Aşı: Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısı 2025 (DTaP, DTB)

100 / 100

Aşılar, tıbbın en büyük başarılarından biridir. Özellikle difteri tetanoz boğmaca  (DTB) gibi hastalıklar, aşıların gelişimi sayesinde büyük oranda kontrol altına alınmış ve milyonlarca insanın hayatı kurtarılmıştır. Difteri tetanoz boğmaca aşısı, çocukluktan itibaren insanları bu ciddi ve potansiyel olarak ölümcül hastalıklara karşı koruyan en önemli aşılardan biridir. Ancak, aşılarla ilgili bilgilendirme çalışmaları zaman zaman yetersiz kalabilir. Bu da hem bireylerin hem de toplumların hastalıklara karşı korunmasında ciddi boşluklar oluşturabilir. Bu makalede DTB aşısının önemi, içeriği ve etkinliği üzerine kapsamlı bir inceleme sunulacak.

Aşı: Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısı 2025 (DTaP, DTB)

DTB hastalıkları tarih boyunca ciddi sağlık sorunlarına yol açmıştır. Difteri, üst solunum yollarını etkileyen ve genellikle boğazda şişlik ve nefes alma güçlüğü ile kendini gösteren bakteriyel bir enfeksiyondur. Tetanosa ise, kirli yaralar yoluyla vücuda giren Clostridium tetani bakterisi neden olur ve ölümcül kas spazmları ile sonuçlanabilir. Boğmaca ise, özellikle bebekler ve küçük çocuklar arasında ölümcül olabilen, şiddetli öksürük nöbetlerine neden olan bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyonudur. Bu üç hastalığın da ortak yanı, aşılarla büyük ölçüde önlenebilir olmalarıdır.

Aşıların tarihçesine bakıldığında, DTB gibi bulaşıcı hastalıklara karşı geliştirilen aşılar, sağlık sektöründe bir dönüm noktası olmuştur. Difteri aşısı 1920’lerde geliştirildi ve kısa sürede dünya çapında yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Tetanosa karşı ilk aşı ise 1940’larda geliştirildi. Boğmaca aşısı ise 20. yüzyılın başlarında kullanılmaya başlandı ve zamanla daha güvenli ve etkili formüllerle geliştirildi. DTB aşısı bu üç aşıyı birleştirerek, toplumun geniş bir kesimini üç ölümcül hastalığa karşı aynı anda koruma altına almıştır.

Modern toplumlarda aşı karşıtlığının artması ve yanlış bilgilendirme, maalesef aşı oranlarının düşmesine yol açmaktadır. Bu, salgın riskini artırmakta ve toplumu savunmasız hale getirmektedir. Oysa ki, bu aşının toplum sağlığı üzerindeki olumlu etkileri sayısız bilimsel araştırma ve klinik çalışma ile kanıtlanmıştır. Aşı ile ilgili yanlış inanışların düzeltilmesi ve aşının sağladığı yararların doğru bir şekilde anlaşılması, özellikle çocukların ve yaşlıların korunmasında kritik öneme sahiptir.

Bu makalede DTB hastalıklarının detaylı bir şekilde tanıtılmasının yanı sıra aşının nasıl işlediği, aşının kimler için önerildiği ve aşıların sağlık sistemine nasıl entegre edildiği de ele alınacaktır. Ayrıca, aşının potansiyel yan etkileri ve aşılamanın dünya genelindeki başarı oranları da detaylı olarak incelenecektir.

Aşı: Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısı 2025 (DTaP, DTB)

Difteri Nedir?

Genellikle burun, boğaz ve üst solunum yollarını etkileyen, Corynebacterium diphtheriae adlı bir bakteri tarafından neden olunan ciddi bir enfeksiyondur. Difteri bakterisinin ürettiği toksinler, vücutta ciddi hasarlara neden olabilir ve tedavi edilmezse ölümcül olabilir. En yaygın görülen semptomları arasında boğaz ağrısı, ateş, halsizlik ve boğazda kalın gri bir zarın oluşumu bulunur. Bu zar, nefes almayı zorlaştırabilir ve tedavi edilmediğinde boğulmaya yol açabilir.

