizmanın hassasiyet testlerine dayanmak önemlidir.

4. Aşı ve Koruyucu Tedavi

Aşılama

Tifo için aşılar, özellikle endemik bölgelerde koruyucu bir tedavi yöntemidir:

Ty21a (Canlı Atenüe Aşı): Ağız yoluyla uygulanır.
Vi Kapsüler Polisakkarit Aşı: Parenteral yolla uygulanır.
Aşı, özellikle tifo riski yüksek bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden bireyler için önerilir.

Koruyucu Antibiyotik Kullanımı

Tifo taşıyıcılarının tedavisinde kullanılır.
Gerekirse taşıyıcılığı önlemek için uzun süreli antibiyotik tedavisi uygulanabilir.

5. Komplikasyonların Tedavisi

Salmonella enfeksiyonları ciddi komplikasyonlara neden olabilir ve bu durumlarda spesifik tedaviler gereklidir:

Sepsis ve Septik Şok:
- Yoğun bakım tedavisi, intravenöz sıvılar, vazopressörler ve uygun antibiyotiklerle yönetilir.
Bağırsak Perforasyonu:
- Acil cerrahi müdahale gerektirir.
Endokardit, Osteomiyelit, Menenjit:
- Uzun süreli antibiyotik tedavisi ve gerekirse cerrahi müdahaleler uygulanır.

6. Alternatif ve Tamamlayıcı Tedaviler

Probiyotikler: Gastrointestinal floranın yeniden dengelenmesi için kullanılabilir. Özellikle antibiyotik kullanımı sonrası bağırsak florasını destekler.
Beslenme Desteği: Özellikle çocuklarda malnütrisyon riskine karşı besin takviyeleri sağlanabilir.

Tedavi Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Antibiyotiklerin Yan Etkileri ve Direnç: Gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır.
Hastane Takibi: Yüksek riskli hastalar ve komplikasyonları olan bireyler hastanede takip edilmelidir.
Direnç Profilleri: Bölgesel direnç haritaları dikkate alınarak tedavi seçimi yapılmalıdır.

Salmonella enfeksiyonlarının tedavisinde temel amaç, enfeksiyonu kontrol altına almak, komplikasyonları önlemek ve hastanın bağışıklık sistemini desteklemektir. Erken tanı ve uygun tedavi ile bu enfeksiyonların prognozu genellikle iyidir

Salmonella Enfeksiyonlarının Önlenmesi

Salmonella enfeksiyonlarını önlemek için bireysel hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve gıda güvenliği önlemlerinin alınması oldukça önemlidir. İşte bu konuda dikkat edilmesi gereken bazı önlemler:

Yiyeceklerin Doğru Pişirilmesi: Et, tavuk, yumurta ve deniz ürünleri gibi hayvansal ürünlerin iyice pişirilmesi bakterilerin öldürülmesi için kritik öneme sahiptir.
Çiğ Yiyeceklerin İyi Yıkanması: Özellikle çiğ sebzeler ve meyveler yemeden önce iyice yıkanmalıdır.
El Hijyeni: Yemek yapmadan önce ve sonra ellerin yıkanması, bakterilerin yayılmasını önlemekte büyük rol oynar.
Hayvanlarla Temastan Sonra El Yıkama: Özellikle sürüngenlerle veya kümes hayvanlarıyla temas ettikten sonra eller iyice yıkanmalıdır.
Gıda Depolama: Yiyeceklerin uygun sıcaklıkta saklanması, bakterilerin üremesini önlemek için önemlidir. Özellikle et ürünleri buzdolabında veya dondurucuda muhafaza edilmelidir.

