Aort Diseksiyonu Nedir? (Aort Yırtılması)

Aort diseksiyonu, kalbin en büyük arterlerinden biri olan aort duvarında meydana gelen ciddi bir tıbbi durumdur. Aort, kalpten gelen oksijen bakımından zengin kanı vücudun diğer bölgelerine taşır ve bu işlevi yerine getirebilmesi için sağlam ve esnek bir yapıya sahip olmalıdır. Ancak bazı durumlarda, aort duvarı katmanları arasında yırtılmalar meydana gelebilir ve bu da kanın katmanlar arasına sızmasına neden olabilir. Aort diseksiyonu, genellikle ani ve şiddetli göğüs ağrısına yol açar ve acil tıbbi müdahale gerektiren ölümcül bir durumdur. Bu yazıda, aort diseksiyonunun nedenleri, belirtileri, teşhisi ve tedavi yöntemleri ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Aort Diseksiyonu Nedir? (Aort Yırtılması)

Aort diseksiyonu, her yıl dünya genelinde binlerce insanı etkileyen nadir fakat hayati tehlike taşıyan bir durumdur. Aort duvarının yırtılması genellikle yüksek tansiyon, bağ dokusu hastalıkları, genetik yatkınlıklar ve aort duvarının zayıflaması ile ilişkilidir. Bununla birlikte, durumun hızlı ilerleyebilmesi ve belirtilerinin diğer kalp hastalıklarıyla karışabilmesi nedeniyle, aort diseksiyonunun tanısı zor olabilir. Aort diseksiyonunun tipik olarak iki ana türü vardır: Tip A diseksiyonları, aortun yükselen kısmını etkilerken, Tip B diseksiyonları daha çok aortun inen kısmında meydana gelir. Bu sınıflandırma, tedavi planlamasında önemli bir rol oynar, çünkü her tip farklı yaklaşımlar gerektirebilir.

Aort diseksiyonunun belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir, ancak en yaygın belirtilerden biri ani ve şiddetli göğüs veya sırt ağrısıdır. Ağrı genellikle yırtılmanın olduğu bölgede hissedilir ve “bıçak saplanması” şeklinde tanımlanır. Bunun dışında, nefes darlığı, bayılma, nabız farkı, bacaklarda güçsüzlük ve felç benzeri nörolojik semptomlar da görülebilir. Aort diseksiyonu geçiren bir kişinin hızlı bir şekilde acil servise başvurması hayati öneme sahiptir. Erken teşhis ve tedavi, yaşam şansını önemli ölçüde artırabilir.

Tedavi yöntemleri diseksiyonun tipine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. Cerrahi müdahale genellikle Tip A diseksiyonları için tercih edilirken, Tip B diseksiyonlarında ilaç tedavisi ve izlem sıklıkla tercih edilir. Ameliyatın temel amacı, diseksiyon bölgesini onarmak ve kan akışını yeniden düzenlemektir. İlaç tedavisi ise, kan basıncını düşürerek diseksiyonun ilerlemesini yavaşlatmayı hedefler. Her iki tedavi yaklaşımında da, hastaların yaşam boyu sıkı bir takip altında tutulması gereklidir.

Aort Diseksiyonu Nedir?

Aort diseksiyonu, aort duvarındaki iç tabakanın yırtılması sonucu kanın bu yırtık boyunca duvarın orta tabakasına sızmasıyla oluşur. Bu, aortun duvar katmanlarının ayrılmasına neden olur ve damar içinde anormal bir kan yolu yaratır. Diseksiyon ilerledikçe, aortun zayıflayan kısmı tamamen yırtılabilir, bu da genellikle ölümcül sonuçlar doğurabilir. Aort diseksiyonu, özellikle 60-70 yaş aralığındaki erkeklerde daha sık görülür ve yüksek tansiyon, sigara kullanımı, ateroskleroz ve genetik faktörler bu riski artıran başlıca nedenlerdir.