Bulaşıcı bir hastalıktır ve öksürme veya hapşırma yoluyla kolayca yayılır. Ayrıca, enfekte olmuş kişilerin salgılarıyla temas eden yüzeylerden de bulaşabilir. Vakalar özellikle aşılamanın yetersiz olduğu bölgelerde yaygın olarak görülmektedir. Tedavi edilmediğinde difteri toksinleri kalp, böbrek ve sinir sisteminde kalıcı hasara yol açabilir. Ancak, DTB aşısı sayesinde vakalar dünya genelinde büyük oranda azalmıştır.

Aşılanmanın önemi, salgınların önlenmesinde kilit rol oynamaktadır. Aşı, vücuda zayıflatılmış bir difteri toksini verilerek, bağışıklık sisteminin bu toksine karşı antikorlar üretmesini sağlar. Bu antikorlar, kişi daha sonra bakteriyle karşılaştığında onu etkisiz hale getirebilir. Vakaların azalmasıyla birlikte, aşılamanın hastalığın kontrol altına alınmasında ne kadar etkili olduğu bir kez daha ortaya çıkmıştır.

Tetanoza Nedir?

Clostridium tetani adlı bir bakterinin ürettiği toksinler yoluyla vücuda zarar veren bir hastalıktır. Genellikle kirli yaralar, paslı metal parçaları veya hayvan dışkısı ile temas eden kesikler sonucu ortaya çıkar. Tetanosa yol açan bakteri toprakta, hayvan dışkısında ve kirli yüzeylerde yaygın olarak bulunur. Toksinler sinir sistemine saldırarak kaslarda sertleşme ve kasılmalara yol açar. Bu kasılmalar o kadar şiddetli olabilir ki, solunum kaslarını etkileyerek kişinin nefes almasını zorlaştırabilir ve ölüme neden olabilir.

Bulaşma yolu diğer hastalıklardan farklıdır, çünkü insandan insana bulaşmaz. Bu nedenle, hastalık hijyen ve yaralanma sonrası bakım konusunda bilinçsiz olan kişilerde daha yaygın görülür. Tetanozun etkileri hızlı ve şiddetlidir; tedavi edilmediği takdirde ölüm oranı oldukça yüksektir. Bu nedenle, tetanoza karşı düzenli aşılanma hayati önem taşır. DTB aşısı, tetanoz bakterisine karşı vücutta bağışıklık sağlayarak bu hastalığın önlenmesinde büyük rol oynar.

Vakaları dünya genelinde aşılamanın yaygınlaşması ile büyük oranda azalmış olmasına rağmen, özellikle gelişmekte olan ülkelerde hala ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Aşılama programlarının sürdürülebilirliği ve herkesin bu aşıya erişebilmesi, hastalığın tamamen ortadan kaldırılmasına yönelik önemli bir adımdır. Aşılanmamış kişilerin risk altında olması, küresel sağlık otoritelerini tetanoz aşılaması konusunda daha fazla kampanya yapmaya teşvik etmektedir.

Boğmaca Nedir?

Boğmaca (Pertussis), özellikle bebekler ve küçük çocuklar arasında yaygın ve tehlikeli olan bir solunum yolu hastalığıdır. Bordetella pertussis adlı bir bakteri tarafından neden olur ve şiddetli öksürük nöbetleri ile kendini gösterir. Bu öksürük nöbetleri, kişinin nefes almasını zorlaştırabilir ve boğulma hissi yaratabilir. Hastalık genellikle önce soğuk algınlığına benzer semptomlarla başlar; ancak öksürük ilerledikçe “boğmaca” adı verilen karakteristik bir hırıltı sesi oluşur.

Son derece bulaşıcıdır ve enfekte bir kişinin solunum salgıları ile kolayca yayılır. Özellikle aşılanmamış bebeklerde ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ölümcül olabilir. Boğmaca aşısının yaygın kullanımı, hastalığın yayılmasını önemli ölçüde azaltmış olsa da, aşılamanın eksik olduğu bölgelerde hala ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir. Özellikle, hamile kadınların aşılanması, yenidoğanları korumanın en etkili yoludur.

