Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru (P-MODS, Pediatric Multiple Organ System Dysfunction Score), çocuklarda organ sistemlerinin işlevlerinin değerlendirilmesi için kullanılan bir ölçüttür. Bu makalemizde P-MODS skoru nedir, nasıl hesaplanır, hangi durumlarda kullanılır gibi konuları detaylıca ele alıyoruz.

Sağlık Bilgisi İçeriği

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru P-MODS

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği (Pediatric Multiple Organ Dysfunction Syndrome – P-MODS), yoğun bakım ünitelerinde kritik durumdaki pediatrik hastaların klinik yönetiminde önemli bir yere sahiptir. Çoklu organ yetmezliği, çocuklarda ciddi enfeksiyonlar, travmalar veya ameliyat sonrası komplikasyonlar gibi durumların sonucu olarak ortaya çıkabilir ve mortalite oranlarını önemli ölçüde artırabilir. Bu nedenle, organ yetmezliğinin erken tanısı, prognozun belirlenmesi ve etkili tedavi stratejilerinin uygulanması açısından hayati öneme sahiptir.

P-MODS skoru, çocuk hastalarda çoklu organ disfonksiyonunu değerlendirmek ve bu durumun ciddiyetini ölçmek amacıyla geliştirilmiş bir değerlendirme aracıdır. Yetişkin popülasyonunda kullanılan organ disfonksiyon skorlarından esinlenerek geliştirilen bu sistem, pediatrik hastaların benzersiz fizyolojik farklılıklarını dikkate alarak tasarlanmıştır. P-MODS, çocuklarda mortalite riskinin öngörülmesi, tedaviye yanıtın izlenmesi ve klinik kararların yönlendirilmesi için kapsamlı ve standartlaştırılmış bir yaklaşım sunar.

Bu makalede, P-MODS skorunun klinik önemi, kullanımı ve pediatrik yoğun bakım uygulamalarındaki yeri ele alınmaktadır. Ayrıca, bu skorlama sisteminin doğruluğu ve güvenilirliği üzerine yapılan çalışmaların bulguları, organ disfonksiyonunu etkileyen faktörler ve mevcut sınırlamalar da tartışılmaktadır. Çocuklarda çoklu organ yetmezliğinin karmaşık doğası göz önüne alındığında, P-MODS gibi bir aracın klinik uygulamalara entegre edilmesi, hasta yönetimini optimize etme ve uzun dönem sonuçları iyileştirme potansiyeline sahiptir.

Son olarak, P-MODS skorunun geliştirilmesine yönelik araştırmalar ve gelecekteki kullanım alanları hakkında bilgi sunulacak, bu alanda yapılması gereken çalışmalar ve uygulamalı öneriler tartışılacaktır. Bu bağlamda, makale, P-MODS’un çocuk yoğun bakım alanındaki rolünü daha iyi anlamak ve bu skorlama sisteminin etkinliğini artırmaya yönelik stratejiler geliştirmek için bir rehber niteliği taşımaktadır.

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru P-MODS Nedir?

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru (P-MODS), çocuk hastalarda çoklu organ yetmezliği riskini değerlendirmek ve izlemek için geliştirilmiş bir sistemdir. P-MODS, farklı organ sistemlerini (solunum, kardiyovasküler, karaciğer, böbrek, nörolojik) değerlendirir ve her bir organ sistemi için puanlar verir. Bu puanlar, hastanın çoklu organ yetmezliği riskini tahmin etmede yardımcı olur.

P-MODS Nasıl Kullanılır?

P-MODS kullanımı, çocuk hastaların düzenli olarak izlenmesi gereken yoğun bakım ünitelerinde yaygındır. Bir hasta için P-MODS puanı hesaplanırken, her organ sistemi için belirli kriterler göz önünde bulundurulur. Örneğin, solunum sistemi için oksijen gereksinimi, kardiyovasküler sistem için kan basıncı ve kalp atış hızı, böbrek sistemi için idrar çıkışı gibi klinik veriler değerlendirilir. Bu değerlendirmeler sonucunda her sistem için bir puan hesaplanır ve bu puanlar toplanarak genel P-MODS skoru elde edilir.

