Kulak zarı iltihabı (medikal adıyla timpanik membran iltihabı), kulak sağlığında yaygın görülen ancak ciddi komplikasyonlara neden olabilen bir sağlık sorunudur. Kulak zarının iltihaplanması, işitme kaybı, kulak ağrısı ve çeşitli enfeksiyon risklerini beraberinde getirir. Kulak zarımız, dış kulak ile orta kulağı ayıran ince bir dokudur ve bu dokunun iltihaplanması, genellikle enfeksiyonlar veya travmatik durumlar sonucunda ortaya çıkar. Her yaş grubunda görülebilen bu problem, özellikle çocuklarda sıkça rastlanır. Çünkü çocukların bağışıklık sistemi yetişkinler kadar gelişmemiştir ve orta kulak enfeksiyonlarına daha yatkındırlar.

Kulak Zarı İltihabı Belirtileri ve Tedavisi (Timpanik Membran)

Kulak zarı iltihabı, çoğu zaman kulak enfeksiyonları ile ilişkilendirilir ve bu enfeksiyonlar viral, bakteriyel ya da mantar kaynaklı olabilir. İltihaplanma genellikle şiddetli ağrılarla seyreder ve bazı durumlarda kulak zarında delinmeye yol açabilir. Bu durum, kulaktan sıvı akmasına ve daha ciddi enfeksiyonların gelişmesine neden olabilir. İltihabın ilerleyen safhalarında işitme yetisinde azalma, baş dönmesi ve denge problemleri de gözlemlenebilir. Bu nedenle, kulak zarı iltihabının doğru teşhis edilmesi ve uygun tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınması büyük önem taşır.

Timpanik membran iltihabı, sadece fiziksel bir rahatsızlık olmakla kalmaz; aynı zamanda hastaların yaşam kalitesini de olumsuz etkileyebilir. Kronikleşen vakalarda, sürekli tekrarlayan enfeksiyonlar, işitme kayıplarına yol açabilir ve bu da hastaların sosyal hayatını ve psikolojik durumunu kötü yönde etkileyebilir. Özellikle çocukluk döneminde yaşanan tekrarlayan kulak enfeksiyonları, ilerleyen yaşlarda kalıcı işitme kayıplarına neden olabilir. Dolayısıyla, bu sağlık sorununun erken teşhis edilip tedavi edilmesi, uzun vadeli komplikasyonların önlenmesi açısından kritik bir öneme sahiptir.

Bu makalede, kulak zarı iltihabının nedenleri, belirtileri, teşhis yöntemleri, tedavi süreçleri ve korunma yolları detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Ayrıca, kulak zarı iltihabının çocuklarda ve yetişkinlerde nasıl farklılık gösterdiği, kronikleşen vakaların ne tür tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabileceği gibi önemli konular da işlenecektir. Bu bilgiler, hem kulak zarı iltihabı hakkında genel bir bilgi sahibi olmak isteyenler hem de bu rahatsızlıkla ilgili çözüm arayan hastalar için faydalı olacaktır. Kulak sağlığının korunması, günlük yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir faktör olduğu için, iltihaplanma gibi rahatsızlıkların önlenmesi ve doğru tedavi edilmesi büyük bir öneme sahiptir.

Kulak Zarı İltihabı Nedenleri Nelerdir?

Kulak zarı iltihabı, tıbbi adıyla timpanit, kulak zarının enfeksiyon veya tahriş nedeniyle iltihaplanması durumudur. Bu rahatsızlık, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilmekte ve farklı nedenlerden kaynaklanabilmektedir. İşte kulak zarı iltihabının başlıca nedenleri:

Orta Kulak Enfeksiyonları (Otitis Media): Orta kulak enfeksiyonları, kulak zarı iltihabının en yaygın nedenlerinden biridir. Üst solunum yolu enfeksiyonları sırasında, burun ve boğazdaki bakteriler ya da virüsler östaki borusu yoluyla orta kulağa ulaşarak enfeksiyona neden olabilir. Östaki borusunun tıkanması, orta kulakta sıvı birikimine yol açarak basınç artışı ve iltihaplanma ile sonuçlanır.
Sinüzit ve Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları: Sinüslerin iltihaplanması veya soğuk algınlığı gibi üst solunum yolu enfeksiyonları, östaki borusunun şişmesine ve tıkanmasına sebep olabilir. Bu durum, orta kulaktaki basınç dengesini bozarak kulak zarı iltihabına yol açar.
Alerjik Reaksiyonlar: Mevsimsel alerjiler ve polen, toz gibi alerjenler, burun ve sinüslerde şişmeye neden olabilir. Östaki borusunun işlevini olumsuz etkileyen bu şişlik, orta kulağa hava akışını engeller ve kulakta sıvı birikimine sebep olarak kulak zarının iltihaplanmasını tetikleyebilir.
Su ve Nem Maruziyeti (Yüzücü Kulağı): Su sporlarıyla uğraşan kişilerde ve nemli ortamlarda uzun süre kalanlarda, kulak kanalında kalan su, enfeksiyon riski yaratabilir. Bu durum, dış kulak yolunun enfekte olmasına ve bu enfeksiyonun kulak zarına ulaşmasına neden olabilir.
Travma veya Yaralanmalar: Pamuklu çubukların yanlış kullanımı veya kulak zarına doğrudan darbeler, kulak zarının tahriş olmasına ve iltihaplanmasına yol açabilir. Ayrıca, yüksek ses patlamaları veya ani basınç değişiklikleri de kulak zarı üzerinde travma yaratabilir.
Yüksek Basınca Maruz Kalma: Uçak yolculukları, dalış ve diğer yüksek basınca maruz kalınan aktiviteler sırasında östaki borusunun işlev bozukluğu, kulak zarında basınç değişiklikleri oluşturabilir. Bu da kulak zarında iltihaplanma riskini artırır.

Kulak Zarı İltihabı Belirtileri Nelerdir?

Kulak zarı iltihabı (timpanik membran iltihabı), kulakta ciddi rahatsızlıklara yol açabilen ve tedavi edilmediği takdirde komplikasyonlara neden olabilen bir sağlık sorunudur. Bu durum, genellikle enfeksiyon kaynaklı olarak gelişir ve çeşitli belirtilerle kendini gösterir. Belirtiler, iltihabın şiddetine ve etkilenen kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. İşte kulak zarı iltihabının en yaygın ve dikkat edilmesi gereken belirtileri:

1. Kulak Ağrısı

Kulak zarı iltihabının en belirgin ve yaygın belirtisi kulak ağrısıdır. Bu ağrı, genellikle keskin ve sürekli bir şekilde hissedilir. Ağrının şiddeti hafif düzeyde rahatsızlıktan dayanılmaz seviyelere kadar değişiklik gösterebilir. Ağrı, özellikle geceleri artış gösterebilir ve uyku düzenini etkileyebilir.

2. İşitme Kaybı

Kulak zarı iltihabı sırasında, kulakta biriken sıvı ve enfeksiyonun yarattığı basınç, işitme kaybına neden olabilir. Bu durum, özellikle iltihap şiddetli olduğunda geçici olarak işitme duyusunu etkiler. İşitme kaybı, genellikle etkilenen kulakta tıkanıklık hissiyle birlikte gelir ve çevresel sesleri algılamayı zorlaştırır.

3. Kulakta Akıntı

Kulaktan akıntı, kulak zarı iltihabının ciddi belirtilerinden biridir. Bu akıntı, enfeksiyonun varlığına işaret eden sarı veya beyaz renkli, bazen de kötü kokulu bir sıvı olabilir. Eğer akıntı kanlı ise, bu durum kulak zarında yırtık veya perforasyon olduğuna dair bir işaret olabilir.

4. Basınç ve Dolgunluk Hissi

Kulak zarı iltihabına sahip bireyler, kulaklarında basınç ve dolgunluk hissi yaşayabilirler. Bu basınç, genellikle orta kulakta sıvı birikmesinden kaynaklanır ve rahatsızlık hissini artırır. Dolgunluk hissi, kulakta tıkanıklık hissi olarak tanımlanabilir ve işitme duyusunu da olumsuz etkileyebilir.

5. Baş Ağrısı ve Yüzde Ağrı

Enfeksiyonun şiddeti arttıkça, kulak çevresindeki sinirlerin de etkilenmesi nedeniyle baş ağrısı ve yüzde ağrı yaşanabilir. Bu ağrı genellikle kulak bölgesinden başlayarak çene, şakak ve başın diğer bölgelerine yayılabilir. Bazı durumlarda ağrı, çiğneme sırasında daha da belirgin hale gelir.

6. Ateş ve Halsizlik

Kulak zarı iltihabı ile birlikte görülebilecek diğer bir belirti de ateştir. Vücut, enfeksiyona tepki olarak ateş yükseltebilir. Bu durum genellikle çocuklarda daha sık görülür ve yüksek ateşle birlikte halsizlik, yorgunluk gibi genel enfeksiyon belirtileri de eşlik edebilir. Halsizlik, kişinin genel yaşam kalitesini etkileyebilir ve aktivitelerden alıkoyabilir.