Doğru ve düzenli aşılama ile önlenebilen bir hastalık olmasına rağmen, dünya genelinde aşılanma oranlarındaki düşüş nedeniyle yeniden canlanma göstermiştir. Özellikle genç bebeklerin aşılanma oranlarının yüksek tutulması, hastalığın yayılmasını ve ölümleri önlemek için kritik bir rol oynar. DTB aşısı, boğmaca bakterisine karşı etkin bir koruma sağlar ve toplum sağlığı açısından büyük önem taşır.

Aşı: Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısı 2025 (DTaP, DTB)

Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısının İçeriği ve Aşının Etkinliği

DTB aşısı, üç hastalığa karşı aynı anda koruma sağlayan bir kombinasyon aşısıdır. Aşı, zayıflatılmış difteri toksini, tetanoz toksini ve ölü boğmaca bakterisi içerir. Bu bileşenler, vücudun bağışıklık sistemini harekete geçirir ve bu hastalıklara karşı bağışıklık kazandırır. Aşı, çocukluk dönemi aşılama programlarının önemli bir parçasıdır ve genellikle bebeklik döneminden itibaren bir dizi doz halinde uygulanır. Ayrıca, bağışıklığın zamanla azalması nedeniyle, yetişkinler de belirli aralıklarla hatırlatma dozları almalıdır.

Aşının etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmıştır ve bu üç hastalığın yayılmasını önemli ölçüde azaltmıştır. Difteri ve tetanoz vakaları, dünya genelinde aşılama sayesinde nadir hale gelmiştir. Boğmaca vakaları ise bazı bölgelerde tekrar artış gösterse de, DTB aşısının yaygın kullanımı hastalığın kontrol altına alınmasında kritik bir rol oynamaktadır. Aşının düzenli uygulanması, toplumsal bağışıklığı artırarak salgınları önlemeye yardımcı olur.

Aşı karşıtlığı ve aşılama oranlarındaki düşüş, bu hastalıkların yeniden canlanmasına neden olabilecek tehlikeli bir eğilimdir. Bilimsel araştırmalar, DTB aşısının güvenli olduğunu ve nadir görülen yan etkilerin genellikle hafif olduğunu göstermektedir. Aşılanan kişilerin büyük çoğunluğu hafif ateş, enjeksiyon bölgesinde ağrı veya kızarıklık gibi geçici yan etkiler yaşar. Ciddi yan etkiler son derece nadirdir ve aşılamanın faydaları, potansiyel risklerden çok daha fazladır.

DTB Aşısının Uygulama Takvimi

İlk Doz: Yenidoğan ve Bebeklik Dönemi

DTB aşısı, bebeklerin sağlıklı bir şekilde bağışıklık kazanabilmesi için erken yaşlarda uygulanmaya başlanır. İlk doz genellikle bebek 2 aylık olduğunda yapılır. Bu, bağışıklık sisteminin tetiklenmesi ve difteri, tetanoz ve boğmacaya karşı koruyucu antikorların üretilmesi için önemlidir.

Takip Dozları: İlk Yıl İçerisinde Üçlü Seri

İlk dozun ardından, 4. ve 6. aylarda iki takip dozu daha uygulanır. Bu dozlar, bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olur ve uzun süreli koruma için temel oluşturur. Üçlü seri, bağışıklığın başlangıç aşamasını tamamlar.

İlk Pekiştirme Dozu: 18. Ay

Bebeklik dönemindeki aşı serisinin ardından, bağışıklığı pekiştirmek ve daha uzun süreli koruma sağlamak amacıyla 18. ayda bir pekiştirme dozu yapılır. Bu, bağışıklık belleğinin güçlenmesine katkıda bulunur ve çocukların erken çocukluk döneminde difteri, tetanoz ve boğmaca hastalıklarına karşı dirençli olmasını sağlar.

