Psöriatik Artrit: 6 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi

Psöriatik artrit, sedef hastalığına bağlı olarak gelişen kronik, inflamatuar bir eklem hastalığıdır. Bu rahatsızlık, eklemlerde ağrı, şişlik ve sertlik gibi belirtilerle kendini gösterir ve genellikle ciltteki sedef plakalarının ortaya çıkmasından sonra gelişir. Ancak, bazı durumlarda cilt belirtileri ile eklem problemleri aynı anda ortaya çıkabilir ya da eklem sorunları cilt belirtilerinden önce başlayabilir. Psöriatik artrit, romatoid artrit gibi diğer artrit türlerinden farklıdır ve bu nedenle doğru bir teşhis ve tedavi süreci büyük önem taşır.

Psöriatik Artrit: 6 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi

Bu hastalık, hem cilt hem de eklemleri etkilediği için günlük yaşam aktivitelerini ciddi şekilde kısıtlayabilir. Eklem ağrıları ve sertlik, hareket kabiliyetini azaltırken, ciltteki döküntüler ise psikolojik ve sosyal sorunlara yol açabilir. Psöriatik artritin erken tanısı ve uygun tedavi yöntemleri, hastalığın ilerlemesini engellemek ve yaşam kalitesini artırmak açısından kritik öneme sahiptir. Bu makalede, psöriatik artritin belirtileri, nedenleri, teşhis yöntemleri ve tedavi seçenekleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Psöriatik artrit, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen bir sağlık sorunudur. Türkiye’de de oldukça yaygın olan bu hastalık, genellikle 30 ila 50 yaşları arasında ortaya çıkar ve kadın ile erkeklerde benzer oranlarda görülür. Sedef hastalığı olan bireylerin yaklaşık %30’unda psöriatik artrit gelişme riski bulunmaktadır. Psöriatik artritin farklı klinik alt tipleri bulunur ve bu durum, hastalığın şiddetini ve tedaviye yanıtını etkileyebilir.

Hastalığın nedenleri tam olarak anlaşılamamış olmakla birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun etkili olduğu düşünülmektedir. Ailede sedef hastalığı ya da psöriatik artrit öyküsü bulunan bireylerde bu hastalığın gelişme riski daha yüksektir. Ayrıca, bazı çevresel tetikleyiciler, örneğin enfeksiyonlar, travmalar ya da stres, hastalığın başlamasına veya alevlenmesine neden olabilir. Psöriatik artritin tedavisinde amaç, hastalığın semptomlarını kontrol altına almak, eklem hasarını önlemek ve hastanın yaşam kalitesini artırmaktır.

Psöriatik Artrit Belirtileri

Psöriatik artrit, geniş bir belirti yelpazesi ile kendini gösterebilir. Bu belirtiler, hastalığın tipine ve şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Psöriatik artritin en yaygın belirtileri şunlardır:

1. Eklemlerde Ağrı ve Şişlik: Hastalık genellikle ellerde, ayaklarda, dizlerde ve omurgada ağrı ve şişlik ile kendini gösterir. Eklemlerdeki bu rahatsızlık, zamanla hareket kısıtlılığına yol açabilir.
2. Cilt Belirtileri: Sedef hastalığına bağlı olarak ciltte kırmızı, pullu ve kabarık döküntüler görülebilir. Bu döküntüler genellikle dirsekler, dizler, kafa derisi ve bel gibi bölgelerde ortaya çıkar.
3. Dactylitis (Sosis Parmak): Parmakların ve ayak parmaklarının tamamının şişmesi ve ağrıması durumudur. Bu belirti, psöriatik artritin tipik özelliklerinden biridir ve diğer artrit türlerinden ayırt edilmesine yardımcı olabilir.
4. Entezit: Tendon ve bağların kemiğe yapıştığı bölgelerde, özellikle topuk ve dirseklerde, ağrı ve hassasiyet gelişebilir.
5. Göz Problemleri: Üveit gibi göz iltihaplanmaları psöriatik artritli bireylerde görülebilir ve bu durum, gözde kızarıklık, ağrı ve görme bozukluklarına yol açabilir.
6. Yorgunluk ve Bitkinlik: Kronik inflamasyon, hastalarda sürekli yorgunluk ve bitkinlik hissine neden olabilir.