Dallas Çocuk Hastanesinde geliştirilmiştir.
Kardiyovasküler sistem, renal sistem (böbrek), solunum sistemi, hematolojik, ve hepatik sisteme dayalı, 4 seviyeli bir skorlama sistemidir. Hasta kaybını tahmin etmeye yarar.
Şu ana kadar, P-MODS’UN prospektif çalışmalarda kullanıldığına dair herhangi bir veri yoktur.
Çoklu Organ Yetmezliği (Multiple Organ Dysfunction Syndrome – kısaca MODS); organ fonksiyonlarının dengesinin, dışardan müdahale olmadan sürdürülemeyecek derecede bozulması durumudur.
MODS, yoğun bakım şartlarında ve genel olarak tıpta olan gelişmelerin sonucu daha sık rastlanır bir hale gelmiştir.
Eskiden ölümcül sınıfına konulan hastalar; mekanik solunum, diyaliz, beslenme gibi verilen destek tedavileriyle yaşatılabilinince, daha çok MODS vakası gözlenmeye başlamıştır.
Pediatrik MODS tanılarında; kardiovasküler, pulmoner, nörolojik, hematolojik, renal, hepatik ve gastro-intestinal kriterler göz önüne alınır.
Pediatrik MODS görülen ortalama yaş grubu, 17-23 aydır. Erkek çocuklarda daha sık olduğu görülmüştür. Konjenital kalp hastalıkları nedeniyle ameliyat olan hasta çocuklarda, MODS ortalama 9 aylıkken gözlemlenebilir.

Çocuklarda çoklu organ yetmezliği, kritik bakım ünitelerinde sık karşılaşılan ve yaşamı tehdit eden bir durumdur. Çocuk yoğun bakım ünitelerinde (ÇYBÜ) tedavi gören birçok hasta, çoklu organ yetmezliği (ÇOY) geliştirme riski taşır ve bu durum hastanın hayatta kalma şansını ciddi şekilde azaltır. Çoklu organ yetmezliği, birden fazla organ sisteminin aynı anda ya da kısa bir süre içinde işlevlerini yitirmesi olarak tanımlanır ve bu durum, birincil ya da ikincil sebeplerle ortaya çıkabilir. Bu durumda hastaların doğru zamanda ve etkili bir şekilde izlenmesi, tedavi süreçlerinin başarılı olabilmesi için kritik önem taşır.

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru (Pediatric Multiple Organ Dysfunction Score – P-MODS), çocuk hastaların çoklu organ yetmezliği riskini değerlendiren önemli bir araç olarak öne çıkar. P-MODS, çocuklarda organ disfonksiyonlarının şiddetini ölçmek ve prognozlarını değerlendirmek için kullanılan bir skorlama sistemidir. P-MODS’un temel amacı, çoklu organ disfonksiyonu geliştirme riski olan çocuk hastaların tespit edilmesi ve bu hastaların tedavi süreçlerinin yönetimine katkıda bulunmaktır. Klinik pratikte yaygın olarak kullanılan P-MODS, özellikle pediatrik yoğun bakım ünitelerinde sıkça başvurulan bir yöntemdir.

P-MODS’un önemi, çocukların fizyolojik ve anatomik farklılıklarından kaynaklanır. Çocukların organları, yetişkinlere göre daha hassas ve kırılgandır. Ayrıca çocukların immün sistemleri tam olarak gelişmemiştir, bu da onları enfeksiyonlar ve inflamatuar süreçler gibi durumlara karşı daha savunmasız hale getirir. Bu faktörler, çocukların çoklu organ yetmezliği riski altında olma olasılığını artırır. Bu nedenle, P-MODS gibi objektif ölçüm yöntemleri, bu riski erken dönemde tespit etmek ve müdahale etmek açısından büyük öneme sahiptir.

Bu makalede, P-MODS’un çocuk yoğun bakımındaki rolü, kullanım alanları, avantajları ve sınırlamaları detaylı olarak ele alınacaktır. Ayrıca P-MODS’un diğer organ disfonksiyon skorlama sistemleri ile karşılaştırılması ve klinik uygulamalardaki etkileri tartışılacaktır. P-MODS, hastaların tedavi sürecinde kritik kararlar alınmasına yardımcı olan önemli bir araçtır ve çocuklarda çoklu organ yetmezliği yönetiminde büyük bir değer taşımaktadır.