7. Denge Problemleri ve Baş Dönmesi

Kulak zarı iltihabı, orta kulağın dengeyi sağlayan yapılarla olan ilişkisi nedeniyle baş dönmesi ve denge problemlerine neden olabilir. İç kulak iltihaplandığında, bu belirtiler daha belirgin hale gelir. Baş dönmesi, kişinin günlük aktivitelerini kısıtlayabilir ve ani hareketlerde düşme riskini artırabilir.

8. Çınlama (Tinnitus)

Kulakta çınlama, kulak zarı iltihabı sırasında görülebilecek bir başka belirtidir. Çınlama, etkilenen kulakta sürekli bir uğultu ya da tiz bir ses olarak hissedilir. Bu durum, kulak zarı üzerindeki basınçtan ve iltihaplı dokunun sinirleri etkilemesinden kaynaklanabilir. Çınlama genellikle iltihap tedavi edildikten sonra azalır.

9. Kızarıklık ve Şişlik

Kulağın dış kısmında veya kulak kanalında kızarıklık ve şişlik de kulak zarı iltihabının işaretleri arasında yer alır. Bu belirti, özellikle iltihap dış kulak kanalına da yayıldığında daha belirgin hale gelir ve dokunulduğunda hassasiyet gösterir.

Kulak zarı iltihabı belirtilerini fark eden kişilerin vakit kaybetmeden bir kulak burun boğaz uzmanına başvurması önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, kalıcı işitme kaybı gibi komplikasyonların önlenmesine yardımcı olur ve hastanın yaşam kalitesini korur.

Teşhis Yöntemleri

Kulak zarı iltihabının doğru ve etkili bir şekilde teşhis edilmesi, tedavi sürecinin başlangıcı için önemlidir. Teşhis, genellikle hasta şikayetleri ve kulak muayenesi ile başlar. İşte teşhiste kullanılan yöntemler:

Otoskopik Muayene: Kulak zarı iltihabının teşhisinde en yaygın kullanılan yöntem, otoskop adı verilen bir aletle yapılan kulak muayenesidir. Hekim, otoskop yardımıyla kulak zarını inceleyerek şişlik, kızarıklık, sıvı birikimi veya perforasyon (delik) gibi anormallikleri gözlemler. Otoskopik muayene, kulak zarı iltihabının derecesi ve türü hakkında bilgi sağlar.
Pneumatik Otoskopi: Otoskopik muayenenin daha ileri bir versiyonu olan bu yöntem, kulak zarının hareket kabiliyetini ölçmek için basınç uygulanarak yapılır. Kulak zarının normal şekilde hareket etmemesi, sıvı birikiminin veya iltihabın varlığını işaret edebilir. Bu yöntem, özellikle çocuk hastalarda sık kullanılır ve teşhisin doğruluğunu artırır.
Timpanometri: Timpanometri, kulak zarının esnekliğini ve orta kulak basıncını ölçmek için uygulanan bir testtir. Bu yöntem, kulak zarının arkasındaki sıvının varlığını ve östaki borusunun fonksiyonunu değerlendirmede kullanılır. Timpanometri sonuçları, orta kulak iltihabı gibi durumların teşhisini doğrulamak için oldukça faydalıdır.
İşitme Testleri: Orta kulaktaki iltihaplanmanın işitme üzerinde etkili olup olmadığını değerlendirmek için işitme testleri yapılabilir. Audiometri veya odyolojik testler, özellikle iltihap uzun süredir devam ediyorsa ve işitme kaybı şüphesi varsa kullanılır. İşitme testleri, kulak zarı iltihabının hastanın yaşam kalitesi üzerindeki etkisini belirlemede yardımcıdır.
Kültür Testleri ve Laboratuvar İncelemeleri: Şiddetli veya kronik vakalarda, iltihaplı sıvının alınarak laboratuvar ortamında incelenmesi gerekebilir. Bu testler, enfeksiyona neden olan spesifik bakterileri veya virüsleri belirleyerek doğru tedavi planının oluşturulmasına olanak tanır.

