Atriyal Fibrilasyon Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Atriyal fibrilasyon (AF, AFib), kalbin düzensiz ve anormal bir şekilde attığı bir tür ritim bozukluğudur. Bu durum, kalbin üst odacıklarında (atriyum) elektriksel sinyallerin düzensiz hale gelmesiyle meydana gelir. Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen yaygın bir kalp rahatsızlığıdır. Kalp ritim bozuklukları arasında en sık rastlananlardan biri olmasının yanı sıra, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşüren bir sağlık sorunu olarak da öne çıkmaktadır. Her ne kadar bazı hastalarda belirgin semptomlar görülmese de, tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir, bu nedenle atriyal fibrilasyon hakkında bilinçlenmek büyük önem taşır.

Atriyal Fibrilasyon Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

AF’nin en önemli sonuçlarından biri, kalbin verimli bir şekilde kan pompalayamamasıdır. Normal bir kalp atışında, atriyumlar ve ventriküller düzenli bir şekilde kasılır, bu da kanın kalbin odacıkları arasında düzgün bir akışını sağlar. Ancak atriyal fibrilasyonda bu düzen bozulur ve atriyumlar düzensiz bir şekilde kasılırken ventriküller de tam olarak kanla dolmaz. Bu, vücutta yeterli miktarda kan dolaşımının sağlanamamasına ve dolayısıyla organların ihtiyaç duyduğu oksijen ve besin maddelerinin yeterince taşınamamasına yol açar. Bu durum ise uzun vadede kalp yetmezliği gibi daha ciddi sorunlara neden olabilir.

Atriyal fibrilasyonun en büyük tehlikelerinden biri de felç riskini artırmasıdır. AF sırasında atriyumlarda oluşan düzensiz kasılmalar, kanın burada birikmesine ve pıhtılaşmasına yol açabilir. Bu pıhtıların beyne ulaşması, felce neden olabilir. Bu nedenle, AF hastaları arasında felç geçirme riski normal popülasyona göre beş kat daha fazladır. Bu risk, özellikle yaşlı hastalar, yüksek tansiyon hastaları ve diyabet gibi kronik hastalıklara sahip bireyler için daha da yüksektir. Dolayısıyla, atriyal fibrilasyonun erken teşhisi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması büyük önem taşır.

AF’nin nedenleri arasında yaş, yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, obezite, diyabet gibi faktörler önemli bir rol oynamaktadır. Bununla birlikte, bazı hastalarda atriyal fibrilasyonun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Genetik yatkınlık da bu durumun oluşumunda etkili olabilir. Özellikle 65 yaş üstü bireylerde daha sık görülen bu rahatsızlık, yaşam tarzı faktörleriyle de yakından ilişkilidir. Sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi, sağlıksız beslenme gibi unsurlar riski artıran faktörler arasında yer almaktadır. Bu makalede, atriyal fibrilasyon nedenleri, belirtileri, tedavi yöntemleri ve bu durumla başa çıkmanın yolları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Atriyal Fibrilasyon Nedir?

AF, kalbin üst iki odası olan atriyumların düzensiz ve hızlı bir şekilde kasılması durumunu ifade eder. Normal bir kalpte, atriyumlar düzenli bir ritimle kasılır ve kanın alt odalara pompalanmasına yardımcı olur. Ancak AF durumunda, atriyumlar düzensiz bir şekilde kasılır ve bu, kalbin normal atış ritmini bozar.

Atriyal Fibrilasyon Nedenleri Nelerdir?

Atriyal fibrilasyonun ortaya çıkmasında çeşitli faktörler rol oynar. Bu nedenler genel olarak kalp ve dolaşım sistemini etkileyen sağlık sorunlarıyla yakından ilişkilidir.

1. Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Yüksek tansiyon, kalbin daha fazla çalışmasına neden olur ve zamanla kalp kaslarında kalınlaşmaya yol açar. Bu durum, elektriksel iletim sisteminde bozulmalara neden olabilir ve riski artırır.
2. Koroner Arter Hastalığı: Kalbe giden kan akışının azalması, kalp kaslarının yeterince beslenememesine yol açar. Kalp dokusunda hasar meydana geldiğinde, atriyal fibrilasyon riski artar.
3. Kalp Kapak Hastalıkları: Kalp kapaklarında oluşan sorunlar, kalbin doğru çalışmasını engeller ve düzensiz kalp ritmine neden olabilir.
4. Kalp Yetmezliği: Kalbin kanı yeterince pompalayamaması, riski artıran bir diğer faktördür.
5. Obezite: Obezite, yüksek tansiyon ve diyabet gibi risk faktörlerini artırır ve kalbe ekstra yük bindirir. Bu durum, atriyal fibrilasyon gelişimine zemin hazırlar.
6. Genetik Yatkınlık: Bazı bireyler, genetik faktörler nedeniyle daha yatkın olabilirler. Aile öyküsü olan kişilerde bu rahatsızlık daha sık görülebilir.
7. Yaşlanma: Atriyal fibrilasyon riski yaşla birlikte artar. Özellikle 65 yaş üstü bireylerde bu rahatsızlığın görülme sıklığı belirgin şekilde yüksektir.
8. Diyabet: Kan şekerinin yüksek olması, damar sağlığını olumsuz etkiler ve kalp ritim bozukluklarına yol açabilir.
9. Aşırı Alkol Tüketimi: Alkol tüketimi, kalp ritmini bozarak atriyal fibrilasyon riskini artırabilir. Özellikle fazla miktarda alkol alındığında bu risk daha belirgin hale gelir.

Bu faktörler, atriyal fibrilasyon nedenleri arasında en yaygın olanlarıdır. Ancak, her hastada bu nedenlerden biri ya da birkaçı bulunmayabilir. Bazı durumlarda, hiçbir belirgin neden olmadan da atriyal fibrilasyon gelişebilir.

Atriyal Fibrilasyon Belirtileri Nelerdir?

Atriyal fibrilasyon hastalarının bir kısmı herhangi bir belirti yaşamazken, bazıları çeşitli şikayetlerle doktora başvurabilir. Bu belirtiler hafif olabileceği gibi, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilecek derecede şiddetli de olabilir.

1. Çarpıntı: Kalp atışlarının hızlandığı ya da düzensiz olduğu hissi, en yaygın belirtidir. Hastalar, göğsünde bir titreşim veya düzensiz bir atış hissettiğini ifade eder.
2. Nefes Darlığı: Özellikle fiziksel efor sırasında ya da dinlenirken nefes almakta zorlanma, bir diğer önemli belirtidir.
3. Yorgunluk: Kalbin düzensiz çalışması, vücuda yeterince oksijenin taşınamamasına yol açar. Bu da hastaların kendilerini sürekli yorgun hissetmelerine neden olabilir.
4. Baş Dönmesi ve Bayılma: Kalbe yeterli kan gitmediğinde, beyne de yeterince oksijen ulaşmaz. Bu durum baş dönmesi, hafif baş dönmesi hissi ve bazen bayılma gibi semptomlara neden olabilir.
5. Göğüs Ağrısı: Atriyal fibrilasyon sırasında kalbe yeterince oksijen gitmemesi, göğüste rahatsızlık hissine veya ağrıya neden olabilir. Bu belirti özellikle ciddi bir durumun işareti olabilir ve derhal tıbbi yardım gerektirebilir.

Belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve bazı hastalar bu belirtileri hiç yaşamayabilir. Ancak bu semptomlar ortaya çıktığında, zaman kaybetmeden bir doktora başvurmak önemlidir, çünkü atriyal fibrilasyon komplikasyonlara yol açabilir.

Atriyal Fibrilasyon Tanısı Nasıl Konulur?

AF tanısı, hastanın semptomlarına, fizik muayenesine ve çeşitli tıbbi testlere dayanarak konur.

AF tanısı koymak için kullanılan yöntemler ve detayları aşağıda açıklanmıştır:

1. Hastanın Anamnezi:

Hastanın özgeçmişi ve semptomlarına yönelik detaylı bir anamnez alınır. Hastanın yaş, cinsiyet, aile öyküsü, tıbbi geçmişi, ilaç kullanımı ve semptomların ne zaman başladığı gibi bilgiler toplanır. Ayrıca, hastanın yaşam tarzı faktörleri, sigara içme alışkanlığı, alkol veya kafein tüketimi gibi bilgiler de değerlendirilir.