Aort Diseksiyonu Türleri

Aort diseksiyonu, genellikle Stanford ve DeBakey sınıflandırmalarına göre iki ana tipe ayrılır:

• Tip A Diseksiyonu: Aortun çıkan kısmında, kalbe en yakın bölgede oluşur. Bu tür diseksiyonlar daha tehlikelidir ve genellikle acil cerrahi müdahale gerektirir.
• Tip B Diseksiyonu: Aortun inen kısmında, yani göğsün alt bölgesinde ya da karın bölgesinde meydana gelir. Bu durumda cerrahi müdahale daha az sıklıkla gereklidir, ancak sıkı bir ilaç tedavisi ve izlemle yönetilebilir.

Her iki tip diseksiyon da ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Özellikle aort yırtılması, kalp krizine, felce, organ yetmezliğine ve ani ölüme neden olabilir.

Aort Diseksiyonu Nedenleri ve Risk Faktörleri

Nedenleri arasında yüksek tansiyon, aortun doğuştan gelen anormallikleri, aort yoluyla kan pompalayan kalp kapaklarının hastalıkları ve travma bulunur. Risk faktörleri arasında aile öyküsü, yaş, cinsiyet ve bazı tıbbi durumlar da vardır.

1. Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Yüksek tansiyon, aort duvarına sürekli olarak yüksek basınç uygulayabilir. Bu, aort duvarının zayıflamasına ve yırtılma riskinin artmasına neden olabilir.
2. Doğumsal Anormallikler: Bazı insanlar doğuştan aort duvarının zayıf olduğu veya aortun yapısında anormallikler bulunduğu nadir genetik durumlara sahip olabilirler. Bu durumlar, aort duvarının dayanıklılığını azaltabilir.
3. Aortit: Aortit, aortun iltihaplanması anlamına gelir. Bu iltihaplanma aort duvarının zayıflamasına ve yırtılma riskinin artmasına neden olabilir. Aortiti tetikleyen nedenler arasında romatoid artrit, sifiliz veya vaskülit gibi iltihaplı hastalıklar bulunabilir.
4. Aort Yoluyla Kan Pompalayan Kalp Kapaklarındaki Sorunlar: Aort kapağı ve aortun birleşim bölgesindeki problemler, kanın aort duvarına geriye kaçmasına (aort yetmezliği) veya aort kapağının yırtılmasına yol açabilir.
5. Aort Üzerine Travma: Travma, aortun yırtılmasına neden olabilir. Özellikle trafik kazaları, düşmeler veya ciddi darbeler sonucu AD riski artabilir.
6. Marfan Sendromu ve Bağ Dokusu Bozuklukları: Marfan sendromu gibi bağ dokusu bozuklukları, aort duvarının zayıf olmasına neden olabilir. Bu durumlar genellikle genetik faktörlere dayanır.
7. Hipertansiyon İlaçları: Nadiren, yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlar, aortun yapısını etkileyebilir ve yırtılma riskini artırabilir.
8. Hamilelik: Gebelik sırasında aortun genişlemesi ve aort duvarının zayıflaması, nadir durumlarda aort diseksiyonuna yol açabilir.

AD nedenleri çeşitlilik gösterebilir ve her hasta farklı bir etkenle bu duruma maruz kalabilir. Özellikle yüksek tansiyon ve genetik faktörler, AD riskini artıran önemli etkenlerdir. Bu nedenle, yüksek tansiyonun kontrol altında tutulması ve aile öyküsünün göz önünde bulundurulması önemlidir. Aort diseksiyonu riski taşıyan kişiler, düzenli tıbbi takip ve danışmanlıkla bu riski azaltabilirler.

