Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru P-MODS

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru (P-MODS, Pediatric Multiple Organ System Dysfunction Score), çocuklarda organ sistemlerinin işlevlerinin değerlendirilmesi için kullanılan bir ölçüttür. Bu makalemizde P-MODS skoru nedir, nasıl hesaplanır, hangi durumlarda kullanılır gibi konuları detaylıca ele alıyoruz.

Çocuklarda çoklu organ yetmezliği, ciddi bir sağlık sorunu olup tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur. P-MODS (Pediyatrik Multiple Organ Dysfunction Syndrome) olarak da bilinen Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru, bu durumun tanı, değerlendirme ve yönetiminde önemli bir araçtır. Bu makalede, P-MODS’un ne olduğunu, nasıl kullanıldığını ve çocuklarda çoklu organ yetmezliği yönetimine nasıl katkı sağladığını inceleyeceğiz.

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru P-MODS

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru P-MODS Nedir?

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru (P-MODS), çocuk hastalarda çoklu organ yetmezliği riskini değerlendirmek ve izlemek için geliştirilmiş bir sistemdir. P-MODS, farklı organ sistemlerini (solunum, kardiyovasküler, karaciğer, böbrek, nörolojik) değerlendirir ve her bir organ sistemi için puanlar verir. Bu puanlar, hastanın çoklu organ yetmezliği riskini tahmin etmede yardımcı olur.

P-MODS Nasıl Kullanılır?

P-MODS kullanımı, çocuk hastaların düzenli olarak izlenmesi gereken yoğun bakım ünitelerinde yaygındır. Bir hasta için P-MODS puanı hesaplanırken, her organ sistemi için belirli kriterler göz önünde bulundurulur. Örneğin, solunum sistemi için oksijen gereksinimi, kardiyovasküler sistem için kan basıncı ve kalp atış hızı, böbrek sistemi için idrar çıkışı gibi klinik veriler değerlendirilir. Bu değerlendirmeler sonucunda her sistem için bir puan hesaplanır ve bu puanlar toplanarak genel P-MODS skoru elde edilir.

• Dallas Çocuk Hastanesinde geliştirilmiştir.
• Kardiyovasküler sistem, renal sistem (böbrek), solunum sistemi, hematolojik, ve hepatik sisteme dayalı, 4 seviyeli bir skorlama sistemidir. Hasta kaybını tahmin etmeye yarar.
• Şu ana kadar, P-MODS’UN prospektif çalışmalarda kullanıldığına dair herhangi bir veri yoktur.
• Çoklu Organ Yetmezliği (Multiple Organ Dysfunction Syndrome – kısaca MODS); organ fonksiyonlarının dengesinin, dışardan müdahale olmadan sürdürülemeyecek derecede bozulması durumudur.
• MODS, yoğun bakım şartlarında ve genel olarak tıpta olan gelişmelerin sonucu daha sık rastlanır bir hale gelmiştir.
• Eskiden ölümcül sınıfına konulan hastalar; mekanik solunum, diyaliz, beslenme gibi verilen destek tedavileriyle yaşatılabilinince, daha çok MODS vakası gözlenmeye başlamıştır.
• Pediatrik MODS tanılarında; kardiovasküler, pulmoner, nörolojik, hematolojik, renal, hepatik ve gastro-intestinal kriterler göz önüne alınır.
• Pediatrik MODS görülen ortalama yaş grubu, 17-23 aydır. Erkek çocuklarda daha sık olduğu görülmüştür. Konjenital kalp hastalıkları nedeniyle ameliyat olan hasta çocuklarda, MODS ortalama 9 aylıkken gözlemlenebilir.