2. Fizik Muayene:

Doktor, hastayı fiziksel olarak muayene eder. Bu muayene sırasında nabız, kan basıncı ve solunum hızı gibi vital işaretler kontrol edilir. Ayrıca, kalp ve akciğer sesleri dinlenir. Fizik muayene, kalp sorunlarının veya başka sağlık sorunlarının varlığını belirlemede önemlidir.

3. Elektrokardiyografi (EKG):

AF tanısının temel taşı olan elektrokardiyografi (EKG) kullanılır. Bu test, kalbin elektriksel aktivitesini kaydederek kalp ritmini analiz eder. EKG sonuçları, atriyal fibrilasyonun varlığını ve kalp atış hızının düzensiz olduğunu gösterecektir. Bazı durumlarda, hastalar 24 saatlik bir Holter monitor takabilirler, bu da EKG’nin uzun bir süre boyunca kaydedilmesine olanak tanır.

4. Blokajlı EKG (Event Monitor):

Event monitor, nadir ve geçici AF durumlarını tespit etmek için kullanılır. Hastalar semptomlarını hissettiklerinde bu cihazı kullanarak EKG kaydı alabilirler.

5. Kan Testleri:

Kan testleri, atriyal fibrilasyonun neden olabileceği başka tıbbi durumları veya risk faktörlerini değerlendirmek için yapılır. Özellikle tiroid fonksiyon testleri, böbrek fonksiyon testleri ve elektrolit düzeyleri kontrol edilir.

6. Ekokardiyografi (EKO):

Ekokardiyografi, kalbin yapısını ve işlevini incelemek için kullanılır. Bu test, kalp odalarının boyutlarını, kalp kapaklarının işlevini ve kan akışını değerlendirmeye yardımcı olur. AF nedenleri araştırılırken, EKO da kullanışlı bir araç olabilir.

7. Diğer Görüntüleme Yöntemleri:

Bazı durumlarda, atriyal fibrilasyonun neden olduğu komplikasyonları veya altta yatan anormallikleri değerlendirmek için transözofageal ekokardiyografi (TEE) veya bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları gibi ileri görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

8. Elektrofizyolojik Inceleme:

Elektrofizyolojik inceleme, atriyal fibrilasyonun nedenini ve uygun tedavi seçeneklerini belirlemek için özel bir prosedürdür. Bu inceleme sırasında, elektrotlar kalp içine yerleştirilir ve elektriksel aktivite detaylı bir şekilde kaydedilir.

AF tanısının kesin olarak konulabilmesi için bu testlerin bir veya birkaçı kullanılır. Tanı konulduktan sonra, hastanın tedavi planı belirlenir ve AF nedenleri ve altta yatan sağlık sorunları değerlendirilir. Her hasta için tedavi planı özelleştirilir ve hastanın yaşam tarzı faktörleri ve diğer tıbbi durumları dikkate alınır.

Atriyal Fibrilasyon Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

Atriyal fibrilasyon tedavisi, hastanın belirtileri, yaş, sağlık durumu ve diğer kişisel faktörlere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Tedavi genellikle fibrilasyonun kontrol altına alınmasını, komplikasyonların önlenmesini ve hastanın yaşam kalitesini artırmayı amaçlar.

1. İlaç Tedavisi:

Atriyal fibrilasyonun yönetilmesi için sıklıkla ilaçlar reçete edilir. Bu ilaçlar, kalp atış hızını kontrol altına alabilir, ritmi düzeltebilir veya pıhtı oluşumunu engelleyebilir. İlaç tedavisi şunları içerebilir:

• Anti-aritmik İlaçlar: Bu ilaçlar, kalp ritmini düzenlemeye yardımcı olur. Örnek olarak, flekainid veya amiodaron verilebilir.
• Kanı İnceltici İlaçlar: AF, pıhtı oluşumunun riskini artırabilir. Bu nedenle, hastalara kan sulandırıcı ilaçlar (örneğin warfarin veya yeni nesil antikoagülanlar) verilebilir.
• Beta Blokerler veya Kalsiyum Kanal Blokerleri: Bu ilaçlar, kalp atış hızını yavaşlatmaya ve belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir.

2. Elektrofizyolojik Ablasyon:

Elektrofizyolojik ablasyon, atriyal fibrilasyonun neden olduğu anormal elektriksel aktiviteyi düzeltmeye yönelik bir cerrahi işlemdir. Bu işlem sırasında, anormal hücreler yakılır veya dondurulur. Elektrofizyolojik ablasyon, ilaç tedavisine yanıt vermeyen veya ilaçlara karşı yan etkileri olan hastalarda düşünülür.