Kulak Zarı İltihabı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kulak zarı iltihabı (timpanik membran iltihabı) tedavisi, iltihabın altında yatan neden, iltihabın şiddeti, hasta yaşı ve genel sağlık durumu gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tedavi sürecinde temel amaç, enfeksiyonu kontrol altına almak, semptomları hafifletmek ve komplikasyonları önlemektir. Tedavi yöntemleri, konservatif (ilaç ve non-invaziv yaklaşımlar) ve cerrahi olmak üzere iki ana gruba ayrılır.

1. İlaç Tedavisi

Kulak zarı iltihabının tedavisinde ilaçlar en sık başvurulan yöntemler arasındadır. Enfeksiyonun bakteriyel mi viral mi olduğuna bağlı olarak tedavi şekli değişir.

a. Antibiyotikler

Eğer kulak zarı iltihabına bakteriyel bir enfeksiyon sebep oluyorsa, doktorlar genellikle antibiyotik reçete eder. Antibiyotikler, enfeksiyonun kaynağındaki bakterileri yok ederek iltihabın yayılmasını önler. En sık kullanılan antibiyotiklerden bazıları şunlardır:

Amoksisilin: Orta kulak enfeksiyonları ve kulak zarı iltihabının tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir antibiyotiktir.
Azitromisin veya klaritromisin: Penisilin alerjisi olan hastalarda kullanılan alternatif antibiyotiklerdir.
Sefalosporinler: Daha dirençli bakteriler için reçete edilen daha güçlü bir antibiyotik grubudur.

Antibiyotik tedavisi genellikle 7 ila 10 gün arasında sürer ve doktorun önerdiği şekilde düzenli olarak kullanılması gerekir. Tedavi yarıda bırakılmamalı veya doktor önerisi olmadan değiştirilmemelidir, aksi takdirde enfeksiyon tekrar edebilir veya antibiyotik direnci gelişebilir.

b. Ağrı Kesiciler ve Anti-enflamatuar İlaçlar

Kulak zarı iltihabı, şiddetli kulak ağrısına neden olabilir. Bu nedenle, hastalar genellikle ağrıyı hafifletmek için ağrı kesicilere ihtiyaç duyarlar. Şu ilaçlar sıklıkla kullanılır:

Parasetamol veya ibuprofen: Hem ağrıyı hafifletmek hem de iltihabı azaltmak için yaygın olarak kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar aynı zamanda ateşi düşürmeye de yardımcı olabilir.
Otolik Ağrı Kesici Damlalar: Doktorlar, kulak damlaları reçete ederek doğrudan ağrının olduğu bölgeye etki eden bir tedavi sağlayabilir. Bu damlalar, içerdiği lokal anestezikler sayesinde ağrıyı hafifletir ve geçici bir rahatlama sağlar.

c. Dekonjestanlar ve Antihistaminikler

Bazı durumlarda, kulak zarı iltihabı alerjik reaksiyonlara bağlı olabilir. Özellikle alerjik rinit (saman nezlesi) olan hastalarda, antihistaminik ilaçlar (alerji ilaçları) kullanılarak semptomların hafifletilmesi sağlanır. Ayrıca, kulak ve burun tıkanıklığını hafifletmek için dekonjestanlar da reçete edilebilir. Bu ilaçlar, orta kulakta sıvı birikimini azaltmaya yardımcı olabilir ve basıncı hafifletebilir.

2. Cerrahi Tedavi Yöntemleri

Bazı durumlarda ilaç tedavisi yeterli olmaz ve kulak zarının hasar görmesi veya iltihabın kronikleşmesi gibi durumlar söz konusu olduğunda cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi yöntemler, iltihaplı dokuları temizlemek, kulak zarını onarmak veya orta kulakta sıvı birikimini boşaltmak amacıyla uygulanır.

a. Miringotomi

Miringotomi, kulak zarına küçük bir kesi yaparak orta kulaktaki sıvıyı boşaltmak için uygulanan bir cerrahi işlemdir. Orta kulakta biriken sıvı, iltihaplanmaya ve kulak zarında baskıya neden olabilir. Bu sıvı, ilaç tedavisi ile boşaltılamazsa, miringotomi ile cerrahi olarak çıkarılabilir. Genellikle çocuklarda ve kronik orta kulak enfeksiyonları olan yetişkinlerde tercih edilen bir yöntemdir.