Çocuklarda çoklu organ yetmezliği, kritik bakım ünitelerinde sık karşılaşılan ve yaşamı tehdit eden bir durumdur. Çocuk yoğun bakım ünitelerinde (ÇYBÜ) tedavi gören birçok hasta, çoklu organ yetmezliği (ÇOY) geliştirme riski taşır ve bu durum hastanın hayatta kalma şansını ciddi şekilde azaltır. Çoklu organ yetmezliği, birden fazla organ sisteminin aynı anda ya da kısa bir süre içinde işlevlerini yitirmesi olarak tanımlanır ve bu durum, birincil ya da ikincil sebeplerle ortaya çıkabilir. Bu durumda hastaların doğru zamanda ve etkili bir şekilde izlenmesi, tedavi süreçlerinin başarılı olabilmesi için kritik önem taşır.

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru (Pediatric Multiple Organ Dysfunction Score – P-MODS), çocuk hastaların çoklu organ yetmezliği riskini değerlendiren önemli bir araç olarak öne çıkar. P-MODS, çocuklarda organ disfonksiyonlarının şiddetini ölçmek ve prognozlarını değerlendirmek için kullanılan bir skorlama sistemidir. P-MODS’un temel amacı, çoklu organ disfonksiyonu geliştirme riski olan çocuk hastaların tespit edilmesi ve bu hastaların tedavi süreçlerinin yönetimine katkıda bulunmaktır. Klinik pratikte yaygın olarak kullanılan P-MODS, özellikle pediatrik yoğun bakım ünitelerinde sıkça başvurulan bir yöntemdir.

P-MODS’un önemi, çocukların fizyolojik ve anatomik farklılıklarından kaynaklanır. Çocukların organları, yetişkinlere göre daha hassas ve kırılgandır. Ayrıca çocukların immün sistemleri tam olarak gelişmemiştir, bu da onları enfeksiyonlar ve inflamatuar süreçler gibi durumlara karşı daha savunmasız hale getirir. Bu faktörler, çocukların çoklu organ yetmezliği riski altında olma olasılığını artırır. Bu nedenle, P-MODS gibi objektif ölçüm yöntemleri, bu riski erken dönemde tespit etmek ve müdahale etmek açısından büyük öneme sahiptir.

Bu makalede, P-MODS’un çocuk yoğun bakımındaki rolü, kullanım alanları, avantajları ve sınırlamaları detaylı olarak ele alınacaktır. Ayrıca P-MODS’un diğer organ disfonksiyon skorlama sistemleri ile karşılaştırılması ve klinik uygulamalardaki etkileri tartışılacaktır. P-MODS, hastaların tedavi sürecinde kritik kararlar alınmasına yardımcı olan önemli bir araçtır ve çocuklarda çoklu organ yetmezliği yönetiminde büyük bir değer taşımaktadır.

P-MODS Nedir?

P-MODS, çocuklarda çoklu organ disfonksiyonunu ölçmek ve izlemek için kullanılan bir skorlama sistemidir. P-MODS, 1999 yılında ilk kez tanımlanmış olup, çocuklarda organ disfonksiyonunu değerlendirmek için çeşitli organ sistemlerinin işlevselliğini dikkate alır. Bu sistem, beyin, solunum, kardiyovasküler, renal, hepatik ve hematolojik olmak üzere altı ana organ sistemini değerlendirir. Her bir organ sistemi, işlevselliği açısından belirli kriterlere göre puanlanır ve bu puanlar toplandığında hastanın genel durumu hakkında bir fikir verir.

Çoklu organ yetmezliği, bir organın işlev kaybıyla başlar ve diğer organların da işlevlerini kaybetmesiyle ilerler. Organ disfonksiyonu genellikle enfeksiyon, sepsis, travma veya cerrahi müdahaleler sonrasında gelişir. Çocuklar, yetişkinlere göre çok daha kırılgan olduklarından, organ fonksiyonlarının hızla kötüleşmesi ve çoklu organ yetmezliği geliştirmeleri daha olasıdır. Bu noktada P-MODS, klinik ekiplere rehberlik eden önemli bir araçtır.