3. Elektrik Şok Tedavisi (Kardiyoversion):

Bu tedavi yöntemi, atriyal fibrilasyonun ani başlangıcında veya ilaçlara yanıt vermeyen durumlarda kullanılır. Hastaya kontrollü bir şekilde elektrik şoku verilir, bu da kalp ritmini düzeltebilir.

4. Kalp Pili veya Defibrilatör:

Bazı hastalarda, atriyal fibrilasyonun neden olduğu düzensiz kalp atışlarına karşı bir kalp pili veya defibrilatör takılabilir. Bu cihazlar, kalp ritmini düzenlemeye yardımcı olabilir.

5. Diğer Tedavi Seçenekleri:

AF tedavisi için diğer seçenekler arasında pulmoner ven izolasyonu (PVI), kapalı dolaşımı koruma cihazları ve implantabl kardiyoverter defibrilatörler (ICD) bulunur.

Tedavi planı her hastaya özgüdür. Doktorlar, hastaların yaşını, genel sağlık durumunu, atriyal fibrilasyonun şiddetini ve diğer tıbbi faktörleri dikkate alarak en uygun tedaviyi seçerler.

Tedaviye ek olarak, yaşam tarzı değişiklikleri de fibrilasyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Bu değişiklikler arasında sağlıklı bir diyet benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, alkol ve kafein tüketimini sınırlamak ve stresi yönetmek yer alır.

Sonuç olarak, atriyal fibrilasyon tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve hasta ile doktor arasında yakın bir işbirliği gerektirir. Tedavi planı, hastanın özel ihtiyaçlarına ve sağlık durumuna göre uyarlanmalıdır. Tedaviye yanıtın izlenmesi ve düzenli doktor kontrolleri de önemlidir.

Atriyal Fibrilasyon ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Atriyal fibrilasyon tedavisinde, ilaç ve tıbbi müdahalelerin yanı sıra yaşam tarzı değişiklikleri de büyük rol oynar. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, fibrilasyonun kontrol altına alınmasında ve semptomların hafifletilmesinde önemli bir etkendir. İşte AF hastalarının yaşam tarzlarında dikkat etmeleri gereken başlıca noktalar:

1. Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz, kalp sağlığını destekler ve kilo kontrolünü sağlar. Ancak, aşırı efor gerektiren aktivitelerden kaçınılmalıdır.
2. Sağlıklı Beslenme: Tuz ve doymuş yağ tüketimini azaltarak kalp sağlığını desteklemek önemlidir. Akdeniz diyeti gibi sağlıklı beslenme modelleri önerilebilir.
3. Alkol ve Kafein Tüketimini Sınırlamak: Alkol ve kafein, kalp ritmini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, bu maddelerin tüketimi sınırlandırılmalıdır.
4. Stres Yönetimi: Stres, kalp sağlığını olumsuz etkileyen bir faktördür. Yoga, meditasyon gibi stres azaltıcı yöntemler uygulanabilir.
5. Sigara Bırakma: Sigara, kalp ve damar sağlığına zarar verir ve atriyal fibrilasyon riskini artırır. Bu nedenle, sigarayı bırakmak önemli bir adımdır.

Önlenmesi

AF riskini azaltmak için aşağıdaki adımları atabilirsiniz:

• Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, obeziteyi önlemek ve egzersiz yapmak.
• Sigara içmemek ve alkol tüketimini sınırlamak.
• Yüksek tansiyon veya diyabet gibi kronik sağlık sorunlarını kontrol altında tutmak.