P-MODS Nedir?

P-MODS, çocuklarda çoklu organ disfonksiyonunu ölçmek ve izlemek için kullanılan bir skorlama sistemidir. P-MODS, 1999 yılında ilk kez tanımlanmış olup, çocuklarda organ disfonksiyonunu değerlendirmek için çeşitli organ sistemlerinin işlevselliğini dikkate alır. Bu sistem, beyin, solunum, kardiyovasküler, renal, hepatik ve hematolojik olmak üzere altı ana organ sistemini değerlendirir. Her bir organ sistemi, işlevselliği açısından belirli kriterlere göre puanlanır ve bu puanlar toplandığında hastanın genel durumu hakkında bir fikir verir.

Çoklu organ yetmezliği, bir organın işlev kaybıyla başlar ve diğer organların da işlevlerini kaybetmesiyle ilerler. Organ disfonksiyonu genellikle enfeksiyon, sepsis, travma veya cerrahi müdahaleler sonrasında gelişir. Çocuklar, yetişkinlere göre çok daha kırılgan olduklarından, organ fonksiyonlarının hızla kötüleşmesi ve çoklu organ yetmezliği geliştirmeleri daha olasıdır. Bu noktada P-MODS, klinik ekiplere rehberlik eden önemli bir araçtır.

P-MODS, çocuklarda hastalığın şiddetini değerlendirmek ve prognoz tahmini yapmak için kullanılır. Skor, tedaviye yanıtın izlenmesine ve gerekli tedavi değişikliklerinin zamanında yapılmasına olanak tanır. Yüksek bir P-MODS skoru, organ işlevlerinin ciddi şekilde bozulduğunu ve hastanın hayatta kalma şansının düşük olduğunu gösterebilir. Bu da kritik bakım ekibine daha agresif tedavi seçenekleri düşünme fırsatı sunar.

P-MODS Kullanım Alanları

P-MODS, özellikle çocuk yoğun bakım ünitelerinde yaygın olarak kullanılan bir değerlendirme aracıdır. Kritik durumda olan çocuklarda çoklu organ yetmezliği gelişme riski yüksek olduğundan, bu hastaların sürekli izlenmesi hayati önem taşır. P-MODS, bu süreçte klinik ekiplere önemli bir rehberlik sağlar. Aşağıda, P-MODS’un kullanım alanlarını detaylandırdık:

1. Çocuk Yoğun Bakım Ünitelerinde Kullanımı

Çocuk yoğun bakım ünitelerinde tedavi gören çocukların birçoğu ciddi travmalar, enfeksiyonlar, cerrahi müdahaleler veya diğer tıbbi durumlar nedeniyle çoklu organ yetmezliği riski altındadır. P-MODS, bu çocuklarda organ disfonksiyonunun şiddetini belirleyerek tedavi sürecini yönlendirmeye yardımcı olur. Örneğin, P-MODS skoru yüksek olan bir çocukta, yoğun bakım ekibi tedaviye daha fazla yoğunlaşabilir ve organ fonksiyonlarını stabilize etmek için daha agresif bir tedavi planı oluşturabilir.

2. Sepsis ve Septik Şok Hastalarında

Sepsis, çoklu organ yetmezliğinin en sık görülen nedenlerinden biridir. Septik şok gelişen çocuk hastalarda, organ disfonksiyonlarının erken dönemde tespit edilmesi hayati önem taşır. P-MODS, sepsisin organlar üzerindeki etkilerini izlemek ve tedavi sürecini optimize etmek için kullanılan bir araçtır. Yüksek bir P-MODS skoru, organların sepsisten ciddi şekilde etkilendiğini gösterir ve tedaviye hızla müdahale edilmesi gerektiğini işaret eder.

