Ülseratif Kolit, kolon ve rektum mukozasının etkilendiği, rektal kanama ve ishal ile karakterize, iyileşme ve yeniden alevlenme dönemleri ile seyreden, nedeni bilinmeyen, kronik, diffüz inflamatuar bir hastalıktır. Rektum hemen her zaman tutulur. Hastalık rektumdan itibaren proksimale doğru değişik uzunlukta olmak üzere kolon mukozasında “sağlam yer bırakmadan”  etkiler. İnce barsak ve üst gastrointestinal sistem etkilenmez. Sıklıkla 15-40 yaş arasında görülür.

Ülseratif Kolit nedir?

Mukoza ve submukoza etkilenir. Hastalıklı segmentler devamlılık gösterir. (Aralarında sağlam doku yoktur)

Makroskopik olarak;

Yüzeyel ülserlerle birlikte, kolay zedelenen ve kalınlaşmış, damarlardan zengin bir mukoza görülür. Yüzeyel fissürlerle birlikte küçük pseudopolipler gözlenir.

Mikroskopik olarak;

Erken dönemdeki tipik bulgu kolondaki liberkühn kriptaları içine alan nötrofil ve lenfosit infiltrasyonu ile birlikte kript abselerinin oluşumudur. Geç dönemde kript abseleri birleşerek ülser halini alır. Kriptalardaki yangı etkilenen mukozaya oranla daha az etkilenmiş olan komşu mukozada zayıflamaya ve ülserler arasında polipoid görünüme neden olur.

Ülseratif Kolit belirtileri nelerdir?

Kanlı daire, mukuslu rektal akıntı, alt karın ağrısı ve tenesmus

1. Kronik Aralıklı Tip:

Hastalık iyileşme ve yeniden alevlenme periyotları ile seyreder. Hastalık kendini sınırlar.

2. Kronik Devamlı Tip:

Son alevlenme döneminde belirtiler 6 aydan uzun süre devam eder. Kendiliğinden iyileşme pek görülmez. Komplikasyon ve malign değişimler daha sık karşımıza çıkar.

3. Akut Fulminan Tip:

Günde 20-30 kez kanlı ishal, karın ağrısı, ateş yüksekliği, kilo kaybı, kolon perforasyonu, toksik megakolon ve ölüm ile sonuçlanabilir.

Extraintestinal Bulgular:

• Episklerik, anterior üveit
• Periferak eklemlerde artrit, sakroileit
• Kolanjit, hepatosteatoz
• Sklerozan kolanjit

Ülseratif Kolit hastalığının aktivitesi:

Klinik Aktivite (Truelove ve Wittz)

Endoskopik Aktivite:

0; Normal mukoza
1; Mukozada vasküler desenin kaybı
2; Granüler, gevrek olmayan mukoza
3; mukozanın travmatize olması ile kanaması
4; kendiliğinden olan kanama ve ülserasyonlar

Laboratuar bulguları:

Anemi, lökositoz gibi nonspesifik bulgular.

Ülseratif Kolitte Radyolojik bulgular:

1. Baryumlu çift kontrast grafi:

Perforasyon şüphesi varsa yada ADKG’ de kolon dilate görülüyorsa yapılmamalıdır. Erken dönemlerde mukozal düzensizlikler görülür. Hastalığın şiddeti arttıkça mukozal çizgilerde düzensizlik artar, kalınlaşmalar görülür. Yüzeyel ülserler vardır. İleri dönemde ortaya çıkan derin ülserlere “Collar Stud” ülserleri denir. Uzun süreli hastalık durumunda kolon haustraları kaybolur, kolon boyu kısalır, lümen daralır ve “kurşun boru” görüntüsü ortaya çıkar.

2. Endoskopik incelemeler:

Erken dönemdeki bulgular mukozadaki vasküler görünüm net olarak görülememesi, rektum ve sigmoid kolonda ödem ve hiperemidir. Daha şiddetli inflamasyon varlığında mukoza granüler bir hal alır, küçük kanama odakları görülür. Şiddetli hastalıkta ülserasyon ve spontan kanamalar izlenir. Remisyon dönemlerinde mukoza normaldir ancak soluk ve atrofik hal almıştır.<

Ülseratif Kolit Ayırıcı Tanısı:

İskemik Kolit:

Segmenter tutulum olur, yaşlılarda görülür, en çok splenik flexura etkilenir.

Radyasyon Koliti:

En çok serviks kanseri sonrası pelvise uygulanan radyoterapi sonrası görülür. En sık sigmoid kolon etkilenir. RT hikayesi yardımcıdır.

Pseudomembranöz Kolit:

NSAİİ, antibiyotik kullanımı sonrası görülür.

İnfeksiyöz Kolit:

Salmonella, shigella, campylobacter’ e bağlı kolitler mutlaka dışlanmalıdır.

Komplikasyonlar:

• Perianal hastalıklar
(Fissür, abse ve hemoroid ortaya çıkar. Cerrahiden kaçınılmalıdır.)
• Massif kanama
• Perforasyon
• Toksik megakolon
• Striktür
• Pseudopolip
• Karsinom riski

Ülseratif Kolitin tedavisi nasıl yapılır?