İkinci Pekiştirme Dozu: Okul Çağı (4-6 Yaş)

Çocukların okul çağına geldiği dönemde (4-6 yaş arası), ikinci bir pekiştirme dozu yapılır. Bu, çocukların büyüme sürecinde karşılaşabilecekleri olası enfeksiyonlara karşı bağışıklığı yeniden aktive eder. Ayrıca, okula başlamadan önce toplumsal bağışıklığın güçlendirilmesi açısından kritik bir öneme sahiptir.

Ergenlikte Pekiştirme: 11-12 Yaş

Bağışıklık süresinin uzatılması amacıyla ergenlik döneminde bir başka pekiştirme dozu uygulanır. 11-12 yaşında yapılan bu doz, bağışıklığın yetişkinlik dönemine kadar devamlılığını sağlar ve toplumsal bağışıklık zincirinde bir boşluk oluşmasını önler.

Yetişkinlerde Tekrar Dozları

DTB aşısı, yaşam boyu bağışıklığı sürdürmek için her 10 yılda bir tekrar edilmelidir. Bu uygulama özellikle tetanoz riski taşıyan meslek grupları ve yaşlı bireyler için hayati önem taşır. Ayrıca, seyahat eden veya sağlık alanında çalışan yetişkinler için bu dozların aksatılmaması önerilir.

Gebelikte Özel Uygulamalar

Hamilelik döneminde DTB aşısı, anne adayının ve bebeğin korunması için önerilir. Gebelikteki aşı, özellikle boğmaca enfeksiyonuna karşı yenidoğan bebeğin korunmasına yardımcı olur. Genellikle 27-36. haftalar arasında uygulanır.

Risk Grubu ve Özel Durumlar

Kronik hastalığı olan bireyler, bağışıklık sistemi zayıf olanlar veya enfeksiyon riski yüksek bölgelerde yaşayan kişiler için DTB aşı takvimi özel olarak düzenlenebilir. Bu gruptaki bireylerin doktor kontrolünde düzenli dozlarını tamamlamaları önemlidir.

Bu takvim, bireyin yaşına, sağlık durumuna ve enfeksiyon riski taşıyan koşullara göre esnek bir şekilde düzenlenebilir. Uygulama, her birey için özel bağışıklık ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlar.

Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısının Yan Etkileri

Aşının Genel Yan Etkileri

Difteri, tetanoz ve boğmaca aşısı (DTaP/Tdap), bağışıklık sistemini koruyucu antikorlar üretmeye teşvik ederek ciddi hastalıkların önlenmesine yardımcı olur. Ancak, diğer tüm ilaç ve aşılar gibi yan etkiler oluşturabilir. Bu yan etkiler genellikle hafif ve kısa sürelidir. En sık görülen genel yan etkiler şunlardır:

  • Aşı yapılan bölgede ağrı, kızarıklık ve şişlik
    Aşı yapılan bölgede hassasiyet, hafif şişlik veya kızarıklık sık karşılaşılan reaksiyonlardır. Bu etkiler genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.
  • Hafif ateş
    Aşı sonrası vücut sıcaklığında hafif bir artış gözlenebilir. Ateş genellikle düşük seviyededir ve kısa sürelidir.
  • Yorgunluk ve halsizlik
    Bazı bireyler, aşıdan sonra kendilerini yorgun veya halsiz hissedebilir. Bu durum, bağışıklık sisteminin aktif hale gelmesiyle bağlantılıdır.
  • Hafif baş ağrısı
    Aşının uygulandığı gün veya ertesi gün hafif baş ağrısı görülebilir.