Psöriatik Artrit Nedenleri

Psöriatik artritin kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin hastalığın gelişiminde önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Psöriatik artritin başlıca nedenleri ve risk faktörleri şunlardır:

1. Genetik Yatkınlık: Psöriatik artrit, genetik bir yatkınlığa sahiptir. Ailede sedef hastalığı veya psöriatik artrit öyküsü olan kişilerde hastalığın gelişme riski daha yüksektir.
2. Bağışıklık Sistemi Bozuklukları: Psöriatik artrit, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla sağlıklı eklem dokularına saldırdığı bir otoimmün hastalık olarak kabul edilir. Bu durum, eklemlerde ve ciltte iltihaplanmalara yol açar.
3. Çevresel Tetikleyiciler: Enfeksiyonlar, travmalar, stres ve sigara kullanımı gibi çevresel faktörler, psöriatik artritin ortaya çıkmasına veya mevcut hastalığın alevlenmesine neden olabilir.
4. Obezite: Obezite, hem sedef hastalığı hem de psöriatik artrit riskini artıran bir faktördür. Fazla kilolu bireylerde eklemlere binen yük, iltihaplanmayı tetikleyebilir ve hastalığın şiddetini artırabilir.

Risk Faktörleri

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörler artrit riskinizi artırabilir:

1. Sedef hastalığı. Sedef hastalığına sahip olmak, en büyük risk faktörüdür.
2. Aile öyküsü. Psöriatik artritli birçok kişinin bu hastalığa sahip bir ebeveyni veya kardeşi vardır.
3. Yaş. En sık 30 ila 55 yaş arasındaki yetişkinlerde görülür.

Komplikasyonlar

Psöriatik artritli kişilerin küçük bir yüzdesinde, ciddi, ağrılı ve sakatlayıcı bir formu olan artrit mutilans gelişir. Artrit mutilans zamanla ellerdeki küçük kemikleri, özellikle de parmakları tahrip ederek kalıcı deformasyona ve sakatlığa neden olur.

Psöriatik artrit aynı zamanda bazı kişileri hipertansiyon, metabolik sendrom, diyabet ve kardiyovasküler hastalık geliştirme riskine de sokar.

Psöriatik Artrit Teşhisi

Psöriatik artrit teşhisi, hastanın tıbbi öyküsünün detaylı bir şekilde alınması ve fiziksel muayene ile başlar. Psöriatik artriti teşhis etmek için kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• Kan Testleri: Psöriatik artritin teşhisinde kullanılan spesifik bir kan testi olmamakla birlikte, iltihaplanma belirteçleri olan C-reaktif protein (CRP) ve eritrosit sedimentasyon hızı (ESR) ölçümleri yapılabilir. Ayrıca, romatoid artrit gibi diğer artrit türlerini dışlamak için romatoid faktör (RF) ve anti-CCP antikor testleri uygulanabilir.
• Görüntüleme Yöntemleri: Röntgen, manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve ultrason gibi görüntüleme yöntemleri, eklem hasarını ve iltihaplanmayı değerlendirmek için kullanılır. Bu yöntemler, psöriatik artritin diğer artrit türlerinden ayırt edilmesine yardımcı olabilir.
• Cilt Muayenesi: Sedef hastalığı belirtilerinin varlığı, psöriatik artritin teşhisinde önemli bir ipucu sağlar. Ciltteki tipik sedef döküntülerinin görülmesi, tanıyı destekler.

Görüntüleme Testleri

• Röntgenler. Bunlar, psöriatik artritte ortaya çıkan ancak diğer artritik durumlarda ortaya çıkmayan eklemlerdeki değişiklikleri belirlemeye yardımcı olabilir.
• MR. Bu, vücudunuzdaki hem sert hem de yumuşak dokuların ayrıntılı görüntülerini üretmek için radyo dalgalarını ve güçlü bir manyetik alanı kullanır. MR, ayaklarınızdaki ve belinizin alt kısmındaki tendonlar ve bağlarla ilgili sorunları kontrol etmek için kullanılabilir.

Laboratuvar Testleri

• Romatoid faktör (RF). romatoid faktör (RF), romatoid artritli kişilerin kanında sıklıkla bulunan, ancak psöriatik artritli kişilerin kanında genellikle bulunmayan bir antikordur. Bu test doktorunuzun iki durum arasında ayrım yapmasına yardımcı olabilir.
• Eklem sıvısı testi. Bir iğne kullanarak doktor, etkilenen eklemlerinizden birinden (genellikle dizinizden) küçük bir sıvı numunesi alabilir. Eklem sıvınızdaki ürik asit kristalleri, psöriatik artritten ziyade gut hastalığınızın olduğunu gösterebilir. Hem gut hem de psöriatik artritin olması da mümkündür.