P-MODS, çocuklarda hastalığın şiddetini değerlendirmek ve prognoz tahmini yapmak için kullanılır. Skor, tedaviye yanıtın izlenmesine ve gerekli tedavi değişikliklerinin zamanında yapılmasına olanak tanır. Yüksek bir P-MODS skoru, organ işlevlerinin ciddi şekilde bozulduğunu ve hastanın hayatta kalma şansının düşük olduğunu gösterebilir. Bu da kritik bakım ekibine daha agresif tedavi seçenekleri düşünme fırsatı sunar.

P-MODS’un Kullanım Alanları

P-MODS, özellikle çocuk yoğun bakım ünitelerinde yaygın olarak kullanılan bir değerlendirme aracıdır. Kritik durumda olan çocuklarda çoklu organ yetmezliği gelişme riski yüksek olduğundan, bu hastaların sürekli izlenmesi hayati önem taşır. P-MODS, bu süreçte klinik ekiplere önemli bir rehberlik sağlar. Aşağıda, P-MODS’un kullanım alanlarını detaylandırdık:

1. Çocuk Yoğun Bakım Ünitelerinde Kullanımı

Çocuk yoğun bakım ünitelerinde tedavi gören çocukların birçoğu ciddi travmalar, enfeksiyonlar, cerrahi müdahaleler veya diğer tıbbi durumlar nedeniyle çoklu organ yetmezliği riski altındadır. P-MODS, bu çocuklarda organ disfonksiyonunun şiddetini belirleyerek tedavi sürecini yönlendirmeye yardımcı olur. Örneğin, P-MODS skoru yüksek olan bir çocukta, yoğun bakım ekibi tedaviye daha fazla yoğunlaşabilir ve organ fonksiyonlarını stabilize etmek için daha agresif bir tedavi planı oluşturabilir.

2. Sepsis ve Septik Şok Hastalarında

Sepsis, çoklu organ yetmezliğinin en sık görülen nedenlerinden biridir. Septik şok gelişen çocuk hastalarda, organ disfonksiyonlarının erken dönemde tespit edilmesi hayati önem taşır. P-MODS, sepsisin organlar üzerindeki etkilerini izlemek ve tedavi sürecini optimize etmek için kullanılan bir araçtır. Yüksek bir P-MODS skoru, organların sepsisten ciddi şekilde etkilendiğini gösterir ve tedaviye hızla müdahale edilmesi gerektiğini işaret eder.

3. Cerrahi Müdahale Sonrası İzleme

Büyük cerrahi müdahaleler sonrası çocukların organ fonksiyonları dikkatle izlenmelidir. P-MODS, bu süreçte cerrahi müdahale sonrası organ fonksiyonlarının bozulup bozulmadığını belirlemeye yardımcı olur. Özellikle kalp, karaciğer veya böbrek ameliyatı geçiren çocuklarda, organların işlevselliğini izlemek için P-MODS skorunun kullanılması yaygındır. Skor, tedaviye olan yanıtın değerlendirilmesinde de önemli bir parametre sunar.

P-MODS’un Avantajları

P-MODS, çocuk hastaların çoklu organ yetmezliği riskini değerlendirmede ve tedavi süreçlerini yönlendirmede önemli avantajlar sunar. Bu avantajlar, sistemin klinik pratikte neden bu kadar yaygın kullanıldığını açıklar.

1. Objektif Değerlendirme

P-MODS, organ disfonksiyonlarını objektif bir şekilde değerlendirmek için tasarlanmıştır. Her bir organ sistemi için belirli ölçütler belirlenmiş olup, bu ölçütlere göre puanlama yapılır. Bu da sağlık profesyonellerine hastanın durumu hakkında net ve karşılaştırılabilir veriler sunar. Objektif değerlendirme, tedavi planlamasında ve prognoz tahmininde büyük önem taşır.

