Ülseratif Kolit Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Ülseratif kolit, kronik bir enflamatuar bağırsak hastalığıdır (IBH) ve genellikle kalın bağırsağın (kolon) ve rektumun iç yüzeyinde iltihaplanma ve ülserlere yol açar. Bu hastalık, sindirim sistemi üzerinde oldukça etkili olabilir ve genellikle sindirim kanalının iç tabakasında ortaya çıkan uzun süreli inflamasyonlarla karakterizedir. Ülseratif kolit, hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen semptomlar ile kendini gösterir. Bu semptomlar arasında ishal, rektal kanama, karın ağrısı ve yorgunluk yer alır. Hastalık, genellikle alevlenme ve remisyon dönemleri şeklinde seyreder; bu da hastalığın bazen şiddetlendiği, bazen ise semptomların hafiflediği veya tamamen kaybolduğu dönemler yaşanmasına neden olur. Ülseratif kolitin karmaşık yapısı, hem hastalar hem de sağlık profesyonelleri için ciddi bir yönetim sürecini beraberinde getirir.

Ülseratif Kolit Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Ülseratif kolitin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sistemi bozuklukları gibi etkenlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Modern tıbbın gelişmesine rağmen, ülseratif kolit tamamen tedavi edilebilen bir hastalık değildir; bu nedenle tedavi yöntemleri, semptomları yönetmeye ve hastalığın yol açtığı hasarı azaltmaya odaklanır. Tedavi süreçleri, hastalığın şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir ve çoğunlukla ilaç tedavisi ile başlar. Ancak, bazı durumlarda cerrahi müdahaleler de gerekebilir.

Ülseratif kolit, sadece fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal boyutları da olan bir hastalıktır. Kronik bir hastalık olduğu için, hastalar uzun yıllar boyunca alevlenme dönemleri yaşayabilirler. Bu durum, hem bireylerin günlük yaşam aktivitelerini sınırlayabilir hem de sosyal ve mesleki yaşamlarını olumsuz etkileyebilir. Ayrıca, sürekli olarak iltihaplı bir durumun mevcut olması, hastaların psikolojik durumlarını da etkileyebilir ve kaygı, depresyon gibi ruhsal bozukluklara yol açabilir. Ülseratif kolit hastaları için doğru tedavi ve destek programlarına erişim, hastalığın yönetiminde kritik bir rol oynar.

Bu makalede, ülseratif kolitin nedenlerini, semptomlarını, tanı yöntemlerini, tedavi seçeneklerini ve yaşam tarzı önerilerini ele alacağız. Ülseratif kolit hastaları ve aileleri için bilinçlenmenin, doğru tedaviye erişim kadar önemli olduğu gerçeğinden yola çıkarak, hastalığı daha iyi anlamak ve bu doğrultuda bilinçli adımlar atmak hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.

Ülseratif Kolit Nedir?

Ülseratif kolit, kalın bağırsağın ve rektumun iç yüzeyini etkileyen kronik bir enflamatuar bağırsak hastalığıdır. Hastalığın başlangıcında, bağırsak mukozasında küçük iltihaplı alanlar gelişir ve zamanla bu alanlar ülserleşir, yani yaralar oluşur. Ülseratif kolit genellikle sürekli veya tekrarlayan ishal, karın ağrısı ve rektal kanama gibi semptomlarla kendini gösterir. İltihaplanmanın neden olduğu doku hasarı, bağırsağın düzgün çalışmasını engelleyerek sindirim süreçlerini olumsuz etkiler.

Makroskopik olarak;

Yüzeyel ülserlerle birlikte, kolay zedelenen ve kalınlaşmış, damarlardan zengin bir mukoza görülür. Yüzeyel fissürlerle birlikte küçük pseudopolipler gözlenir.

Mikroskopik olarak;

Erken dönemdeki tipik bulgu kolondaki liberkühn kriptaları içine alan nötrofil ve lenfosit infiltrasyonu ile birlikte kript abselerinin oluşumudur. Geç dönemde kript abseleri birleşerek ülser halini alır. Kriptalardaki yangı etkilenen mukozaya oranla daha az etkilenmiş olan komşu mukozada zayıflamaya ve ülserler arasında polipoid görünüme neden olur.