Psöriatik Artrit Tedavisi

Psöriatik artrit tedavisinde amaç, hastalığın semptomlarını hafifletmek, eklem hasarını önlemek ve hastaların yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi seçenekleri, hastalığın şiddetine, hastanın genel sağlık durumuna ve spesifik ihtiyaçlarına göre belirlenir. Psöriatik artritin tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

1. İlaç Tedavisi

a. Non-Steroidal Anti-Inflamatuar İlaçlar (NSAID’ler)

• Amaç: Ağrı ve iltihabı azaltmak.
• Kullanım Alanı: Hafif ve orta şiddetli ağrıların kontrolü için.
• Örnek İlaçlar: İbuprofen, naproksen, diklofenak.
• Yan Etkiler: Mide rahatsızlıkları, kanama riski, böbrek fonksiyonlarında bozulma.

b. Hastalığı Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar (DMARD’lar)

• Amaç: Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve eklem hasarını önlemek.
• Kullanım Alanı: Orta ve şiddetli psöriatik artritte.
• Örnek İlaçlar: Metotreksat, sulfasalazin, leflunomid.
• Yan Etkiler: Karaciğer fonksiyon bozuklukları, enfeksiyon riski, mide bulantısı.

c. Biyolojik Tedaviler

• Amaç: Bağışıklık sisteminin belirli bileşenlerini hedef alarak iltihabı kontrol altına almak.
• Kullanım Alanı: DMARD’lara yanıt vermeyen veya şiddetli psöriatik artrit vakalarında.
• Örnek İlaçlar:
  • TNF-alfa İnhibitörleri: Adalimumab, etanersept, infliksimab.
  • IL-12 ve IL-23 İnhibitörleri: Ustekinumab.
  • IL-17 İnhibitörleri: Secukinumab, ixekizumab.
• Yan Etkiler: Enfeksiyon riskinde artış, enjeksiyon bölgesinde reaksiyonlar, baş ağrısı.

d. Janus Kinaz (JAK) İnhibitörleri

• Amaç: Bağışıklık sisteminin belirli yollarını bloke ederek iltihabı azaltmak.
• Kullanım Alanı: Şiddetli psöriatik artritte biyolojik tedavilere alternatif olarak.
• Örnek İlaç: Tofacitinib.
• Yan Etkiler: Enfeksiyon riski, karaciğer fonksiyon bozuklukları, kan pıhtılaşma riski.

e. Kortikosteroidler

• Amaç: İltihabı hızla azaltmak.
• Kullanım Alanı: Şiddetli eklem iltihaplarında kısa süreli kullanım.
• Örnek İlaçlar: Prednizon.
• Yan Etkiler: Uzun süreli kullanımda kemik erimesi, yüksek tansiyon, diyabet.

2. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

• Amaç: Eklemlerdeki sertliği azaltmak, hareket kabiliyetini artırmak ve kas gücünü korumak.
• Yöntemler:
  • Egzersiz Programları: Düşük etkili aerobik egzersizler (yürüyüş, yüzme, bisiklet) ve germe hareketleri.
  • Fizik Tedavi: Eklem hareket açıklığını korumak ve ağrıyı azaltmak için profesyonel fizik tedavi seansları.
  • Ergoterapi: Günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmak ve eklemleri korumak için uygun ekipman ve tekniklerin kullanımı.

3. Psikolojik Destek ve Danışmanlık

• Amaç: Psöriatik artrit, kronik bir hastalık olduğu için depresyon, anksiyete ve stres gibi psikolojik sorunlara yol açabilir. Bu durumların yönetimi için psikolojik destek almak hastaların genel iyilik halini artırır.
• Yöntemler:
  • Bireysel ve Grup Terapileri: Duygusal desteğin sağlanması ve stres yönetimi tekniklerinin öğrenilmesi.
  • Psikoterapi ve Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmek ve hastalığa uyum sağlamak için.

4. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

a. Diyet ve Beslenme

• Amaç: İltihabı azaltmak ve genel sağlığı desteklemek.
• Öneriler:
  • Anti-inflamatuar Besinler: Omega-3 yağ asitleri, antioksidanlar (C vitamini, E vitamini), zerdeçal ve zencefil.
  • Lifli Gıdalar: Tam tahıllar, sebzeler ve meyveler.
  • Şeker ve İşlenmiş Gıdalardan Kaçınma: İltihaplanmayı artırabilecek besinlerden uzak durma.

b. Düzenli Egzersiz

• Amaç: Kas gücünü korumak, eklem hareketliliğini artırmak ve genel sağlığı iyileştirmek.
• Öneriler:
  • Aerobik Egzersizler: Yürüyüş, yüzme, düşük etkili aerobik egzersizler.
  • Germe Egzersizleri: Eklem sertliğini ve ağrıyı azaltmak için düzenli germe hareketleri.
  • Güçlendirme Egzersizleri: Kas gücünü artırmak ve eklemlere binen yükü azaltmak için ağırlık çalışmaları.

c. Stres Yönetimi

• Amaç: Stresin, psöriatik artrit semptomlarını tetikleyici etkisini azaltmak.
• Yöntemler:
  • Yoga ve Meditasyon: Zihinsel rahatlama ve esneklik artırma.
  • Derin Nefes Egzersizleri: Vücudu ve zihni rahatlatmak için.
  • Hobi ve Sosyal Aktiviteler: Stresi azaltmak ve sosyal destek almak.

d. Sigara ve Alkol Tüketiminin Azaltılması

• Amaç: Sigara ve alkol tüketiminin iltihaplanmayı artırıcı etkisini azaltmak.
• Öneriler:
  • Sigaranın Bırakılması: İltihaplanmayı azaltmak ve genel sağlığı iyileştirmek için.
  • Alkol Tüketiminin Azaltılması: Alkolün bağışıklık sistemi üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek.

5. Cerrahi Tedavi

• Amaç: İlaç tedavisi ve diğer yöntemlerle kontrol altına alınamayan şiddetli eklem hasarlarını düzeltmek.
• Yöntemler:
  • Artroplasti (Eklem Değiştirme Ameliyatı): Şiddetli eklem hasarlarında hasarlı eklemin protezle değiştirilmesi.
  • Sinovektomi: İltihaplı sinovyal dokunun cerrahi olarak çıkarılması.
  • Tendon Onarımı: Hasarlı tendonların cerrahi olarak onarılması.

Tedavi Planının Belirlenmesi

Psöriatik artritin tedavi planı, hastalığın şiddeti ve bireyin ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilmelidir. Hastaların tedavi sürecinde doktorları ile sürekli iletişimde olmaları, yan etkileri takip etmeleri ve gerektiğinde tedavi planını güncellemeleri önemlidir. Uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile psöriatik artrit yönetilebilir ve hastaların yaşam kalitesi artırılabilir.

Kendi kendine bakım

• Eklemlerinizi koruyun. Günlük görevleri yapma şeklinizi değiştirmek, nasıl hissettiğinizde bir fark yaratabilir. Örneğin, kavanozların kapaklarını çevirmek için kavanoz açıcıları gibi aletler kullanın, ağır nesneleri iki elinizle kaldırın ve kapıları yalnızca elleriniz yerine tüm vücudunuzla iterek açın.
• Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Bu, eklemlerinize daha az baskı uygulayarak ağrının azalmasına, enerji ve hareketliliğin artmasına neden olur. Gerekirse kilo vermek, ilaçlarınızın daha iyi çalışmasına da yardımcı olabilir. Bazı ilaçlar aşırı kilolu kişilerde daha az etkilidir.
• Düzenli egzersiz. Egzersiz eklemlerinizi esnek ve kaslarınızı güçlü tutmanıza yardımcı olabilir. Eklemleri daha az strese sokan egzersiz türleri arasında bisiklete binmek, yüzmek, yürümek, yoga ve tai chi yer alır.
• Sigara içmeyi bırak. Sigara içmek, sedef hastalığı gelişme riskinin daha yüksek olması ve sedef hastalığının daha şiddetli semptomları ile ilişkilidir.
• Alkol kullanımını sınırlayın. Alkol tedavinizin etkinliğini azaltabilir ve metotreksat gibi bazı ilaçların yan etkilerini artırabilir.
• Hızınızı artırın. Ağrı ve iltihapla mücadele etmek sizi bitkin bırakabilir. Ayrıca bazı artrit ilaçları da yorgunluğa neden olabilir. Aktif olmayı bırakmayın, çok yorulmadan dinlenin. Egzersiz veya iş aktivitelerini kısa bölümlere ayırın. Gün boyunca dinlenebileceğiniz zamanlar bulun.