Sonuç

Salmonella enfeksiyonları, küresel halk sağlığı açısından önemli bir sorun olmaya devam etmektedir. Bu enfeksiyonlar, gıda kaynaklı hastalıkların önde gelen nedenlerinden biri olarak hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde ciddi sağlık yükü oluşturmaktadır. Enfeksiyonun şiddeti, etken Salmonella türüne, konakçı bağışıklık durumuna ve çevresel faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Özellikle immün sistemi zayıflamış bireylerde ve çocuklarda enfeksiyonlar ağır seyredebilir ve mortalite riski artar. Bu durum, Salmonella enfeksiyonlarının etkin bir şekilde önlenmesi ve yönetilmesinin gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Salmonella enfeksiyonlarının kontrol altına alınmasında en etkili yöntem, hijyenik gıda işleme uygulamalarının benimsenmesi ve toplumda gıda güvenliği bilincinin artırılmasıdır. Ayrıca, hayvancılık sektöründe antibiyotik kullanımının azaltılması ve bakterinin antibiyotiklere direnç geliştirmesinin önlenmesi, Salmonella enfeksiyonlarıyla mücadelede kritik öneme sahiptir. Aşılama çalışmaları ve moleküler düzeyde yapılan araştırmalar, gelecekte bu enfeksiyonların önlenmesi ve tedavisinde umut verici sonuçlar sunabilir. Ancak, bu çabaların başarılı olabilmesi için disiplinler arası iş birliği ve politik destek gereklidir.

Sonuç olarak, Salmonella enfeksiyonlarıyla mücadelenin temelini önleme, erken tanı ve uygun tedavi yaklaşımları oluşturmaktadır. Gıda üretiminden tüketiciye kadar olan süreçte kontrol mekanizmalarının sıkılaştırılması, halk sağlığını koruma ve enfeksiyonun yayılmasını önlemede kritik bir rol oynar. Bunun yanında, küresel düzeyde dayanışma ve bilgi paylaşımı, enfeksiyonların yaygınlığını azaltmak ve gelecekte daha etkili stratejiler geliştirmek için elzemdir. Toplumların, bireylerin ve sağlık otoritelerinin ortak çabası, Salmonella enfeksiyonlarının yol açtığı sağlık ve ekonomik yükü önemli ölçüde hafifletebilir

Referanslar:

Salmonella Nedir? Salmonella Enfeksiyonlarının Belirtisi ve Tedavisi
Ryan KJ, Ray CG. Sherris Medical Microbiology. 6th ed. McGraw-Hill Education; 2014.
Murray PR, Rosenthal KS, Pfaller MA. Medical Microbiology. 9th ed. Elsevier; 2020.
Mandell GL, Bennett JE, Dolin R. Principles and Practice of Infectious Diseases. 9th ed. Elsevier; 2020.
Heymann DL. Control of Communicable Diseases Manual. 20th ed. APHA Press; 2015.
Walker CLF, Black RE. Diarrhoea morbidity and mortality in older children, adolescents, and adults. Epidemiol Infect. 2010;138(9):1215–1226.
Levine MM, Dougan G. Typhoid and paratyphoid fever. Nat Rev Microbiol. 2022;20(3):160–173.
Crump JA, Mintz ED. Global trends in enteric fever. Clin Infect Dis. 2010;50(2):241–246.
Andrews JR, Ryan ET. Diagnostics for invasive enteric fever: current limitations and future directions. Vaccine. 2015;33 Suppl 3:C8–15.
John TJ, Dolecek C. The burden of enteric fever. J Infect Dev Ctries. 2015;9(10):1046–1049.
Buckle GC, Walker CLF, Black RE. Typhoid fever and paratyphoid fever: systematic review to estimate global morbidity and mortality. J Glob Health. 2012;2(1):010401.
Britto C, Pollard AJ, Voysey M. A systematic review of typhoid fever occurrence in sub-Saharan Africa. PLoS Negl Trop Dis. 2017;11(10):e0005834.
Feasey NA, Dougan G, Kingsley RA. Invasive non-typhoidal infections: epidemiology, pathogenesis and management. Curr Opin Infect Dis. 2012;25(5):484–489.
GBD 2017 Typhoid and Paratyphoid Collaborators. The global burden of typhoid and paratyphoid fevers. Lancet Infect Dis. 2019;19(4):369–381.
Parry CM, Hien TT, Dougan G. Typhoid fever. N Engl J Med. 2002;347(22):1770–1782.
Wain J, Hendriksen RS, Mikoleit ML. Typhoid fever. Lancet. 2015;385(9973):1136–1145.
Martin LB. Vaccines for enteric infections. Curr Opin Immunol. 2015;35:107–112.
Im J, Khanam F, Ahmmed F. Prevention of enteric infections: role of vaccines. Trop Med Int Health. 2019;24(7):846–856.
Tennant SM, Levine MM. Live attenuated vaccines for invasive enteric pathogens. Clin Infect Dis. 2015;61(Suppl 5):S488–493.
Bhan MK, Bahl R, Bhatnagar S. Typhoid and paratyphoid fever. Lancet. 2005;366(9487):749–762.
Darton TC, Blohmke CJ, Pollard AJ. Typhoid epidemiology, diagnostics and the human challenge model. Curr Opin Gastroenterol. 2014;30(1):7–17.
Dougan G, Baker S. Challenges in the control of typhoid fever. Am J Trop Med Hyg. 2014;91(2):278–283.
Keddy KH, Sooka A, Smith AM. Characterization of antimicrobial resistance in enteric pathogens. J Infect Dev Ctries. 2012;6(7):529–535.
Sjölund-Karlsson M, Joyce K, Blickenstaff K. Antimicrobial susceptibility to azithromycin in enteric fever. Antimicrob Agents Chemother. 2011;55(12):5255–5259.
Ochiai RL, Acosta CJ, Agtini M. A study of typhoid fever in five Asian countries. Bull World Health Organ. 2008;86(4):260–268.
Neuzil KM, Pollard AJ, Marfin AA. Introduction of new typhoid conjugate vaccines: what will be the impact? Clin Infect Dis. 2019;68(Suppl 2):S26–S30.
Lin FY, Ho VA, Khiem HB. A randomized, controlled trial of a Vi conjugate vaccine in children. N Engl J Med. 2001;344(17):1263–1269.
Gibani MM, Jin C, Thomaides-Brears HB. Development of vaccines against invasive enteric bacterial pathogens. Vaccine. 2020;38(40):6403–6410.
Levine MM, Simon R, Tennant SM. Vaccines for invasive enteric bacteria. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2011;366(1579):2703–2713.
Hohmann EL. Nontyphoidal enteric infections. Clin Infect Dis. 2001;32(2):263–269.
Holt KE, Thomson NR, Wain J. Genomic analysis of enteric fever pathogens. Nat Rev Microbiol. 2009;7(8):654–659.
House D, Bishop A, Parry C. Typhoid fever: pathogenesis and host responses. Curr Opin Infect Dis. 2001;14(5):573–578.
Gal-Mor O, Boyle EC, Grassl GA. Same pathogen, different outcomes: host–pathogen interactions. Cell Microbiol. 2014;16(1):91–102.
Crump JA. Progress in typhoid fever epidemiology. Clin Infect Dis. 2019;68(Suppl 1):S4–S9.
Zhang S, Yin Y, Jones MB. High-resolution mapping of global human burden of enteric bacterial pathogens. Nat Microbiol. 2022;7(3):422–432.
Marks F, von Kalckreuth V, Aaby P. Incidence of invasive disease in sub-Saharan Africa. Clin Infect Dis. 2017;64(suppl_2):S131–S140.
Andrews JR, Stanaway JD, Fong Y. Evaluation of global disease burden. Lancet Glob Health. 2019;7(6):e710–e720.
Steele AD, Hay Burgess DC, Diaz Z. The importance of new vaccines for childhood infections. Vaccine. 2019;37(50):7283–7289.
Google Scholar
PubMed