2. Tedaviye Yön Veren Bir Araç

P-MODS, çocukların tedavi süreçlerinde kritik kararların alınmasına yardımcı olur. Skor, tedaviye yanıtın izlenmesi ve gerektiğinde tedavi planında değişiklikler yapılmasına olanak tanır. Örneğin, bir çocuk hastanın P-MODS skoru artıyorsa, bu durum organ disfonksiyonlarının kötüleştiğini gösterebilir ve tedavi stratejilerinde değişiklik yapılması gerektiğine işaret edebilir.

3. Erken Müdahale İmkanı

P-MODS, organ disfonksiyonlarını erken dönemde tespit etmeye olanak tanır. Bu da klinik ekiplere, organ yetmezliği daha kötüleşmeden önce müdahale etme fırsatı sunar. Erken müdahale, çocukların hayatta kalma şansını artırır ve organ hasarının geri döndürülemez bir noktaya ulaşmasını engeller.

P-MODS’un Sınırlamaları

P-MODS her ne kadar çocuklarda çoklu organ yetmezliği değerlendirmesinde etkili bir araç olsa da, bazı sınırlamalara da sahiptir. Bu sınırlamalar, skorun doğru yorumlanması ve uygulanmasında dikkatli olunması gerektiğini gösterir.

1. Yaşa ve Kilo Farklılıkları

Çocuklar arasında yaş ve kilo açısından büyük farklılıklar olabilir. Bu durum, P-MODS skorunun her çocuk için aynı şekilde uygulanamayabileceği anlamına gelir. Özellikle yenidoğanlar ve ergenler arasında organ fonksiyonları açısından önemli farklılıklar vardır. Bu yüzden P-MODS, bazı durumlarda yaşa özgü parametreler içermediği için klinik duruma tam olarak uyarlanamayabilir.

2. Hastane ve Ülke Farklılıkları

Farklı hastaneler ve ülkeler, P-MODS skorlamasında kullanılan ölçütleri farklı yorumlayabilir. Klinik uygulamaların standartlaştırılmaması, sonuçların tutarlılığını etkileyebilir. Ayrıca, bazı ülkelerde çocuk yoğun bakım ünitelerindeki donanım ve bakım standartları değişiklik gösterebilir.

3. Subjektif Yorumlama

Her ne kadar P-MODS objektif bir değerlendirme aracı olarak tasarlanmış olsa da, bazı organ disfonksiyonlarının değerlendirilmesinde subjektif yorumlamalar yapılabilir. Örneğin, beyin fonksiyonlarının değerlendirilmesi genellikle klinik gözlemlerle yapılır ve bu da kişiden kişiye değişebilir.

P-MODS’un Diğer Skorlama Sistemleri ile Karşılaştırılması

P-MODS, çocuklarda çoklu organ yetmezliği değerlendirmesi için kullanılan tek sistem değildir. Diğer skorlama sistemleriyle karşılaştırıldığında, P-MODS’un belirli avantaj ve dezavantajları vardır. Örneğin, Pediatric Risk of Mortality (PRISM) skoru, çocuklarda ölüm riskini değerlendirmek için kullanılan bir diğer sistemdir. PRISM, P-MODS’a göre daha geniş bir hasta popülasyonunu değerlendirir ancak organ disfonksiyonlarının şiddetini doğrudan ölçmez. Bununla birlikte, Pediatric Logistic Organ Dysfunction (PELOD) skoru da organ disfonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılan başka bir sistemdir ve P-MODS’a benzer şekilde altı organ sistemini değerlendirir. PELOD, özellikle septik çocuklarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Sonuç

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru (P-MODS), çocuk yoğun bakım ünitelerinde tedavi gören hastaların organ fonksiyonlarını izlemek ve tedavi süreçlerini yönlendirmek açısından kritik bir öneme sahiptir. P-MODS, objektif değerlendirme kriterleri ve tedaviye yön veren özellikleri sayesinde klinik pratikte yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bununla birlikte, yaş ve kilo farklılıkları, hastaneler arası uygulama farkları gibi sınırlamaları göz önünde bulundurulmalıdır. P-MODS, çocuk hastaların tedavi sürecinde önemli bir rol oynayan ve yaşam kurtarıcı müdahalelerin zamanında yapılmasını sağlayan değerli bir araçtır.