3. Cerrahi Müdahale Sonrası İzleme

Büyük cerrahi müdahaleler sonrası çocukların organ fonksiyonları dikkatle izlenmelidir. P-MODS, bu süreçte cerrahi müdahale sonrası organ fonksiyonlarının bozulup bozulmadığını belirlemeye yardımcı olur. Özellikle kalp, karaciğer veya böbrek ameliyatı geçiren çocuklarda, organların işlevselliğini izlemek için P-MODS skorunun kullanılması yaygındır. Skor, tedaviye olan yanıtın değerlendirilmesinde de önemli bir parametre sunar.

P-MODS Avantajları

P-MODS, çocuk hastaların çoklu organ yetmezliği riskini değerlendirmede ve tedavi süreçlerini yönlendirmede önemli avantajlar sunar. Bu avantajlar, sistemin klinik pratikte neden bu kadar yaygın kullanıldığını açıklar.

1. Objektif Değerlendirme

P-MODS, organ disfonksiyonlarını objektif bir şekilde değerlendirmek için tasarlanmıştır. Her bir organ sistemi için belirli ölçütler belirlenmiş olup, bu ölçütlere göre puanlama yapılır. Bu da sağlık profesyonellerine hastanın durumu hakkında net ve karşılaştırılabilir veriler sunar. Objektif değerlendirme, tedavi planlamasında ve prognoz tahmininde büyük önem taşır.

2. Tedaviye Yön Veren Bir Araç

P-MODS, çocukların tedavi süreçlerinde kritik kararların alınmasına yardımcı olur. Skor, tedaviye yanıtın izlenmesi ve gerektiğinde tedavi planında değişiklikler yapılmasına olanak tanır. Örneğin, bir çocuk hastanın P-MODS skoru artıyorsa, bu durum organ disfonksiyonlarının kötüleştiğini gösterebilir ve tedavi stratejilerinde değişiklik yapılması gerektiğine işaret edebilir.

3. Erken Müdahale İmkanı

P-MODS, organ disfonksiyonlarını erken dönemde tespit etmeye olanak tanır. Bu da klinik ekiplere, organ yetmezliği daha kötüleşmeden önce müdahale etme fırsatı sunar. Erken müdahale, çocukların hayatta kalma şansını artırır ve organ hasarının geri döndürülemez bir noktaya ulaşmasını engeller.

P-MODS Sınırlamaları

P-MODS her ne kadar çocuklarda çoklu organ yetmezliği değerlendirmesinde etkili bir araç olsa da, bazı sınırlamalara da sahiptir. Bu sınırlamalar, skorun doğru yorumlanması ve uygulanmasında dikkatli olunması gerektiğini gösterir.

1. Yaşa ve Kilo Farklılıkları

Çocuklar arasında yaş ve kilo açısından büyük farklılıklar olabilir. Bu durum, P-MODS skorunun her çocuk için aynı şekilde uygulanamayabileceği anlamına gelir. Özellikle yenidoğanlar ve ergenler arasında organ fonksiyonları açısından önemli farklılıklar vardır. Bu yüzden P-MODS, bazı durumlarda yaşa özgü parametreler içermediği için klinik duruma tam olarak uyarlanamayabilir.

2. Hastane ve Ülke Farklılıkları

Farklı hastaneler ve ülkeler, P-MODS skorlamasında kullanılan ölçütleri farklı yorumlayabilir. Klinik uygulamaların standartlaştırılmaması, sonuçların tutarlılığını etkileyebilir. Ayrıca, bazı ülkelerde çocuk yoğun bakım ünitelerindeki donanım ve bakım standartları değişiklik gösterebilir.

3. Subjektif Yorumlama

Her ne kadar P-MODS objektif bir değerlendirme aracı olarak tasarlanmış olsa da, bazı organ disfonksiyonlarının değerlendirilmesinde subjektif yorumlamalar yapılabilir. Örneğin, beyin fonksiyonlarının değerlendirilmesi genellikle klinik gözlemlerle yapılır ve bu da kişiden kişiye değişebilir.

