Damar tıkanıklığı (VO), genellikle kan damarlarında oluşan plak birikintileri nedeniyle kan akışının engellenmesi durumudur. Bu durum vücudun farklı bölgelerindeki damarları etkileyebilir ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Arterlerin (atardamarların) daralması veya tıkanması anlamına gelir ve bu durum genellikle ateroskleroz olarak bilinir. Ateroskleroz, damarların iç yüzeyinde kolesterol, yağ, kalsiyum ve diğer maddelerin birikmesiyle meydana gelir. Bu birikintiler zamanla sertleşerek damarın daralmasına neden olur ve kan akışını kısıtlar. Tıkanıklığın boyutuna ve yerine göre, hayati organlar beslenemez ve ciddi sonuçlar ortaya çıkabilir.

Damar Tıkanıklığı Nedir, Neden Olur, Nasıl Geçer?

Tıkanıklığın en ciddi sonuçlarından biri, kalp krizi veya felç gibi hayatı tehdit eden durumlar olabilir. Kalp damarlarında meydana gelen bir tıkanıklık, kalbe yeterli oksijen ve besin gitmesini engelleyerek kalp kasının hasar görmesine neden olur. Beyne giden damarların tıkanması ise felce neden olabilir. Dolayısıyla, tıkanıklık erken tanı ve tedavi gerektiren kritik bir sağlık sorunudur. Risk faktörleri arasında yüksek kolesterol, hipertansiyon, diyabet, obezite, sigara kullanımı ve hareketsiz yaşam tarzı gibi unsurlar bulunmaktadır.

Damarlardaki tıkanıklığın tedavi edilmemesi durumunda komplikasyonlar hızla ilerleyebilir. Bu nedenle, erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleriyle hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ya da tamamen durdurulabilir. Tıkanıklık teşhis edildiğinde, yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi ve gerekli durumlarda cerrahi müdahalelerle hastalığın kontrol altına alınması amaçlanır. Tedaviye yönelik adımlar, hastalığın ilerleme derecesine ve tıkanıklığın bulunduğu damarın cinsine bağlı olarak değişiklik gösterir.

Bu yazıda, tıkanıklığın ne olduğu, türleri, belirtileri, nedenleri, tanısı ve tedavi yöntemleri detaylı olarak ele alınacaktır. Damar tıkanıklığı hakkında farkındalık kazanarak, bu ciddi sağlık sorununun önlenmesi ve tedavi edilmesi yönünde gerekli adımları atmak mümkündür.

Damar Tıkanıklığı Nedir?

Damar tıkanıklığı, arterlerin veya damarların daralması ve kan akışının engellenmesi durumudur. Bu durum genellikle damarların iç yüzeyinde biriken plaklar nedeniyle meydana gelir. Plaklar, kolesterol, yağ, kalsiyum ve diğer maddelerin birikimiyle oluşur ve arterlerin elastik yapısını bozarak daralmalarına neden olur. Tıkanıklık genellikle yavaş yavaş gelişir ve başlangıçta belirgin bir belirti göstermeyebilir. Ancak tıkanıklık ilerledikçe organlara veya dokulara yeterli oksijen ve besin taşıyan kan akışı ciddi şekilde azalır. Bu durum kalp krizi, felç, periferik arter hastalığı gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle yüksek tansiyon, sigara kullanımı, hareketsiz yaşam tarzı, obezite ve genetik faktörler tıkanıklık riskini artırır. Damar sağlığını korumak ve tıkanıklığı önlemek için erken teşhis ve tedavi kritik öneme sahiptir.

Tıkanıklık, vücudun farklı bölgelerinde farklı belirtilerle ortaya çıkabilir. Örneğin, kalp damarlarında tıkanıklık olduğunda göğüs ağrısı, nefes darlığı ve çarpıntı görülebilirken, beyin damarlarındaki tıkanıklık konuşma bozukluğu, yüz asimetrisi veya ani felçlere neden olabilir. Periferik damar tıkanıklığında ise bacaklarda ağrı, uyuşma veya yorgunluk gibi belirtiler öne çıkar. Tıkanıklığın yerleştiği bölgeye göre tedavi yöntemleri değişiklik gösterebilir; bu nedenle detaylı bir tanı süreci gereklidir.