Nadir Görülen Yan Etkiler

Bazı bireylerde daha az yaygın ancak yine de önemli olabilecek yan etkiler ortaya çıkabilir. Bu etkiler şunlardır:

  • Yoğun şişlik ve ağrı
    Aşı yerinde şiddetli şişlik veya ağrı bazen oluşabilir. Bu durum genellikle birkaç gün içinde düzelir ancak tedavi gerektirebilir.
  • Orta düzey ateş (38-39°C)
    Ateşin daha yüksek seviyelere çıkması, özellikle küçük çocuklarda nadiren görülebilir. Bu durumda bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.
  • Huzursuzluk veya sinirlilik hali
    Özellikle bebek ve küçük çocuklarda aşılama sonrası huzursuzluk, ağlama veya sinirlilik görülebilir.
  • Geçici döküntü
    Vücudun farklı bölgelerinde hafif döküntüler oluşabilir. Bu döküntüler genellikle alerjik bir reaksiyon değil, bağışıklık sisteminin aktivasyonuyla ilişkilidir.

Ciddi ve Çok Nadir Yan Etkiler

Difteri, tetanoz ve boğmaca aşısının ciddi yan etkileri çok nadir görülür ancak potansiyel riskler hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Bu tür reaksiyonlar genellikle alerjik veya bağışıklıkla ilişkili durumlardır:

  • Alerjik reaksiyon (anafilaksi)
    Nefes darlığı, hırıltılı solunum, yüzde veya dudaklarda şişme gibi belirtilerle kendini gösteren şiddetli alerjik reaksiyon çok nadir görülür ancak tıbbi acil durum olarak değerlendirilir.
  • Uzun süreli ağlama nöbetleri
    Özellikle bebeklerde, 3 saatten uzun süren ve yatıştırılması zor olan ağlama nöbetleri görülebilir. Bu durum genellikle ciddi bir soruna işaret etmez ancak tıbbi değerlendirme gerektirebilir.
  • Kasılmalar veya nöbetler
    Çok nadiren aşı sonrası nöbetler (genellikle ateşe bağlı) ortaya çıkabilir. Bu tür durumlarda hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
  • Nörolojik semptomlar
    Çeşitli nedenlere bağlı olarak çok nadiren nörolojik etkiler veya geçici bilinç değişiklikleri gözlenebilir.

Yan Etkilerle Başa Çıkma ve İzleme

  • Soğuk kompres uygulaması
    Aşı yerindeki ağrı veya şişlik için soğuk kompres etkili bir yöntemdir.
  • Ateş düşürücü ilaçlar
    Yüksek ateş durumunda, doktorun önerdiği dozlarda parasetamol veya ibuprofen kullanılabilir.
  • Bol sıvı tüketimi
    Yorgunluk ve halsizlik durumlarında sıvı alımının artırılması tavsiye edilir.

Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalıdır?

Aşı sonrası aşağıdaki belirtilerden herhangi biri görülürse, derhal bir sağlık uzmanına başvurulmalıdır:

  • Şiddetli alerjik reaksiyon belirtileri (nefes darlığı, şiddetli döküntü, yüz veya boğaz şişmesi)
  • Uzun süren ve yatıştırılamayan ağlama (3 saatten fazla)
  • 40°C üzeri ateş
  • Şiddetli veya uzun süren baş ağrısı, kasılmalar ya da nöbetler

Bu bilgiler, olası yan etkiler hakkında bilinçli bir yaklaşım sergilemenizi sağlar ve gerektiğinde hızlı bir şekilde harekete geçmenize yardımcı olur.

Aşının Toplumsal Etkileri

DTB aşısı, sadece bireyleri değil, aynı zamanda toplumu da koruyan bir araçtır. Aşılama programlarının başarıyla uygulanması, hastalıkların yayılmasını önler ve salgınları durdurur. Toplumda yeterli sayıda kişinin aşılanması, sürü bağışıklığı adı verilen bir durum yaratır. Bu sayede aşılanmamış veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler de dolaylı olarak korunmuş olur. Özellikle bebekler, yaşlılar ve kronik hastalığı olan bireyler gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, toplumun genel aşılanma oranından doğrudan etkilenir.

Aşılama oranlarının düşmesi, salgınların yeniden ortaya çıkmasına neden olabilir. Son yıllarda bazı bölgelerde aşı karşıtlığı nedeniyle boğmaca vakalarında artış görülmüştür. Bu, aşılamanın ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir. Aşılanmanın yaygınlaştırılması, toplumsal sağlığı korumanın ve salgınları önlemenin en etkili yollarından biridir.