Aminosalisilatlar:

Hafif ve orta dereceli hastalığı olanlarda özellikle sol kolona sınırlı ÜK’ de enema yararlıdır.

Kortikosteroitler:

Orta ve şiddetli ÜK’ de 2-3 hafta oral steroid kullanılır. (60 mg/kg/gün)

Ülseratif Kolit cerrahi tedavisi:

Acil Cerrahi Endikasyonlar:

1. Fulminan kolit
2. Toksik megakolon
3. Perforasyon
4. Masif kanama
5. Obstrüksiyon

Elektif Cerrahi Endikasyonlar:

1. Tıbbi tedaviye yetersizlik
2. Yüksek doz steroid kullanım gereksinimi
3. Tıbbi tedaviye bağlı ortaya çıkan yan etki, intolerans, komplikasyonlar
4. Tekrarlayan kanama
5. Karsinom gelişme riski
6. Çocuklarda büyüme geriliği
7. Ekstraintestinal bulgular
8. Hastanın beslenme bozukluğu, yaşam kalitesinin bozulması

Yaşam Kalitesi:

Ülseratif kolit hastalığı, ömür boyu süren, zaman zaman alevlenme gösteren bir rahatsızlıktır. Bu nedenle hastalar, şikayetlerini baskılamak için çok sayıda ilaç almak zorundadır. Gerek hastalık belirtileri, gerekse her gün alınması gereken ve yan etkileri olan ilaç tedavisi, yaşam kalitesini bozmaktadır. Bu nedenle ülseratif kolit hastalığının sadece kalın bağırsağı tutan ve ameliyat ile tamamen ortadan kaldırılabilen bir hastalık olduğu unutulmamalıdır.

Ülseratif Kolit ameliyatı:

Eskiden ülseratif kolit için standart ameliyat, kalın bağırsağın, rektumun (kalın bağırsağın son bölümü) ve anüs (makat) tamamen çıkartılması idi. Bu ameliyat proktokolektomi olarak adlandılır ve tek yada birden fazla aşamada yapılabilir. Hastalığı tümüyle iyileştirir ve kanserleşme riskini tamamen ortadan kaldırır. Ancak kalıcı olarak ileostomi (ince bağırsağın karın ön duvarına ağızlaştırılması) açılmasını gerektirir. Bu ameliyatı tercih eden hastaların karın ön duvarında torba taşıması gerekir.

Bazı hastalar, rektum (kalın bağırsağın son bölümü) ve anüs (makat) korunarak geri kalan kalın bağırsak çıkartılarak tedavi edilebilir. Bu durumda ince bağırsak ile rektum arasında devamlılık sağlanır. Bu ameliyata, ileorektal anastomoz denir. Bu ameliyat şeklinde ileostomiye gerek olmaz. Ancak artmış dışkılama sayısı, geride kalan rektumda ülseratif kolit hastalığının aktivasyon ve kanser gelişimi olasılıkları gibi riskleri vardır.

Başka cerrahi alternatifler var mıdır?

İleoanal prosedür, ülseratif kolit tedavisinde yeni bir alternatiftir. Bunda kalın bağırsak ve rektum çıkartılır fakat anal kanal (makat) korunur. İnce bağırsaklardan küçük bir rezervuar (poş) oluşturularak makata bağlanır. Bu poş, rektumun depolama görevini üstlenir. Bu ameliyatta yapılan rezervuarı ve bağırsak devamlılığını korumak için geçici süre kullanılmak üzere bir ileostomi açılır. Birkaç ay sonra rezervuar ve dikiş hattı iyileşince bu koruyucu ileostomi kapatılır. Poş, dışkı sayısını azaltmak için bir rezervuar olarak görev yapar. Bu ameliyat, ülseratif kolit tekrarlama riskini ortadan kaldırır ve normal yolla dışkılamayı sağlar.

En iyi cerrahi alternatif hangisidir?

Şu bilinmeli ki her alternatifin kendine özgü avantajları ve dezavantajları vardır. Ameliyat öncesi, bunlar hastaya anlatılarak, uygun yöntem seçilmelidir.

Ülseratif Kolit ile yaşamak:

Tedavi ile bulguları kontrol altına alınan hastalar, yaşamlarına eskiden olduğu gibi devam ederler. Hastalar, uzun süren tedavi ve hastanede yatmalarına karşın genelde işlerine devam eder, evlenir, yaşam kurar ve aile hayatlarına başarı ile sürdürebilirler.

Ender olarak bazı hastalar, uzun süren, devamlı tedavi ve doktor kontrolü gerektiren iltihabi bağırsak hastalığı nedeni ile ruhsal problemler gösterebilir. Bu ruhsal problemler hastalığın bir nedeni değil, sonucunda geliştiği unutulmamalıdır. Çocuk hastalarda bu ruhsal problemler ve huzursuzluk (anksiyete) daha belirgin olabilir. Bu nedenle psikolojik destek alınabilir.

Referanslar:

1. Ulcerative colitis

2. Ulcerative colitis

3. Ulcerative colitis

4. Meckel Divertikülü tanı ve tedavisi

5. Hirschsprung hastalığı ve Kronik kabızlık