P-MODS’un Diğer Skorlama Sistemleri ile Karşılaştırılması

P-MODS, çocuklarda çoklu organ yetmezliği değerlendirmesi için kullanılan tek sistem değildir. Diğer skorlama sistemleriyle karşılaştırıldığında, P-MODS’un belirli avantaj ve dezavantajları vardır. Örneğin, Pediatric Risk of Mortality (PRISM) skoru, çocuklarda ölüm riskini değerlendirmek için kullanılan bir diğer sistemdir. PRISM, P-MODS’a göre daha geniş bir hasta popülasyonunu değerlendirir ancak organ disfonksiyonlarının şiddetini doğrudan ölçmez. Bununla birlikte, Pediatric Logistic Organ Dysfunction (PELOD) skoru da organ disfonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılan başka bir sistemdir ve P-MODS’a benzer şekilde altı organ sistemini değerlendirir. PELOD, özellikle septik çocuklarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Sonuç

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru, çocuk yoğun bakım ünitelerinde tedavi gören hastaların organ fonksiyonlarını izlemek ve tedavi süreçlerini yönlendirmek açısından kritik bir öneme sahiptir. P-MODS, objektif değerlendirme kriterleri ve tedaviye yön veren özellikleri sayesinde klinik pratikte yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bununla birlikte, yaş ve kilo farklılıkları, hastaneler arası uygulama farkları gibi sınırlamaları göz önünde bulundurulmalıdır. P-MODS, çocuk hastaların tedavi sürecinde önemli bir rol oynayan ve yaşam kurtarıcı müdahalelerin zamanında yapılmasını sağlayan değerli bir araçtır.

Referanslar:

Çocuk Çoklu Organ Yetmezliği Skoru P-MODS
Goldstein B, Giroir B, Randolph A. “International pediatric sepsis consensus conference: Definitions for sepsis and organ dysfunction in pediatrics.” Pediatr Crit Care Med. 2005;6(1):2-8.
Wilkinson JD, Pollack MM, Glass NL, et al. “Mortality associated with multiple organ system failure and sepsis in pediatric intensive care unit.” J Pediatr. 1987;111(3):324-328.
Vincent JL, Moreno R, Takala J, et al. “The SOFA (Sepsis-related Organ Failure Assessment) score to describe organ dysfunction/failure.” Intensive Care Med. 1996;22(7):707-710.
Leteurtre S, Duhamel A, Salleron J, et al. “PELOD-2: An update of the PEdiatric Logistic Organ Dysfunction score.” Crit Care Med. 2013;41(7):1761-1773.
Knaus WA, Draper EA, Wagner DP, Zimmerman JE. “APACHE II: A severity of disease classification system.” Crit Care Med. 1985;13(10):818-829.
Proulx F, Fayon M, Farrell CA, Lacroix J, Gauthier M. “Epidemiology of sepsis and multiple organ dysfunction syndrome in children.” Chest. 1996;109(4):1033-1037.
Pollack MM, Patel KM, Ruttimann UE. “PRISM III: An updated Pediatric Risk of Mortality score.” Crit Care Med. 1996;24(5):743-752.
Proulx F, Gauthier M, Nadeau D, Lacroix J, Farrell CA. “Timing and predictors of death in pediatric patients with multiple organ system failure.” Crit Care Med. 1994;22(6):1025-1031.
de Souza DC, Machado FR. “Epidemiology of pediatric sepsis and organ dysfunction.” Curr Opin Pediatr. 2021;33(3):292-297.
Randolph AG, McCulloh RJ. “Pediatric sepsis: Important considerations for diagnosing and managing severe infections in infants, children, and adolescents.” Virulence. 2014;5(1):179-189.
Gulla KM, Sachdev A. “Multiple organ dysfunction syndrome in children.” Indian J Pediatr. 2016;83(3):248-254.
Watson RS, Carcillo JA, Linde-Zwirble WT, et al. “The epidemiology of severe sepsis in children in the United States.” Am J Respir Crit Care Med. 2003;167(5):695-701.
Angus DC, van der Poll T. “Severe sepsis and septic shock.” N Engl J Med. 2013;369(9):840-851.
Nadel S, Goldstein B, Williams MD, et al. “Drotrecogin alfa (activated) in children with severe sepsis: A multicenter phase III randomized controlled trial.” Lancet. 2007;369(9564):836-843.
Schlapbach LJ, Straney L, Bellomo R, MacLaren G. “Mortality trends in critically ill children with severe infections.” Pediatrics. 2015;135(1):e66-e74.
Matics TJ, Sanchez-Pinto LN. “Adaptation and validation of a pediatric Sequential Organ Failure Assessment score and evaluation of the sepsis-3 definitions in critically ill children.” JAMA Pediatr. 2017;171(10):e172352.
Weiss SL, Fitzgerald JC, Pappachan J, et al. “Global epidemiology of pediatric severe sepsis: The sepsis prevalence, outcomes, and therapies study.” Am J Respir Crit Care Med. 2015;191(10):1147-1157.
Bembea MM, Jouvet P, Willson D, et al. “Pediatric multiple organ dysfunction syndrome: A research agenda from the Pediatric Acute Lung Injury and Sepsis Investigators.” Pediatr Crit Care Med. 2015;16(6):e174-e180.
Bozza FA, Salluh JI, Japiassú AM, Soares M. “Sepsis-associated encephalopathy: A magnetic resonance imaging and spectroscopy study.” Crit Care Med. 2011;39(5):1296-1303.
Hatherill M, Tibby SM, Hilliard TN, Turner C, Murdoch IA. “Adrenal insufficiency in septic shock.” Arch Dis Child. 1999;80(1):51-55.
Zimmerman JJ, Akhtar SR, Caldwell E, Rubenfeld GD. “Incidence and outcomes of pediatric acute lung injury.” Pediatrics. 2009;124(1):87-95.
Carcillo JA, Fields AI. “Clinical practice parameters for hemodynamic support of pediatric and neonatal patients in septic shock.” Crit Care Med. 2002;30(6):1365-1378.
Wheeler DS, Zingarelli B, Wheeler WJ, Wong HR. “Novel pharmacologic approaches to the management of sepsis: Targeting the host inflammatory response.” Recent Pat Inflamm Allergy Drug Discov. 2009;3(2):96-112.
Han YY, Carcillo JA, Dragotta MA, et al. “Early reversal of pediatric-neonatal septic shock by community physicians is associated with improved outcome.” Pediatrics. 2003;112(4):793-799.
Typpo KV, Petersen NJ, Hallman DM, Markovitz BP, Mariscalco MM. “Predicting outcomes of pediatric severe sepsis: A risk stratification model based on predisposition, insult, response, and organ dysfunction.” Intensive Care Med. 2010;36(1):141-149.
Boeddha NP, Schlapbach LJ, Driessen GJ, et al. “Mortality and morbidity in community-acquired sepsis in European pediatric intensive care units: A prospective cohort study.” Lancet Child Adolesc Health. 2018;2(5):284-291.
Lin JC, Spinella PC. “Sepsis and septic shock in children.” Clin Chest Med. 2018;39(4):663-679.
Srinivasan L, Asselin JM, Greeley WJ, et al. “Early use of inhaled nitric oxide in pediatric acute respiratory distress syndrome.” Crit Care Med. 2006;34(11):2695-2701.
Leclerc F, Leteurtre S, Grandbastien B, et al. “Can severity scores be used to predict mortality in critically ill children?” Pediatr Crit Care Med. 2005;6(1):21-25.
Numa A, Newth CJ. “Anatomic and physiologic differences between children and adults relevant to intensive care.” Intensive Care Med. 1996;22(2):104-105.
Odetola FO, Clark SJ, Dechert RE, et al. “Going back for more: Repeat admissions to the pediatric intensive care unit.” Crit Care Med. 2007;35(3):136-141.
Wheeler DS, Wong HR, Zingarelli B. “Pediatric sepsis—Part I: Current definitions and etiology.” Pediatr Crit Care Med. 2011;12(1):1-8.
Barton CW, Kashiouris MG, McElroy J. “Prognostic value of a computer-based sepsis protocol in pediatric patients.” Am J Emerg Med. 2016;34(9):1739-1741.
Tume LN, Valla FV, Joosten K, Jotterand Chaparro C, Latten L, Marino LV. “Nutritional support for children during critical illness: Current practice and future directions.” Intensive Care Med. 2020;46(12):2281-2292.
Gelbart B, Vandenberg M, Parkin P, et al. “Fluid bolus therapy in pediatric sepsis: The good, the bad, and the ugly.” Pediatrics. 2020;146(5):e20201172.
https://scholar.google.com/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/