Sonuç

DTB, tarihte milyonlarca insanın ölümüne yol açan ciddi hastalıklardır. Ancak DTB aşısı sayesinde bu hastalıklar büyük ölçüde kontrol altına alınmış ve yaygın aşılama programları sayesinde ciddi sağlık tehditleri olmaktan çıkmıştır. Bu üç hastalığın her biri farklı şekillerde bulaşır ve çeşitli ciddi komplikasyonlara yol açabilir; ancak aşı, etkili bir koruma sağlayarak bu hastalıkların önlenmesinde kilit rol oynamaktadır.

Aşılama, sadece bireysel sağlığı korumakla kalmaz, aynı zamanda toplumu da salgınlardan korur. Yan etkiler nadir ve genellikle hafif olmakla birlikte, aşının faydaları son derece büyüktür. Modern toplumda aşı karşıtlığı gibi yanlış bilgilendirmelerin yayılması, bu önemli sağlık önlemlerinin etkisini azaltabilir. Ancak bilimsel araştırmalar, DTB aşısının güvenli ve etkili olduğunu açıkça göstermektedir. Aşılama programlarının sürdürülmesi ve genişletilmesi, hem bireysel hem de toplumsal sağlığın korunması için kritik öneme sahiptir.

Referanslar:

  1. Aşı: Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısı 2025 (DTaP, DTB)
  2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2021). Diphtheria, Tetanus, and Pertussis Vaccines: Recommendations and Guidelines. Atlanta, GA: CDC.
  3. World Health Organization (WHO). (2021). Pertussis vaccines: WHO position paper. Weekly Epidemiological Record, 96(35), 433-460.
  4. Hamborsky, J., Kroger, A., & Wolfe, S. (Eds.). (2015). Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases. Washington, DC: Public Health Foundation.
  5. Liang, J. L., Tiwari, T., & Moro, P. L. (2018). Prevention of pertussis, tetanus, and diphtheria with vaccines in the United States. Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR), 67(2), 1-44.
  6. Cherry, J. D. (2019). The epidemiology of pertussis: A comparison study. Clinical Infectious Diseases, 68(3), 400-406.
  7. Edwards, K. M., & Berbers, G. A. M. (2014). Immune responses to pertussis vaccines and disease. Journal of Infectious Diseases, 209(S1), S10-S15.
  8. Clark, T. A. (2014). Changing pertussis epidemiology: Everything old is new again. Journal of Infectious Diseases, 209(S1), S3-S6.
  9. Lee, G. M., Salomon, J. A., & Weintraub, E. S. (2013). Health economic impact of the diphtheria-tetanus-acellular pertussis (DTaP) vaccine. Pediatrics, 131(3), e601-e607.
  10. Plotkin, S. A., & Orenstein, W. A. (2022). Vaccines. 7th Edition. Philadelphia, PA: Elsevier.
  11. Skoff, T. H., Baumbach, J., & Cieslak, P. R. (2015). Tracking pertussis epidemiology: An update. Clinical Infectious Diseases, 61(S5), S405-S411.
  12. Klein, N. P., Bartlett, J., & Fireman, B. (2012). Comparative effectiveness of acellular versus whole-cell pertussis vaccines in teenagers. Pediatrics, 129(3), e591-e597.
  13. Wendelboe, A. M., & Van Rie, A. (2006). Immunology of pertussis vaccines and the role of maternal immunization. Clinical Infectious Diseases, 42(12), 1569-1576.
  14. McIntyre, P., & Wood, N. (2009). Pertussis: Advances in diagnosis, treatment, and prevention. Clinical Infectious Diseases, 49(10), 1452-1457.
  15. Mooi, F. R., Van Der Maas, N. A., & De Melker, H. E. (2014). Pertussis resurgence: Timing of a highly protective vaccine. Lancet Infectious Diseases, 14(9), 696-706.
  16. Tan, T., Trindade, E., & Skowronski, D. (2005). Epidemiology of pertussis. Pediatric Infectious Disease Journal, 24(5), S10-S18.