Doppler ultrason, anjiyografi gibi görüntüleme yöntemleri ve kan testleri ile damar tıkanıklığının varlığı ve şiddeti tespit edilebilir. Tedavide yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi veya gerektiğinde cerrahi müdahale uygulanabilir. Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz, sigarayı bırakma ve stresten uzak durma gibi önlemler tıkanıklığa karşı korunmada etkili yöntemlerdir. Bu önlemler, hem mevcut tıkanıklığın ilerlemesini engeller hem de yeni tıkanıklıkların oluşumunu önler.

Damar Tıkanıklığı Türleri

Tıkanıklık, kan dolaşımını engelleyen farklı nedenlere ve etkenlere bağlı olarak çeşitli türlere ayrılır. Her bir tür, tıkanıklığın oluştuğu damar tipi, tıkanıklığın nedeni ve vücuttaki etkilerine göre sınıflandırılır.

1. Arteriyel Tıkanıklık

Arteriyel tıkanıklık, genellikle arterlerin daralması veya tamamen kapanması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, arterlerin iç duvarlarında biriken plakların kan akışını engellemesiyle oluşur. Ateroskleroz, arteriyel tıkanıklığın en yaygın nedenidir. Anahtar özellikler şunlardır:

Nedenler: Yüksek kolesterol, hipertansiyon, diyabet, sigara kullanımı.
Belirtiler: Göğüs ağrısı (angina), yürürken bacaklarda ağrı (klaudikasyo), ani felç.
Risk Bölgeleri: Kalp damarları, beyin arterleri, bacak arterleri.

2. Venöz Tıkanıklık

Venöz tıkanıklık, kanın damarlardan kalbe geri dönmesini engelleyen bir durumdur. Bu genellikle bir kan pıhtısının (tromboz) damar içinde oluşmasıyla ilişkilidir. En yaygın türlerinden biri derin ven trombozu (DVT)’dur.

Nedenler: Hareketsizlik, uzun süreli yatak istirahati, genetik faktörler.
Belirtiler: Bacakta şişlik, ağrı, kızarıklık, sıcaklık artışı.
Komplikasyonlar: Pulmoner emboli (pıhtının akciğerlere ulaşması) riski.

3. Periferik Arter Hastalığı (PAH)

Periferik arter hastalığı, genellikle bacaklardaki arterlerin daralması veya tıkanması ile ortaya çıkar. Yetersiz kan akışı dokuların oksijensiz kalmasına neden olur.

Nedenler: Ateroskleroz, sigara kullanımı, obezite.
Belirtiler: Soğuk ve soluk cilt, yara iyileşmesinde gecikme, yürüme zorluğu.
Tedavi Yöntemleri: Cerrahi müdahaleler, balon anjiyoplasti, yaşam tarzı değişiklikleri.

4. Tromboembolik Tıkanıklık

Tromboembolik tıkanıklık, vücudun bir bölgesinde oluşan kan pıhtısının (trombus) kan dolaşımıyla başka bir damarı tıkamasıyla meydana gelir.

Nedenler: Kalp ritim bozuklukları (örneğin, atriyal fibrilasyon), damar içi enfeksiyonlar.
Belirtiler: Ani nefes darlığı, şiddetli göğüs ağrısı, ani bilinç kaybı.
Risk Bölgeleri: Akciğer damarları (pulmoner emboli), beyin damarları (iskemik inme).

5. Mikrovasküler Tıkanıklık

Mikrovasküler tıkanıklık, küçük damarların tıkanması sonucu gelişir ve genellikle diyabet hastalarında veya otoimmün hastalıklarda görülür. Bu durum, dokulara yeterli kan ve oksijenin ulaşmasını engeller.

Nedenler: Diyabetik mikroanjiyopati, inflamasyon.
Belirtiler: Kronik yorgunluk, periferik sinir hasarı, doku ölümü (nekroz).
Tedavi Yöntemleri: Diyabet kontrolü, anti-inflamatuar tedaviler.

6. Koroner Arter Tıkanıklığı

Kalp kasını besleyen koroner arterlerin daralması veya tıkanması durumudur. Bu, kalp krizine yol açabilen ciddi bir durumdur.

Nedenler: Ateroskleroz, sigara, stres, genetik yatkınlık.
Belirtiler: Göğüs ağrısı, nefes darlığı, ani bayılma.
Tedavi Yöntemleri: Stent takılması, bypass cerrahisi.