Psöriatik Artrit ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Psöriatik artritin yönetiminde yaşam tarzı değişiklikleri önemli bir rol oynar. Sağlıklı bir yaşam tarzı, hastalığın semptomlarını azaltabilir ve genel sağlığı iyileştirebilir. İşte psöriatik artrit yönetiminde dikkate alınması gereken bazı yaşam tarzı değişiklikleri:

• Sağlıklı Beslenme: Anti-inflamatuar özelliklere sahip bir diyet, iltihaplanmayı azaltabilir ve genel sağlığı destekler. Omega-3 yağ asitleri, antioksidanlar ve lif açısından zengin bir diyet önerilir. Ayrıca, işlenmiş gıdalardan ve fazla şeker tüketiminden kaçınılmalıdır.
• Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktivite, eklem sağlığını korur ve hareket kabiliyetini artırır. Haftada en az 150 dakika orta şiddetli aerobik egzersiz yapılması önerilir.
• Stres Yönetimi: Stres, psöriatik artrit belirtilerini tetikleyebilir. Yoga, meditasyon ve derin nefes egzersizleri gibi stres yönetimi teknikleri, hastaların zihinsel ve fiziksel sağlığını iyileştirebilir.
• Sigara ve Alkol Kullanımının Azaltılması: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketmek, psöriatik artrit belirtilerini kötüleştirebilir ve tedaviye yanıtı azaltabilir. Bu nedenle, sigara ve alkol tüketiminin bırakılması önerilir.

Sonuç

Psöriatik artrit, sedef hastalığına bağlı olarak gelişen karmaşık ve zorlu bir hastalıktır. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri ile hastalığın kontrol altına alınması mümkündür. İlaç tedavisi, fizik tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi farklı yöntemlerle, psöriatik artritli hastalar yaşam kalitelerini artırabilir ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir. Bu nedenle, hastaların tedavi sürecini doktorları ile iş birliği içinde yürütmeleri ve kendilerine uygun tedavi planını belirlemeleri büyük önem taşır.

Referanslar:

1. Psöriatik Artrit: 6 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi
2. Gladman, D. D., Antoni, C., Mease, P., Clegg, D. O., & Nash, P. (2005). Psoriatic arthritis: epidemiology, clinical features, course, and outcome. Annals of the Rheumatic Diseases, 64(Suppl 2), ii14-ii17.
3. Mease, P. J. (2015). Psoriatic arthritis: update on pathophysiology, assessment, and management. Seminars in Arthritis and Rheumatism, 44(3), 272-279.
4. Ritchlin, C. T., Colbert, R. A., & Gladman, D. D. (2017). Psoriatic arthritis. New England Journal of Medicine, 376(10), 957-970.
5. Gossec, L., Smolen, J. S., Ramiro, S., et al. (2016). European League Against Rheumatism (EULAR) recommendations for the management of psoriatic arthritis with pharmacological therapies: 2015 update. Annals of the Rheumatic Diseases, 75(3), 499-510.
6. Ogdie, A., & Weiss, P. (2015). The epidemiology of psoriatic arthritis. Rheumatic Disease Clinics of North America, 41(4), 545-568.
7. Chandran, V., & Raychaudhuri, S. P. (2010). Geoepidemiology and environmental factors of psoriasis and psoriatic arthritis. Journal of Autoimmunity, 34(3), J314-J321.
8. Fitzgerald, O., Winchester, R. (2009). Psoriatic arthritis: from pathogenesis to therapy. Arthritis Research & Therapy, 11(1), 214.
9. Ogdie, A., & Gelfand, J. M. (2014). Clinical risk factors for the development of psoriatic arthritis among patients with psoriasis: a review of available evidence. Current Rheumatology Reports, 16(10), 419.
10. Rahman, P., & Elder, J. T. (2005). Genetic epidemiology of psoriasis and psoriatic arthritis. Annals of the Rheumatic Diseases, 64(Suppl 2), ii37-ii39.
11. Taylor, W., Gladman, D., Helliwell, P., Marchesoni, A., Mease, P., & Mielants, H. (2006). Classification criteria for psoriatic arthritis: development of new criteria from a large international study. Arthritis & Rheumatism, 54(8), 2665-2673.
12. McInnes, I. B., & Schett, G. (2011). The pathogenesis of rheumatoid arthritis. New England Journal of Medicine, 365(23), 2205-2219.
13. Mease, P. J., et al. (2011). Tumor necrosis factor inhibitors in the treatment of psoriatic arthritis and psoriasis. Dermatologic Therapy, 24(5), 464-478.
14. van Mens, L. J., van de Sande, M. G., & van Kuijk, A. W. (2019). Response to treatment with disease-modifying antirheumatic drugs in psoriatic arthritis: A systematic literature review. Clinical and Experimental Rheumatology, 37(6), 1024-1033.
15. Coates, L. C., & Helliwell, P. S. (2017). Assessment of psoriatic arthritis using clinical measures. Rheumatic Disease Clinics of North America, 43(4), 525-545.
16. Smolen, J. S., et al. (2015). Treating axial spondyloarthritis and psoriatic arthritis in the biologic therapy era. Annals of the Rheumatic Diseases, 74(4), 739-740.
17. Christophers, E. (2001). Psoriasis—epidemiology and clinical spectrum. Clinical and Experimental Dermatology, 26(4), 314-320.
18. Lories, R. J., & McInnes, I. B. (2012). Primed for inflammation: the link between joint and skin in psoriatic arthritis. Trends in Immunology, 33(1), 19-25.
19. Lubrano, E., Spadaro, A., & Perrotta, F. M. (2014). Rehabilitation in psoriatic arthritis. Rheumatic Disease Clinics of North America, 41(4), 721-729.
20. McHugh, N. J., & Balachrishnan, C. (2014). Psoriatic arthritis: Key clinical and genetic insights. Current Opinion in Rheumatology, 26(4), 446-454.
21. Veale, D. J., & Fearon, U. (2015). The pathogenesis of psoriatic arthritis. The Lancet, 385(9971), 2400-2411.
22. Kaushik, S. B., & Lebwohl, M. G. (2019). Psoriasis: Which therapy for which patient: Focus on special populations and chronic infections. Journal of the American Academy of Dermatology, 80(1), 43-53.
23. Husted, J. A., Tom, B. D., Farewell, V. T., & Gladman, D. D. (2008). Longitudinal analysis of fatigue in psoriatic arthritis. Arthritis & Rheumatism, 59(7), 956-963.
24. Haroon, M., et al. (2013). The development of radiographic sacroiliitis in psoriatic arthritis patients: A prospective cohort study. Arthritis & Rheumatism, 65(11), 3096-3102.
25. Ghozlani, I., et al. (2015). Bone health in patients with psoriatic arthritis: Current concepts. Rheumatology International, 35(1), 1-6.
26. Vangipuram, R., & Tyring, S. K. (2017). Epidemiology of psoriatic arthritis and associated comorbidities. Clinics in Dermatology, 36(3), 366-372.
27. Moll, J. M., & Wright, V. (1973). Psoriatic arthritis. Seminars in Arthritis and Rheumatism, 3(1), 55-78.
28. Langley, R. G., et al. (2005). Psoriasis: epidemiology, clinical features, and quality of life. Annals of the Rheumatic Diseases, 64(Suppl 2), ii18-ii23.
29. Ibrahim, G., Waxman, R., Helliwell, P. S. (2009). The prevalence of psoriatic arthritis in people with psoriasis. Arthritis & Rheumatism, 61(10), 1373-1378.
30. Mease, P., Armstrong, A. W. (2014). Managing patients with psoriatic disease: the diagnosis and pharmacologic treatment of psoriatic arthritis in patients with psoriasis. Drugs, 74(4), 423-441.
31. Menter, A., Gottlieb, A., Feldman, S. R., et al. (2008). Guidelines of care for the management of psoriasis and psoriatic arthritis. Journal of the American Academy of Dermatology, 58(5), 826-850.
32. Lee, S., Mendelsohn, A., Sarnes, E. (2010). The burden of psoriatic arthritis: a literature review from a global health systems perspective. PharmacoEconomics, 28(11), 1095-1110.
33. Schoels, M. M., Aletaha, D., Alasti, F., et al. (2019). Disease activity in psoriatic arthritis: Defining remission and treatment targets. Rheumatology, 58(3), 211-218.
34. Fitzgerald, O., Ogdie, A., Chandran, V., et al. (2019). Psoriatic arthritis. Nature Reviews Disease Primers, 5(1), 1-17.
35. https://scholar.google.com/
36. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
37. https://www.researchgate.net/
38. https://www.mayoclinic.org/
39. https://www.nhs.uk/
40. https://www.webmd.com/