Tüp Takılması (Timpanostomi Tüpü): Bazı durumlarda miringotomi işlemi sonrasında, kulak zarına küçük bir tüp yerleştirilir. Bu tüp, orta kulakta sıvı birikmesini önler ve havalanmayı sağlar. Tüpler genellikle birkaç ay boyunca kulakta kalır ve çoğu durumda kendiliğinden düşer.

b. Timpanoplasti

Kulak zarında delinme veya büyük hasar meydana geldiğinde, timpanoplasti adı verilen cerrahi bir işlem uygulanır. Timpanoplasti, kulak zarındaki delikleri onarmak ve zarın işlevselliğini geri kazandırmak amacıyla yapılan bir operasyondur. Özellikle tekrarlayan kulak zarı iltihapları veya travma sonucu oluşan zar delikleri bu yöntemle onarılır. Bu işlem sırasında genellikle hastanın kendi dokusundan (fasya veya kıkırdak) alınan bir parça kulak zarına eklenerek onarım yapılır.

c. Mastoidektomi

Orta kulak enfeksiyonu ilerleyip mastoid kemiklerine yayılırsa, mastoidektomi adı verilen cerrahi bir işlem gerekebilir. Bu operasyon, kulak arkasındaki mastoid kemikte bulunan iltihaplı dokuları temizlemek için yapılır. Mastoid kemikleri, kulak zarının arkasında yer alan kemik yapılar olup, iltihaplanma bu bölgeye yayıldığında ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Mastoidektomi, bu dokuları çıkararak enfeksiyonu kontrol altına almayı hedefler.

3. Diğer Tedavi Yöntemleri

Kulak zarı iltihabının tedavisinde destekleyici bazı yöntemler de kullanılabilir. Bu tedavi yöntemleri, hastaların semptomlarını hafifletmeye ve genel iyilik hallerini artırmaya yönelik alternatif çözümler sunar.

a. Kulak Temizliği ve İltihaplı Doku Temizliği

Kulak zarında birikmiş olan iltihaplı doku veya akıntı, enfeksiyonun iyileşmesini engelleyebilir. Bu nedenle, doktorlar zaman zaman profesyonel kulak temizliği yaparak bu birikimi giderir. Bu işlem, özellikle dış kulakta birikmiş olan cerumen (kulak kiri) ve iltihaplı materyalin temizlenmesi amacıyla uygulanır.

b. İnfrared ve Sıcak Kompres Tedavisi

Kulak zarı iltihabı olan hastalar için evde yapılabilecek bazı tedavi yöntemleri de semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir. İnfrared (kızılötesi) ışık veya sıcak kompres uygulamaları, iltihaplı bölgede kan dolaşımını artırarak ağrıyı hafifletebilir ve iyileşme sürecini hızlandırabilir.

c. Nemlendirme ve Buhar Tedavisi

Orta kulakta sıvı birikimini önlemek veya burun ve boğaz yollarını açarak basıncı hafifletmek amacıyla buhar tedavisi kullanılabilir. Nemlendiriciler ve buhar makineleri, özellikle sinüzit veya üst solunum yolu enfeksiyonları nedeniyle ortaya çıkan kulak tıkanıklıklarını hafifletmek için etkilidir. Buhar, geniz bölgesindeki mukusun incelmesini sağlar ve bu sayede tıkanıklık giderilir.

4. Koruyucu Tedavi ve Öneriler

Kulak zarı iltihabı tekrar eden bir problem olabilir, bu nedenle tedavi sonrasında hastaların bazı koruyucu önlemler alması önerilir.

a. Kulak Koruyucu Tıkaçlar Kullanmak

Yüzme sırasında kulağa su kaçmasını önlemek için kulak tıkaçları kullanmak, iltihaplanmayı önleyebilir. Özellikle havuz ve deniz suyunun kulağa girmesi, kulak zarını hassas hale getirebilir ve enfeksiyon riskini artırabilir. Kulak tıkaçları, bu riski azaltmak için etkili bir koruyucu tedbirdir.

b. Alerjilerin Kontrol Altına Alınması

Kulak zarı iltihabı bazen alerjik reaksiyonlarla tetiklenebilir. Alerjiye bağlı orta kulakta sıvı birikimini önlemek için alerji tetikleyicilerinden kaçınılması ve gerektiğinde antihistaminik ilaçların kullanılması önemlidir.

c. Grip ve Üst Solunum Yolu Enfeksiyonlarından Korunmak

Grip ve soğuk algınlığı gibi üst solunum yolu enfeksiyonları, kulak zarı iltihabını tetikleyebilir. Bu nedenle, özellikle kış aylarında grip aşısı yaptırmak ve kişisel hijyen kurallarına dikkat etmek, enfeksiyonların önlenmesi açısından önemlidir.