Damar tıkanıklığı türleri, etkiledikleri damar tipine ve nedenlerine göre farklı şekillerde sınıflandırılır. Bu türlerin anlaşılması, erken teşhis ve etkili tedavi için kritiktir. Damar sağlığını korumak için düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve sigaradan uzak durma gibi önleyici önlemler alınmalıdır.

Damar Tıkanıklığı Nedenleri Nelerdir?

Damar tıkanıklığının ana nedenleri genellikle ateroskleroz, kan pıhtıları ve inflamasyon gibi faktörlere dayanır.

En sık görülen risk faktörleri şunlardır:

Yüksek Kolesterol Seviyeleri: Vücutta yüksek kolesterol seviyeleri, kan damarlarının iç yüzeyine plak birikiminin başlamasına yol açabilir. LDL (kötü) kolesterol seviyelerinin yüksek olması, bu plakların oluşma riskini artırır.
Hiperlipidemi: Hiperlipidemi, kandaki yağların (lipidlerin) yüksek seviyelerde bulunmasını ifade eder. Bu durum, plak oluşumu ve tıkanıklığın ana nedenlerinden biridir.
Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon): Yüksek tansiyon, arter duvarlarına zarar vererek tıkanıklığa yol açabilir. Yüksek tansiyonlu kişilerde arterlerin iç yüzeyi hasar görebilir ve plak birikimine daha açık hale gelebilir.
Diyabet: Diyabet, kan şekerinin kontrolsüz olduğu bir durumdur ve bu yüksek kan şekeri seviyelerine yol açabilir. Yüksek kan şekeri, damarların iç yüzeyini zedeler ve plak oluşumunu hızlandırabilir.
Sigara İçmek: Sigara içmek, arterlerin daralmasına ve hasar görmesine yol açar. Ayrıca, sigara içmek, plak birikimini hızlandırır ve VO riskini artırır.
Fiziksel İnaktivite: Düzenli egzersiz yapmamak, kilo kontrolünü zorlaştırabilir ve kan damarlarının sağlıklı kalmasını engelleyebilir.
Genetik Faktörler: Aile geçmişi, tıkanıklık riskini etkileyebilir. Eğer aile geçmişinizde damar hastalıkları varsa, daha dikkatli olmanız gerekebilir.
Beslenme Alışkanlıkları: Yüksek yağlı, yüksek tuzlu, işlenmiş gıdalarla dolu bir diyet, tıkanıklık riskini artırabilir. Ayrıca, yetersiz meyve ve sebze tüketimi de damar sağlığına zarar verebilir.
İnflamasyon: Kronik inflamasyon, damar duvarlarının iltihaplanmasına yol açabilir ve plak birikiminin hızlanmasına neden olabilir.
Obezite: Fazla kilolu veya obez olmak, vücuttaki iltihaplanmayı artırabilir, yüksek tansiyona yol açabilir ve tıkanıklık riskini artırabilir.

Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Damar tıkanıklığı belirtileri, tıkanıklığın meydana geldiği bölgeye göre değişiklik gösterebilir.

Ancak genel belirtiler şunları içerebilir:

Göğüs Ağrısı (Angina): VO, genellikle göğüs ağrısına neden olur. Bu ağrı, göğsün ortasında baskı, sıkışma veya yanma hissi olarak ortaya çıkabilir. Bu ağrı, egzersiz veya stres gibi fiziksel aktiviteler sırasında artabilir. Dinlenme veya nitrogliserin gibi ilaçlarla geçebilir.
Nefes Darlığı: VO, vücudun oksijen ihtiyacını karşılayamamasına yol açarak nefes darlığına neden olabilir. Özellikle egzersiz sırasında veya merdiven çıkarken nefes darlığı hissedilebilir.
Yorgunluk: Tıkanıklık, vücudu yeterince besleyemediği için halsizlik ve yorgunluk hissine yol açabilir. Özellikle günün ilerleyen saatlerinde veya fiziksel aktivite sonrasında yorgunluk artabilir.
Soğuk Eller ve Ayaklar: Tıkanmış damarlar, eller ve ayakların soğuk olmasına neden olabilir. Bu durum, kan akışının yetersiz olduğunun bir işareti olabilir.
Karın Ağrısı veya Mide Bulantısı: Karın ağrısı veya mide bulantısı, mide veya bağırsaklara yeterli kan akışının olmaması nedeniyle tıkanıklığın bir sonucu olabilir.
Kilo Kaybı: Bazı insanlar VO nedeniyle iştah kaybı yaşayabilir ve bu da kilo kaybına neden olabilir.
Baş Dönmesi veya Bilinç Kaybı: Damarlarda tıkanıklık, yetersiz kan akışı nedeniyle baş dönmesi veya bayılma hissine yol açabilir.
Cilt Sorunları: VO nedeniyle ciltte değişiklikler gözlenebilir. Bacaklarda veya ayaklarda cilt renginde değişiklikler, ülserler veya yaralar görülebilir.
Cinsel Sorunlar: Damar tıkanıklığı, genital bölgeye kan akışını azaltarak cinsel sorunlara yol açabilir. Bu, erektil disfonksiyon gibi sorunlarla sonuçlanabilir.