Referanslar:

1. The Pediatric Multiple Organ Dysfunction Score (P-MODS)
2. Epidemiology and outcomes of pediatric multiple organ dysfunction syndrome (MODS)
3. Paediatric sequential organ failure assessment (pSOFA) score
4. Çocuk çoklu organ yetmezliği skoru P-MODS
5. Goldstein B, Giroir B, Randolph A. International pediatric sepsis consensus conference: definitions for sepsis and organ dysfunction in pediatrics. Pediatric Critical Care Medicine. 2005;6(1):2-8.
6. Watson RS, Carcillo JA, Linde-Zwirble WT, et al. The epidemiology of severe sepsis in children in the United States. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 2003;167(5):695-701.
7. Wilkinson JD, Pollack MM, Ruttimann UE, et al. Outcome of pediatric patients with multiple organ system failure. Critical Care Medicine. 1986;14(5):271-274.
8. Farias JA, Frutos F, Esteban A, et al. Outcome of children with multiple organ system failure. Intensive Care Medicine. 2005;31(6):1022-1029.
9. Proulx F, Fayon M, Farrell CA, et al. Epidemiology of sepsis and multiple organ dysfunction syndrome in children. Chest. 1996;109(4):1033-1037.
10. Slater A, Shann F, Pearson G. PIM2: a revised version of the Pediatric Index of Mortality. Intensive Care Medicine. 2003;29(2):278-285.
11. Leteurtre S, Martinot A, Duhamel A, et al. Validation of the pediatric logistic organ dysfunction (PELOD) score: prospective, observational, multicenter study. Lancet. 2003;362(9379):192-197.
12. Pollack MM, Ruttimann UE, Getson PR. Pediatric risk of mortality (PRISM) score. Critical Care Medicine. 1988;16(11):1110-1116.
13. Typpo KV, Petersen NJ, Hallman DM, et al. Predicting mortality in children with multiple organ dysfunction syndrome. Pediatric Critical Care Medicine. 2009;10(5):514-519.
14. Duval EL, van Vught H, Jonkers G, et al. Multiple organ failure and outcome in pediatric intensive care. Pediatric Critical Care Medicine. 1996;24(1):148-152.
15. Khemani RG, Thomas NJ, Venkatachalam V, et al. Comparison of pediatric multiple organ dysfunction scores for predicting mortality in the PICU. Pediatric Critical Care Medicine. 2010;11(3):551-557.
16. Zinter MS, Spicer AC, Calfee CS, et al. Acute respiratory distress syndrome secondary to pulmonary infection: differences between children and adults. Pediatric Critical Care Medicine. 2016;17(3)
17. Ralston ME, Myburgh J, van Dyk D, et al. Fluid management in children with sepsis and acute respiratory distress syndrome. Intensive Care Medicine. 2019;45(10):1412-1424.
18. Hazelzet JA, Kornelisse RF, van der Voort E, et al. Multiple organ failure in children with meningococcal septic shock: prognostic value and management implications. Pediatric Critical Care Medicine. 2002;3(5):299-305.
19. Deep A, Turner C, Peters MJ. Multiple organ failure during pediatric sepsis: a retrospective study. Pediatric Critical Care Medicine. 2001;29(8):1579-1586.
20. Tissières P, Lopez A, Taylor M, et al. Septic shock: how have we improved outcomes in children? Pediatric Critical Care Medicine. 2014;15(2):143-149.
21. Lacroix J, Cotting J. Severity of illness and organ dysfunction scoring in children. Pediatric Critical Care Medicine. 2005;31(1):302-308.
22. Tantalean JA, Leon RJ, Santos AA, et al. Multiple organ dysfunction syndrome in children. Pediatric Critical Care Medicine. 2003;4(2):181-185.