5. Alternatif Tedavi Yöntemleri

Bazı hastalar, kulak zarı iltihabı tedavisinde alternatif tıp yöntemlerine başvurabilir. Ancak bu tedavi yöntemlerinin etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmamıştır ve yalnızca doktor önerisiyle kullanılmalıdır.

Bitkisel Kulak Damlaları: Bazı bitkisel içerikli kulak damlaları, ağrı ve iltihabı hafifletmek için kullanılabilir. Özellikle sarımsak yağı ve zeytinyağı, geleneksel olarak kulak enfeksiyonları için kullanılmaktadır.
Homeopati: Homeopatik tedavi yöntemleri bazı hastalar tarafından tercih edilebilir, ancak bu tedavilerin etkinliği konusunda bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır.

Korunma Yolları

Kulak zarı iltihabını önlemek için bazı basit adımlar atılabilir. Özellikle çocuklar için koruyucu tedbirler almak büyük önem taşır.

1. Kulak Hijyenine Dikkat Edin

Kulak zarını korumanın en temel yolu, kulak hijyenine dikkat etmektir. Kulak çubuklarının aşırı ve yanlış kullanımı, kulak zarına zarar verebilir. Kulaklarınızı temizlerken nazik olun ve kulak kanalı içine müdahale etmeyin.

2. Soğuk Algınlığından Korunun

Üst solunum yolu enfeksiyonları kulak zarı iltihabına yol açabilir. Bu nedenle, soğuk algınlığına karşı önlem almak, kulak sağlığını korumada etkili olacaktır.

3. Yüzme ve Dalışta Dikkat Edin

Yüzme sırasında kulağa su kaçması, iltihaplanmayı tetikleyebilir. Özellikle havuzlarda ve denizlerde kulak tıkaçları kullanmak faydalı olacaktır. Ayrıca, dalış yaparken ani basınç değişikliklerine karşı dikkatli olunmalıdır.

Sonuç

Kulak zarı iltihabı, zamanında müdahale edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilen bir sağlık sorunudur. Enfeksiyonlar, travmalar ve alerjiler bu rahatsızlığın başlıca nedenleri arasında yer alır. Kulak zarında meydana gelen iltihaplanmalar, şiddetli ağrılar, işitme kaybı ve hatta kulak zarının delinmesi gibi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleriyle iltihabın kontrol altına alınması büyük önem taşır. Kulak sağlığını korumak için hijyen kurallarına dikkat etmek ve enfeksiyonlardan korunmak gereklidir.

Referanslar:

Kulak Zarı İltihabı Belirtileri ve Tedavisi (Timpanik Membran)
Bluestone, C. D., & Klein, J. O. (2007). Otitis Media in Infants and Children. Saunders Elsevier.
Tos, M. (2000). Manual of Middle Ear Surgery. Thieme Medical Publishers.
Rosenfeld, R. M., et al. (2016). Clinical Practice Guideline: Otitis Media with Effusion. Otolaryngology–Head and Neck Surgery.
Mandel, E. M., & Casselbrant, M. L. (2007). Recent developments in the understanding of otitis media: Epidemiology, pathogenesis, diagnosis, and new therapies. Pediatric Clinics of North America.
Klein, J. O. (2000). The burden of otitis media. Vaccine.
Bluestone, C. D. (2004). Studies in Otitis Media: Children’s Hospital of Pittsburgh–University of Pittsburgh Progress Report–2004. Laryngoscope.
American Academy of Pediatrics. (2013). The Diagnosis and Management of Acute Otitis Media. Pediatrics.
Ramakrishnan, K., et al. (2007). Diagnosis and Treatment of Otitis Media. American Family Physician.
Sood, S., & Narula, A. A. (2009). Ear, Nose and Throat Diseases: With Head and Neck Surgery. Thieme Medical Publishers.
Casselbrant, M. L., & Mandel, E. M. (2005). Epidemiology of otitis media. In Recent advances in otitis media.
Wright, E. D., & Valentine, R. S. (2007). Chronic Otitis Media: Pathogenesis and Management. Lippincott Williams & Wilkins.
Van Cauwenberge, P., & Watelet, J. B. (2005). Epidemiology of otitis media: Current concepts. In Recent advances in otitis media.
Cox, L. S., & Deutsch, E. (2015). Pediatric Otolaryngology: Principles and Practice Pathways. Springer.
Paparella, M. M., & Shumrick, D. A. (2006). Otolaryngology. Saunders Elsevier.
Gates, G. A. (2015). Current concepts in the management of otitis media. New England Journal of Medicine.
https://scholar.google.com/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/