Ülseratif Kolit ile Crohn Hastalığı Arasındaki Farklar

Ülseratif kolit, Crohn hastalığı ile sıklıkla karıştırılan bir hastalıktır. Ancak bu iki hastalık arasındaki temel fark, tutulum bölgeleri ve etkiledikleri bağırsak katmanlarıdır. Crohn hastalığı sindirim kanalının herhangi bir bölümünü etkileyebilirken, ülseratif kolit sadece kalın bağırsak ve rektumu etkiler. Ayrıca, Crohn hastalığı sindirim sisteminin tüm katmanlarını etkileyebilirken, ülseratif kolit sadece bağırsakların en iç tabakasını etkiler.

Ülseratif Kolit Belirtileri

Ülseratif kolit belirtileri, hastalığın şiddetine ve tutulum bölgesine göre değişiklik gösterebilir. Ancak en yaygın görülen belirtiler şunlardır:

• İshal: Hastaların büyük bir kısmı sürekli veya tekrarlayan ishal atakları yaşar. Bu ishal genellikle kanlı olabilir ve mukus içerebilir.
• Karın Ağrısı: Karın bölgesinde şiddetli ağrı ve kramp hissi yaygın bir belirtidir. Bu ağrılar genellikle bağırsak hareketleriyle artar.
• Rektal Kanama: Hastalar, dışkılama sırasında veya sonrasında rektal bölgede kanama fark edebilirler.
• Acil Dışkılama Hissi: Ülseratif kolit, sık sık tuvalete gitme ihtiyacı hissetme ve dışkılamanın acil olduğu hissi ile karakterizedir.
• Yorgunluk: Kronik inflamasyon ve bağırsak problemleri, hastaların kendilerini sürekli yorgun hissetmelerine neden olabilir.
• Kilo Kaybı: İshal ve yetersiz beslenme, kilo kaybına yol açabilir.

Ülseratif Kolit Nedenleri

Ülseratif kolit nedenleri hala tam olarak bilinmemektedir.

Bununla birlikte, bazı faktörlerin hastalığın gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir:

• Genetik Faktörler: Ailede ülseratif kolit veya diğer enflamatuar bağırsak hastalıklarının varlığı, bireyin bu hastalığa yakalanma riskini artırabilir. Genetik yatkınlık, özellikle ebeveynlerinde veya kardeşlerinde ülseratif kolit olan bireylerde daha belirgin olabilir.
• Bağışıklık Sistemi Bozuklukları: Ülseratif kolitin bağışıklık sistemi ile ilgili bir hastalık olduğu düşünülmektedir. Bağışıklık sistemi normalde vücudu zararlı mikroorganizmalara karşı korur. Ancak ülseratif kolit hastalarında, bağışıklık sistemi kendi bağırsak dokusuna saldırarak iltihaplanmaya neden olur.
• Çevresel Faktörler: Bazı çevresel faktörler de ülseratif kolit riskini artırabilir. Örneğin, sigara içmeyen bireylerde ülseratif kolit görülme olasılığı daha yüksektir. Ayrıca, bazı diyet alışkanlıkları, stres, enfeksiyonlar ve antibiyotik kullanımı da ülseratif kolit riskini etkileyebilir.

Ülseratif Kolitin Tanısı

Ülseratif kolitin tanısı, genellikle çeşitli testler ve görüntüleme yöntemleri ile konulur. Aşağıda bu yöntemlerden bazılarını bulabilirsiniz:

• Kan Testleri: Kan testleri, inflamasyon seviyelerini ve anemi gibi diğer hastalık belirtilerini kontrol etmek için kullanılır.
• Dışkı Testleri: Dışkıda kan ve enfeksiyon belirtileri aranır.
• Kolonoskopi: Bağırsak içini görüntülemek ve biyopsi almak için kolonoskopi en yaygın kullanılan yöntemdir. Bu sayede iltihaplanma ve ülserler net bir şekilde gözlemlenebilir.
• Biyopsi: Kolonoskopi sırasında alınan biyopsi örnekleri, mikroskop altında incelenerek kesin tanı konulabilir.