Sonuç

AF, kalp sağlığına zarar veren ciddi bir durumdur. Bu makalede, AF’nin ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, teşhis ve tedavi yöntemlerini ve önleme stratejilerini ele aldık. Unutmayın ki atriyal fibrilasyon hakkında daha fazla bilgi almak ve tedavi seçeneklerinizi değerlendirmek için bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçmek önemlidir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek ve risk faktörlerini kontrol altında tutmak, AF riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Referanslar:

1. Atriyal Fibrilasyon Nedir? Belirtileri ve Tedavisi
2. Camm, A. J., Kirchhof, P., Lip, G. Y., Schotten, U., Savelieva, I., Ernst, S., … & Guidelines, E. S. C. (2010). Guidelines for the management of atrial fibrillation. European Heart Journal, 31(19), 2369-2429.
3. January, C. T., Wann, L. S., Alpert, J. S., Calkins, H., Cigarroa, J. E., Cleveland, J. C., … & Yancy, C. W. (2014). 2014 AHA/ACC/HRS guideline for the management of patients with atrial fibrillation. Journal of the American College of Cardiology, 64(21), e1-e76.
4. Go, A. S., Hylek, E. M., Phillips, K. A., Chang, Y., Henault, L. E., Selby, J. V., & Singer, D. E. (2001). Prevalence of diagnosed atrial fibrillation in adults. JAMA, 285(18), 2370-2375.
5. Krijthe, B. P., Kunst, A., Benjamin, E. J., Lip, G. Y., Franco, O. H., Hofman, A., … & Stricker, B. H. (2013). Projections on the number of individuals with atrial fibrillation in the European Union, from 2000 to 2060. European Heart Journal, 34(35), 2746-2751.
6. Chugh, S. S., Havmoeller, R., Narayanan, K., Singh, D., Rienstra, M., Benjamin, E. J., … & Murray, C. J. (2014). Worldwide epidemiology of atrial fibrillation. Circulation, 129(8), 837-847.
7. Fuster, V., Rydén, L. E., Cannom, D. S., Crijns, H. J., Curtis, A. B., Ellenbogen, K. A., … & Prystowsky, E. N. (2006). ACC/AHA/ESC guidelines for the management of patients with atrial fibrillation. European Heart Journal, 27(16), 1979-2030.
8. Camm, A. J., Lip, G. Y., De Caterina, R., Savelieva, I., Atar, D., Hohnloser, S. H., … & Kirchhof, P. (2012). 2012 focused update of the ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation. European Heart Journal, 33(21), 2719-2747.
9. Benjamin, E. J., Levy, D., Vaziri, S. M., D’Agostino, R. B., Belanger, A. J., & Wolf, P. A. (1994). Independent risk factors for atrial fibrillation in a population-based cohort. JAMA, 271(11), 840-844.
10. Lip, G. Y., & Tse, H. F. (2007). Management of atrial fibrillation. The Lancet, 370(9587), 604-618.
11. Wyse, D. G., Waldo, A. L., DiMarco, J. P., Domanski, M. J., Rosenberg, Y., Schron, E. B., … & Greene, H. L. (2002). A comparison of rate control and rhythm control in patients with atrial fibrillation. New England Journal of Medicine, 347(23), 1825-1833.
12. Kirchhof, P., Benussi, S., Kotecha, D., Ahlsson, A., Atar, D., Casadei, B., … & Schotten, U. (2016). 2016 ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation. European Heart Journal, 37(38), 2893-2962.
13. Wolf, P. A., Dawber, T. R., Thomas, H. E., & Kannel, W. B. (1978). Epidemiologic assessment of chronic atrial fibrillation and risk of stroke. Neurology, 28(10), 973-973.
14. Blackshear, J. L., & Odell, J. A. (1996). Appendage obliteration to reduce stroke in cardiac surgical patients with atrial fibrillation. Annals of Thoracic Surgery, 61(2), 755-759.
15. Singer, D. E., Albers, G. W., Dalen, J. E., Go, A. S., Halperin, J. L., Manning, W. J., … & Sherman, D. G. (2008). Antithrombotic therapy in atrial fibrillation. Chest, 133(6), 546S-592S.
16. Hart, R. G., Pearce, L. A., & Aguilar, M. I. (2007). Meta-analysis: antithrombotic therapy to prevent stroke in patients who have nonvalvular atrial fibrillation. Annals of Internal Medicine, 146(12), 857-867.