Damar tıkanıklığının belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve bazen belirtiler farklı hastalıklarla karışabilir. Ancak, özellikle göğüs ağrısı, nefes darlığı ve yorgunluk gibi belirtiler varsa, derhal bir doktora başvurmak önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, tıkanıklığa bağlı ciddi komplikasyonları önlemek için kritik öneme sahiptir. Unutmayın ki damar tıkanıklığı ciddi bir sağlık sorunudur ve ihmal edilmemelidir.

Damar Tıkanıklığı Tanısı

Damar tıkanıklığı tanısı, çeşitli testler ve görüntüleme teknikleri kullanılarak konur.

En sık kullanılan tanı yöntemleri şunlardır:

Anjiyografi: Damarların iç yapısının görüntülenmesi için kullanılan bir yöntemdir. Radyolojik görüntüleme ile damarların tıkanıklık durumu incelenir.
Doppler ultrason: Bu yöntemle, kan akışının hızı ve damarlardaki tıkanıklıklar ölçülebilir.
Elektrokardiyogram (EKG): Kalp ritmi ve fonksiyonlarını değerlendiren bir testtir. Kalpteki olası tıkanıklıklar hakkında bilgi verir.
Stres testi: Kalp atış hızının efor sırasında nasıl değiştiğini ölçmek için kullanılır ve tıkanıklık hakkında fikir verir.

Bu testlerin sonucuna göre, hastaya en uygun tedavi yöntemi belirlenir.

Damar Tıkanıklığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tıkanıklık, zamanında ve doğru bir tedavi yaklaşımıyla kontrol altına alınabilir ve kişinin yaşam kalitesi artırılabilir. Tedavi, tıkanıklığın sebebi, şiddeti ve hastanın genel sağlık durumu dikkate alınarak belirlenir. İşte damar tıkanıklığı tedavisinde kullanılan yöntemler:

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Damar tıkanıklığını önlemek ve mevcut durumu iyileştirmek için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek büyük önem taşır. Bu kapsamda yapılabilecekler:

Sağlıklı Beslenme: Doymuş yağ oranı düşük, lif açısından zengin bir diyet önerilir. Akdeniz diyeti, sebze, meyve, tam tahıllar ve sağlıklı yağlar (zeytinyağı, balık yağı) içeren bir modeldir.
Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta seviyede fiziksel aktivite damarların elastikiyetini artırır ve kan dolaşımını iyileştirir.
Sigara ve Alkol Kullanımının Bırakılması: Sigara damar duvarlarına zarar vererek tıkanıklık riskini artırır. Alkol tüketimi ise sınırlandırılmalıdır.
Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon ve derin nefes teknikleri, damar sağlığını korumak için faydalıdır.

2. İlaç Tedavisi

Damarlarında tıkanıklık olan hastalara sıklıkla reçete edilen ilaçlar, kan akışını iyileştirmeyi ve tıkanıklığı azaltmayı hedefler:

Kan Sulandırıcılar (Antikoagülanlar): Kanın pıhtılaşmasını önleyerek damarların tıkanmasını engeller.
Kolesterol Düşürücü İlaçlar (Statinler): LDL kolesterol seviyesini azaltır ve damar sertleşmesini önler.
Tansiyon Düşürücü İlaçlar: Yüksek tansiyonu kontrol altına alarak damar duvarlarına zarar gelmesini önler.
Pıhtı Çözücüler (Trombolitik İlaçlar): Mevcut pıhtıları çözmek için kullanılır.