Klinik Aktivite (Truelove ve Wittz)

Endoskopik Aktivite

0; Normal mukoza
1; Mukozada vasküler desenin kaybı
2; Granüler, gevrek olmayan mukoza
3; mukozanın travmatize olması ile kanaması
4; kendiliğinden olan kanama ve ülserasyonlar

Laboratuar Bulguları

Anemi, lökositoz gibi nonspesifik bulgular.

Ülseratif Kolitte Radyolojik Bulgular

1. Baryumlu Çift Kontrast Grafi

Perforasyon şüphesi varsa yada ADKG’ de kolon dilate görülüyorsa yapılmamalıdır. Erken dönemlerde mukozal düzensizlikler görülür. Hastalığın şiddeti arttıkça mukozal çizgilerde düzensizlik artar, kalınlaşmalar görülür. Yüzeyel ülserler vardır. İleri dönemde ortaya çıkan derin ülserlere “Collar Stud” ülserleri denir. Uzun süreli hastalık durumunda kolon haustraları kaybolur, kolon boyu kısalır, lümen daralır ve “kurşun boru” görüntüsü ortaya çıkar.

2. Endoskopik İncelemeler

Erken dönemdeki bulgular mukozadaki vasküler görünüm net olarak görülememesi, rektum ve sigmoid kolonda ödem ve hiperemidir. Daha şiddetli inflamasyon varlığında mukoza granüler bir hal alır, küçük kanama odakları görülür. Şiddetli hastalıkta ülserasyon ve spontan kanamalar izlenir. Remisyon dönemlerinde mukoza normaldir ancak soluk ve atrofik hal almıştır.<

Ülseratif Kolit Ayırıcı Tanısı

1. İskemik Kolit: Segmenter tutulum olur, yaşlılarda görülür, en çok splenik flexura etkilenir.
2. Radyasyon Koliti: En çok serviks kanseri sonrası pelvise uygulanan radyoterapi sonrası görülür. En sık sigmoid kolon etkilenir. RT hikayesi yardımcıdır.
3. Pseudomembranöz Kolit: NSAİİ, antibiyotik kullanımı sonrası görülür.
4. İnfeksiyöz Kolit: Salmonella, shigella, campylobacter’ e bağlı kolitler mutlaka dışlanmalıdır.

Komplikasyonlar

• Perianal hastalıklar (Fissür, abse ve hemoroid ortaya çıkar. Cerrahiden kaçınılmalıdır.)
• Massif kanama
• Perforasyon
• Toksik megakolon
• Striktür
• Pseudopolip
• Karsinom riski

Ülseratif Kolit Tedavisi

Ülseratif kolit tedavisi, hastalığın şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavide temel amaç, iltihaplanmayı kontrol altına almak ve semptomları hafifletmektir.

İlaç Tedavisi

İlk aşamada, genellikle iltihap önleyici ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar, bağırsaklardaki iltihabı azaltarak semptomların hafiflemesine yardımcı olur. En yaygın kullanılan ilaçlar şunlardır:

• Aminosalisilatlar: Mesalamin gibi aminosalisilatlar, hafif ve orta dereceli ülseratif kolit tedavisinde yaygın olarak kullanılır.
• Kortikosteroidler: Şiddetli vakalarda, bağışıklık sistemini baskılamak için kortikosteroidler kullanılabilir. Ancak uzun süreli kullanımda ciddi yan etkileri olabileceği için dikkatli kullanılmalıdır.
• Bağışıklık Baskılayıcılar: Azatiyoprin veya siklosporin gibi ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayarak inflamasyonu azaltabilir.
• Biyolojik Tedavi: Anti-TNF ilaçları (örneğin, infliksimab), bağışıklık sistemi yanıtını hedef alarak inflamasyonu kontrol altına alabilir.