17. Conen, D., Chae, C. U., Glynn, R. J., Tedrow, U. B., Everett, B. M., Buring, J. E., & Albert, C. M. (2011). Risk of death and cardiovascular events in initially healthy women with new-onset atrial fibrillation. JAMA, 305(20), 2080-2087.
18. Pisters, R., Lane, D. A., Nieuwlaat, R., de Vos, C. B., Crijns, H. J., & Lip, G. Y. (2010). A novel user-friendly score (HAS-BLED) to assess 1-year risk of major bleeding in patients with atrial fibrillation. Chest, 138(5), 1093-1100.
19. Holmes, D. R., Reddy, V. Y., Turi, Z. G., Doshi, S. K., Sievert, H., Buchbinder, M., & Mullin, C. M. (2009). Percutaneous closure of the left atrial appendage versus warfarin for prevention of stroke in patients with atrial fibrillation. JAMA, 293(24), 2984-2991.
20. Verma, A., Jiang, C. Y., Betts, T. R., Chen, J., Deisenhofer, I., Mantovan, R., … & Morillo, C. A. (2015). Approaches to catheter ablation for persistent atrial fibrillation. New England Journal of Medicine, 372(19), 1812-1822.
21. Hohnloser, S. H., Kuck, K. H., & Lilienthal, J. (1994). Rhythm or rate control in atrial fibrillation. Pharmacological Therapy, 349(4), 1787-1794.
22. Connolly, S. J., Ezekowitz, M. D., Yusuf, S., Eikelboom, J., Oldgren, J., Parekh, A., … & RE-LY Steering Committee and Investigators. (2009). Dabigatran versus warfarin in patients with atrial fibrillation. New England Journal of Medicine, 361(12), 1139-1151.
23. Kirchhof, P., Ammentorp, B., Darius, H., De Caterina, R., Le Heuzey, J. Y., Schilling, R. J., … & Lip, G. Y. (2014). Management of bleeding complications in patients on oral anticoagulants. European Heart Journal, 35(42), 2875-2893.
24. Marrouche, N. F., Brachmann, J., Andresen, D., Siebels, J., Boersma, L., Jordaens, L., … & CASTLE-AF Investigators. (2018). Catheter ablation for atrial fibrillation with heart failure. New England Journal of Medicine, 378(5), 417-427.
25. Healey, J. S., Connolly, S. J., Gold, M. R., Israel, C. W., Van Gelder, I. C., Capucci, A., … & Carlson, M. (2012). Subclinical atrial fibrillation and the risk of stroke. New England Journal of Medicine, 366(2), 120-129.
26. Kirchhof, P. (2017). The future of atrial fibrillation management: integrated care and stratified therapy. The Lancet, 390(10105), 1873-1887.
27. Calkins, H., Hindricks, G., Cappato, R., Kim, Y. H., Saad, E. B., Aguinaga, L., … & Yamane, T. (2017). 2017 HRS/EHRA/ECAS/APHRS/SOLAECE expert consensus statement on catheter and surgical ablation of atrial fibrillation. Heart Rhythm, 14(10), e275-e444.
28. Pappone, C., Vicedomini, G., Augello, G., Manguso, F., Saviano, M., Baldi, M., … & Santinelli, V. (2011). Radiofrequency catheter ablation and antiarrhythmic drug therapy. Journal of the American College of Cardiology, 58(2), 147-154.
29. Rienstra, M., Lubitz, S. A., Mahida, S., Magnani, J. W., Fontes, J. D., Sinner, M. F., … & Benjamin, E. J. (2012). Symptoms and functional status of patients with atrial fibrillation. Circulation, 125(23), 2933-2943.
30. Kirchhof, P., & Lip, G. Y. (2009). Antithrombotic treatment in atrial fibrillation. Heart, 95(7), 1000-1006.
31. Roy, D., Talajic, M., Nattel, S., Wyse, D. G., Dorian, P., Lee, K. L., … & Waldo, A. L. (2008). Rhythm control versus rate control for atrial fibrillation and heart failure. New England Journal of Medicine, 358(25), 2667-2677.
32. Dorian, P., Jung, W., Newman, D., Paquette, M., Wood, K., Ayers, G. M., … & Harris, L. (2000). The impairment of health-related quality of life in patients with atrial fibrillation. European Heart Journal, 21(17), 1486-1493.
33. Lau, D. H., Nattel, S., Kalman, J. M., & Sanders, P. (2017). Modifiable risk factors and atrial fibrillation. Circulation, 136(6), 583-596.
34. Boriani, G., Proietti, M., Laroche, C., Fauchier, L., Marin, F., Nabauer, M., … & Lip, G. Y. (2018). Contemporary stroke prevention strategies in 11,096 atrial fibrillation patients. European Heart Journal, 39(19), 1740-1749.
35. https://scholar.google.com/
36. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/