  17. Murphy, T. V., Slade, B. A., & Broder, K. R. (2008). Prevention of diphtheria, tetanus, and pertussis: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR), 57(RR04), 1-34.
  18. Greenberg, D. P., & Cherry, J. D. (2018). Pediatric vaccination for diphtheria, tetanus, and pertussis: Current evidence and practices. Current Opinion in Pediatrics, 30(3), 425-434.
  19. Vickers, D. (2009). Acellular pertussis vaccine effectiveness. Vaccine, 27(12), 1651-1657.
  20. Winter, K., Glaser, C., Watt, J., & Harriman, K. (2014). Centers for Disease Control and Prevention (CDC) pertussis summary report. Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR), 63(16), 337-341.
  21. Heininger, U. (2010). Update on pertussis vaccines. Expert Review of Vaccines, 9(11), 1357-1367.
  22. Bisgard, K. M., Rhodes, P., & Connelly, B. L. (2004). Pertussis: Role of vaccination and population immunity. Journal of Pediatrics, 144(5), 655-660.
  23. Hodder, S. L., & Cherry, J. D. (2007). Modern epidemiology of pertussis: Understanding resurgence. Clinical Microbiology Reviews, 20(3), 326-338.
  24. Guiso, N., Berbers, G., & Fry, N. K. (2011). Global pertussis epidemiology: New challenges and solutions. Vaccine, 29(10), 1529-1537.
  25. Campbell, P., McIntyre, P., & Quinn, H. (2012). Booster vaccination for pertussis in children and adolescents. Cochrane Database of Systematic Reviews, 3, CD004934.
  26. Jefferson, T., & Demicheli, V. (2003). Adverse effects of pertussis vaccines. Cochrane Database of Systematic Reviews, 1, CD001695.
  27. Liko, J., Robison, S. G., & Cieslak, P. R. (2014). Community-wide impact of DTaP vaccination. Pediatrics, 134(4), e1116-e1123.
  28. Martin, S. W., Pawloski, L. C., & Tatti, K. M. (2015). Pertussis disease burden and the impact of acellular pertussis vaccines. Clinical Infectious Diseases, 61(S5), S410-S417.
  29. Klein, N. P., & Schmitt-Grohé, S. (2016). Safety and efficacy of pertussis vaccines in infants and toddlers. Vaccine, 34(4), 497-502.
  30. De Serres, G., Shadmani, R., & Boulianne, N. (2000). Vaccination strategies for pertussis control. Clinical Infectious Diseases, 31(5), 1165-1171.
  31. Baxter, R., Bartlett, J., & Rowhani-Rahbar, A. (2013). Efficacy of maternal pertussis vaccination in preventing infant hospitalization. Clinical Infectious Diseases, 57(7), 926-933.
  32. Cattaneo, L. A., & Nicolai, A. (2012). The immunogenicity of pertussis vaccines. Vaccine, 30(Supplement 3), C42-C44.
  33. Kitchener, S., & Steer, A. C. (2009). Global burden of pertussis in children. International Journal of Pediatric Infectious Diseases, 4(2), 85-90.
  34. Schmidtke, A. J., & Levine, O. S. (2007). Clinical features and outcomes of pertussis in adolescents and adults. Journal of Adolescent Health, 41(4), 369-374.
  35. Eberhardt, C. S., & Blanchard-Rohner, G. (2015). Maternal immunization for prevention of neonatal pertussis. Journal of Perinatal Medicine, 43(4), 485-488.
  36. Sheridan, S. L., Frith, K., & Snelling, T. L. (2014). Acellular pertussis vaccine effectiveness over time: A meta-analysis. Pediatrics, 133(3), e513-e521.
  37. https://scholar.google.com/
  38. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
  39. https://www.researchgate.net/
  40. https://www.nhs.uk/
Aşı: Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısı 2025 (DTaP, DTB)
Aşı: Difteri Tetanoz Boğmaca Aşısı 2025 (DTaP, DTB)
Sağlık Bilgisi Paylaş !