Ülseratif Kolit Cerrahi Tedavisi

Acil Cerrahi Endikasyonları

1. Fulminan kolit
2. Toksik megakolon
3. Perforasyon
4. Masif kanama
5. Obstrüksiyon

Elektif Cerrahi Endikasyonları

1. Tıbbi tedaviye yetersizlik
2. Yüksek doz steroid kullanım gereksinimi
3. Tıbbi tedaviye bağlı ortaya çıkan yan etki, intolerans, komplikasyonlar
4. Tekrarlayan kanama
5. Karsinom gelişme riski
6. Çocuklarda büyüme geriliği
7. Ekstraintestinal bulgular
8. Hastanın beslenme bozukluğu, yaşam kalitesinin bozulması

Yaşam Kalitesi

Ülseratif kolit hastalığı, ömür boyu süren, zaman zaman alevlenme gösteren bir rahatsızlıktır. Bu nedenle hastalar, şikayetlerini baskılamak için çok sayıda ilaç almak zorundadır. Gerek hastalık belirtileri, gerekse her gün alınması gereken ve yan etkileri olan ilaç tedavisi, yaşam kalitesini bozmaktadır. Bu nedenle ülseratif kolit hastalığının sadece kalın bağırsağı tutan ve ameliyat ile tamamen ortadan kaldırılabilen bir hastalık olduğu unutulmamalıdır.

Ülseratif Kolit Ameliyatı

Eskiden ülseratif kolit için standart ameliyat, kalın bağırsağın, rektumun (kalın bağırsağın son bölümü) ve anüs (makat) tamamen çıkartılması idi. Bu ameliyat proktokolektomi olarak adlandılır ve tek yada birden fazla aşamada yapılabilir. Hastalığı tümüyle iyileştirir ve kanserleşme riskini tamamen ortadan kaldırır. Ancak kalıcı olarak ileostomi (ince bağırsağın karın ön duvarına ağızlaştırılması) açılmasını gerektirir. Bu ameliyatı tercih eden hastaların karın ön duvarında torba taşıması gerekir.

Bazı hastalar, rektum (kalın bağırsağın son bölümü) ve anüs (makat) korunarak geri kalan kalın bağırsak çıkartılarak tedavi edilebilir. Bu durumda ince bağırsak ile rektum arasında devamlılık sağlanır. Bu ameliyata, ileorektal anastomoz denir. Bu ameliyat şeklinde ileostomiye gerek olmaz. Ancak artmış dışkılama sayısı, geride kalan rektumda ülseratif kolit hastalığının aktivasyon ve kanser gelişimi olasılıkları gibi riskleri vardır.

Başka cerrahi alternatifler var mıdır?

İleoanal prosedür, ülseratif kolit tedavisinde yeni bir alternatiftir. Bunda kalın bağırsak ve rektum çıkartılır fakat anal kanal (makat) korunur. İnce bağırsaklardan küçük bir rezervuar (poş) oluşturularak makata bağlanır. Bu poş, rektumun depolama görevini üstlenir. Bu ameliyatta yapılan rezervuarı ve bağırsak devamlılığını korumak için geçici süre kullanılmak üzere bir ileostomi açılır. Birkaç ay sonra rezervuar ve dikiş hattı iyileşince bu koruyucu ileostomi kapatılır. Poş, dışkı sayısını azaltmak için bir rezervuar olarak görev yapar. Bu ameliyat, ülseratif kolit tekrarlama riskini ortadan kaldırır ve normal yolla dışkılamayı sağlar.

En iyi cerrahi alternatif hangisidir?

Şu bilinmeli ki her alternatifin kendine özgü avantajları ve dezavantajları vardır. Ameliyat öncesi, bunlar hastaya anlatılarak, uygun yöntem seçilmelidir.

Ülseratif Kolit İle Yaşamak

Tedavi ile bulguları kontrol altına alınan hastalar, yaşamlarına eskiden olduğu gibi devam ederler. Hastalar, uzun süren tedavi ve hastanede yatmalarına karşın genelde işlerine devam eder, evlenir, yaşam kurar ve aile hayatlarına başarı ile sürdürebilirler.