3. Minimal İnvaziv Girişimler

İlaç tedavisinin yeterli olmadığı durumlarda minimal invaziv yöntemler tercih edilir:

Balon Anjiyoplasti: Tıkalı damarın genişletilmesi için küçük bir balon kullanılır. Bu yöntemle damar içindeki kan akışı yeniden sağlanır.
Stent Takılması: Anjiyoplasti sonrası damarın açık kalmasını sağlamak için metal bir kafes (stent) yerleştirilir.
Trombektomi: Tıkalı damardan pıhtının çıkarılması işlemi.

4. Cerrahi Müdahaleler

İleri seviyede damar tıkanıklığında cerrahi müdahaleler gerekebilir:

Bypass Ameliyatı: Tıkalı bölgenin çevresine yeni bir damar yolu oluşturulur. Genellikle bacak damarlarından alınan parçalar kullanılır.
Endarterektomi: Tıkanıklığa sebep olan plakların cerrahi olarak çıkarılması işlemidir.

5. Alternatif ve Destekleyici Tedaviler

Damar sağlığını desteklemek amacıyla aşağıdaki yöntemlerden yararlanılabilir:

Bitkisel Tedaviler: Zencefil, sarımsak, zerdeçal gibi anti-enflamatuar özellikleri olan doğal ürünler damar sağlığına katkı sağlayabilir.
Vitamin ve Mineral Takviyeleri: Omega-3 yağ asitleri, C vitamini ve E vitamini damarları güçlendirebilir.
Ozon Terapisi: Kan dolaşımını artırmak ve oksijen taşıma kapasitesini iyileştirmek için kullanılır.

6. Düzenli Takip ve Kontroller

Damar tıkanıklığı tedavisi, sürekli bir izleme gerektirir. Doktorun önerdiği periyodik kontroller sayesinde:

Hastalığın ilerlemesi önlenebilir.
Tedavi planı gerektiğinde revize edilebilir.
Yan etkiler ve komplikasyonlar erken fark edilerek müdahale edilebilir.

7. Tedavi Seçeneklerinin Önemi

Her hastanın durumu farklıdır ve bu nedenle tedavi kişiselleştirilmelidir. Erken teşhis ve tedavi, damar tıkanıklığının yol açabileceği kalp krizi, felç veya organ kaybı gibi ciddi sonuçların önlenmesinde kritik bir rol oynar.

Bu yöntemler, tıkanıklığın yönetiminde modern tıbbın sağladığı en etkili yaklaşımlardır. Uzman bir doktora başvurarak sizin için en uygun tedavi planını belirlemek hayati önem taşır.

Sonuç

Damarlarda tıkanıklık, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir durumdur. Kalp krizi, inme ve organ yetmezliği gibi hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilir. Ancak, tıkanıklık erken teşhis edildiğinde ve uygun tedavi yöntemleri uygulandığında bu riskler önemli ölçüde azaltılabilir. Bu nedenle, sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinmek ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak, damar tıkanıklığını önlemenin en etkili yoludur.

Referanslar:

Damar Tıkanıklığı Nedir, Neden Olur, Nasıl Geçer?
Aird, W. C. (2007). Endothelial cell heterogeneity. Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine, 1(1), a006429.
Armstrong, E. J., & Norgren, L. (2017). Non-invasive testing for peripheral arterial disease: Diagnosis and management. European Heart Journal, 38(9), 665–672.
Bhatt, D. L., & Topol, E. J. (2002). Current role of platelet glycoprotein IIb/IIIa inhibitors in acute coronary syndromes. Journal of the American College of Cardiology, 39(S2), 69S–75S.
Bonow, R. O., Mann, D. L., Zipes, D. P., & Libby, P. (2016). Braunwald’s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine (11th ed.). Elsevier.
Brown, A. J., Teng, Z., Evans, P. C., & Gillard, J. H. (2016). Plaque rupture in coronary atherosclerosis: Causes and consequences. Cardiology Clinics, 34(1), 1–15.
Cassar, A., & Holmes, D. R. (2005). Chronic coronary artery disease: Diagnosis and management. Mayo Clinic Proceedings, 80(8), 1027–1043.
Celermajer, D. S. (1997). Endothelial dysfunction: Does it matter? Ischaemia and Vascular Disease Journal, 53(2), 554–558.
Collins, R., & Peto, R. (1997). Antiplatelet therapy and vascular occlusion: Evidence from randomized trials. The Lancet, 350(9077), 1329–1338.
Davies, M. J. (1995). The pathophysiology of acute coronary syndromes. Heart, 73(2), 126–129.
Daugherty, A., & Cassis, L. A. (2004). Mechanisms of abdominal aortic aneurysm formation. Current Atherosclerosis Reports, 6(4), 213–221.
Dimmeler, S., & Zeiher, A. M. (2000). Endothelial cell apoptosis in angiogenesis and vascular disease. Circulation Research, 87(6), 434–439.
Falk, E., Nakano, M., Bentzon, J. F., Finn, A. V., & Virmani, R. (2013). Update on vulnerable plaque: Pathogenesis and clinical implications. Circulation Research, 114(4), 1565–1577.
Fowkes, F. G. R., Murray, G. D., Butcher, I., et al. (2008). Ankle brachial index combined with Framingham Risk Score to predict cardiovascular events and mortality. JAMA, 300(2), 197–208.
Garcia, M., Mulvagh, S. L., Merz, C. N. B., Buring, J. E., & Manson, J. E. (2016). Cardiovascular disease in women: Clinical perspectives. Circulation Research, 118(7), 1273–1293.
Hansson, G. K. (2005). Inflammation, atherosclerosis, and coronary artery disease. The New England Journal of Medicine, 352(16), 1685–1695.
Holmström, M., & Björnsson, S. (2009). Vascular occlusion and its management. Vascular Health and Risk Management, 5(1), 75–85.
Jaff, M. R., McMurtry, M. S., Archer, S. L., et al. (2009). Management of vascular occlusive disease. Circulation, 120(15), 1511–1531.
Libby, P. (2002). Inflammation in atherosclerosis. Nature, 420(6917), 868–874.
Lusis, A. J. (2000). Atherosclerosis. Nature, 407(6801), 233–241.
Malhotra, R., & Bakken, K. (2015). Vascular calcification and its pathogenesis. Journal of Vascular Surgery, 62(3), 707–717.
May, A., & Li, H. (2003). Neural mechanisms of vascular headaches. The Lancet Neurology, 2(10), 596–604.
Mehta, J. L., & Chen, J. (2011). Vascular dysfunction in ischemic heart disease. American Journal of Cardiology, 108(2), 237–245.
Moncada, S., & Higgs, E. A. (2006). The discovery of nitric oxide and its role in vascular physiology. British Journal of Pharmacology, 147(S1), S193–S201.
Morrow, D. A., & Braunwald, E. (2009). The management of acute coronary syndromes. New England Journal of Medicine, 360(12), 1118–1131.
Ross, R. (1999). Atherosclerosis: An inflammatory disease. The New England Journal of Medicine, 340(2), 115–126.
Rudd, J. H., Warburton, E. A., & Fryer, T. D. (2002). Imaging of vascular inflammation. Circulation, 105(15), 1776–1783.
Schönbeck, U., & Libby, P. (2001). Inflammation, immunity, and atherosclerosis. Current Opinion in Lipidology, 12(5), 567–573.
Singh, S., & Singh, J. (2013). Advances in the treatment of vascular disease. Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease, 7(5), 293–305.
Stary, H. C., Chandler, A. B., Glagov, S., et al. (1994). A definition of advanced types of atherosclerotic lesions. Circulation, 92(5), 1355–1374.
Steg, P. G., Bhatt, D. L., Wilson, P. W., et al. (2007). Cardiovascular risk and events in vascular disease. Circulation, 116(15), 1930–1935.
Vane, J. R., & Botting, R. M. (1995). The mechanism of action of aspirin. Thrombosis Research, 79(3), 277–280.
Virmani, R., Burke, A. P., Farb, A., & Kolodgie, F. D. (2006). Pathology of the vulnerable plaque. Journal of the American College of Cardiology, 47(8S), C13–C18.
Westerweel, P. E., & Verhaar, M. C. (2008). Endothelial progenitor cells in vascular disease. The Lancet, 372(9642), 672–683.
Xu, Q. (2007). Role of heat shock proteins in atherosclerosis. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology, 27(9), 2068–2077.
Yusuf, S., Hawken, S., Ounpuu, S., et al. (2004). Obesity and the risk of myocardial infarction. The Lancet, 364(9435), 937–952
Google Scholar
PubMed