Ender olarak bazı hastalar, uzun süren, devamlı tedavi ve doktor kontrolü gerektiren iltihabi bağırsak hastalığı nedeni ile ruhsal problemler gösterebilir. Bu ruhsal problemler hastalığın bir nedeni değil, sonucunda geliştiği unutulmamalıdır. Çocuk hastalarda bu ruhsal problemler ve huzursuzluk (anksiyete) daha belirgin olabilir. Bu nedenle psikolojik destek alınabilir.

Referanslar:

1. Ulcerative colitis
2. Ulcerative colitis
3. Ulcerative colitis
4. Meckel Divertikülü tanı ve tedavisi
5. Hirschsprung hastalığı ve Kronik kabızlık
6. Ülseratif Kolit Nedir? Belirtileri ve Tedavisi
7. Podolsky, D. K. (2002). Inflammatory bowel disease. New England Journal of Medicine, 347(6), 417-429.
8. Danese, S., & Fiocchi, C. (2011). Ulcerative colitis. New England Journal of Medicine, 365(18), 1713-1725.
9. Baumgart, D. C., & Sandborn, W. J. (2012). Crohn’s disease. The Lancet, 380(9853), 1590-1605.
10. Hanauer, S. B. (2006). Inflammatory bowel disease: Epidemiology, pathogenesis, and therapeutic opportunities. Inflammatory Bowel Diseases, 12(S1), S3-S9.
11. Ordás, I., Eckmann, L., Talamini, M., Baumgart, D. C., & Sandborn, W. J. (2012). Ulcerative colitis. The Lancet, 380(9853), 1606-1619.
12. Abraham, C., & Cho, J. H. (2009). Inflammatory bowel disease. New England Journal of Medicine, 361(21), 2066-2078.
13. Loftus, E. V. (2004). Clinical epidemiology of inflammatory bowel disease: Incidence, prevalence, and environmental influences. Gastroenterology, 126(6), 1504-1517.
14. Feuerstein, J. D., & Cheifetz, A. S. (2014). Ulcerative colitis: Epidemiology, diagnosis, and management. Mayo Clinic Proceedings, 89(11), 1553-1563.
15. Sands, B. E. (2000). Therapy of inflammatory bowel disease. Gastroenterology, 118(2), S68-S82.
16. Vermeire, S., Van Assche, G., & Rutgeerts, P. (2006). Review article: Altering the natural history of ulcerative colitis with infliximab. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 24(10), 1467-1482.
17. Kornbluth, A., & Sachar, D. B. (2010). Ulcerative colitis practice guidelines in adults: American College of Gastroenterology, practice parameters committee. American Journal of Gastroenterology, 105(3), 501-523.
18. Bryant, R. V., & Travis, S. P. L. (2011). Timing of surgery in ulcerative colitis: Who to operate on and when? World Journal of Gastroenterology, 17(28), 3201-3208.
19. Dignass, A., Lindsay, J. O., Sturm, A., Windsor, A., Colombel, J. F., Allez, M., & Travis, S. P. L. (2012). Second European evidence-based consensus on the diagnosis and management of ulcerative colitis part 2: Current management. Journal of Crohn’s and Colitis, 6(10), 991-1030.
20. Gisbert, J. P., & Chaparro, M. (2013). Systematic review with meta-analysis: The efficacy of a second anti-TNF in patients with inflammatory bowel disease whose previous anti-TNF has failed. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 37(5), 818-830.
21. Molodecky, N. A., & Kaplan, G. G. (2010). Environmental risk factors for inflammatory bowel disease. Gastroenterology & Hepatology, 6(5), 339-346.
22. Ng, S. C., & Bernstein, C. N. (2013). Global epidemiology of inflammatory bowel disease in the 21st century: A systematic review of population-based studies. The Lancet, 6736(13), 60764-60772.
23. Sands, B. E., & Kaplan, G. G. (2007). The evolving epidemiology of inflammatory bowel disease. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 4(4), 673-686.
24. Levin, A. D., Wildenberg, M. E., & van den Brink, G. R. (2016). Mechanism of action of anti-TNF therapy in inflammatory bowel disease. Journal of Crohn’s and Colitis, 10(8), 989-997