Aort Diseksiyonu Belirtileri

1. Şiddetli Göğüs Ağrısı: En sık görülen belirtisi şiddetli göğüs ağrısıdır. Bu ağrı genellikle aniden başlar ve “şimşek çarpması” olarak tanımlanabilir. Göğüs ağrısı, göğüs kemiğinin arkasında veya sırtta hissedilebilir.
2. Sırt Ağrısı: Göğüs ağrısı yanı sıra sırtta da şiddetli ağrı görülebilir. Bu ağrı, omuzlar arasında veya bel bölgesinde hissedilebilir.
3. Nefes Darlığı: AD hastalarında nefes darlığı yaygın bir semptomdur. Aort yırtıldığında, kanın normal akışı bozulur ve vücudun organlarına yeterince oksijen gitmez, bu da nefes darlığına yol açabilir.
4. Bayılma Hissi veya Bayılma: Aort diseksiyonu, kan basıncının hızla düşmesine neden olabilir. Bu durum bayılma hissine veya bayılmaya yol açabilir.
5. Nabızda Anormallikler: Bazı hastalarda, aort diseksiyonu nedeniyle nabızda anormallikler görülebilir. Nabız hızı değişebilir veya düzensizleşebilir.
6. Mide Ağrısı veya Karın Ağrısı: Belirtiler arasında karın bölgesinde ağrı da yer alabilir. Bu ağrı, mide bölgesinde veya karın alt kısmında hissedilebilir.
7. Soğuk Terleme: Bazı hastalar aort diseksiyonu sırasında soğuk terleme yaşarlar. Bu, vücuttaki kan akışının bozulmasının bir sonucu olabilir.
8. Bilinç Kaybı: Şiddetli kan basıncı düşüşüne yol açarsa, bilinç kaybı meydana gelebilir.

Belirtiler bazen karmaşık olabilir ve hastalar genellikle acil tıbbi yardım aramak zorunda kalırlar.

Aort Diseksiyonu Tanısı

Aort diseksiyonu tanısı için genellikle görüntüleme testleri kullanılır. Bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi yöntemler, yırtılan bölgeyi ve damarın yapısını ayrıntılı olarak gösterir.

1. Hasta Öyküsü ve Belirti Değerlendirmesi:
   • Doktor, hastanın yaşadığı semptomları ayrıntılı bir şekilde sorgular. Özellikle şiddetli göğüs ağrısı, sırt ağrısı, nefes darlığı, bayılma hissi gibi belirtiler üzerine odaklanılır.
   • Hastanın tıbbi geçmişi, aile öyküsü ve risk faktörleri değerlendirilir. Özellikle hipertansiyon (yüksek tansiyon), bağ doku hastalıkları veya aort diseksiyonu öyküsü gibi risk faktörleri göz önünde bulundurulur.
2. Fizik Muayene:
   • Fizik muayene sırasında doktor, hastanın tansiyonunu ölçer. Aort diseksiyonu sırasında kan basıncında farklılıklar gözlemlenebilir.
   • Göğüs ve sırt bölgesinde hassasiyet, kalp atışlarında düzensizlikler veya nabızda anormallikler aranır.
3. Laboratuvar Testleri:
   • Kan testleri, aort diseksiyonunun belirli belirtilerini değerlendirmek için kullanılabilir. Örneğin, dolaşımdaki D-dimer seviyeleri yükselmişse, bu durum yırtılmış damar duvarının belirteci olabilir. Ancak bu test tanı koymak için yeterli değildir ve görüntüleme testleri gereklidir.
4. Görüntüleme Testleri:
   • Aort diseksiyonu tanısının kesinleştirilmesi için görüntüleme testleri kullanılır. Bunlar arasında bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) bulunur. Bu testler, yırtılan aort duvarını ve diseksiyonun türünü ayrıntılı olarak gösterir.
   • Transözofageal ekokardiyografi (TEE) de tanıda kullanılabilir. Bu test, yemek borusundan bir cihazın geçirilerek kalp ve aortun daha yakından görüntülenmesini sağlar.
5. Angiografi:
   • Angiografi, aort diseksiyonunu doğrulamak veya daha ayrıntılı bilgi sağlamak için kullanılabilir. Bu işlem sırasında kontrast madde, damarlar içine enjekte edilir ve X-ışınları ile aortun görüntüleri alınır.

Aort Diseksiyonu Tedavisi

Aort diseksiyonu acil bir durumdur ve hemen müdahale gerektirir. Tedavi seçenekleri arasında açık kalp cerrahisi ve endovasküler stent yerleştirme bulunur. Hastanın genel sağlık durumu, yaş, yırtığın yeri ve boyutu tedavi seçeneğini belirler.

AD, hayati tehlike oluşturan bir durumdur ve zamanında tanı ve tedavi hayati öneme sahiptir. Semptomları olan veya risk faktörleri taşıyan kişilerin derhal tıbbi yardım almaları önemlidir.

1. Acil Durum Tedavisi:
   • Aort diseksiyonu teşhisi konulduğunda, hasta hemen ameliyata alınmalıdır. Bu ameliyat genellikle açık kalp cerrahisi olarak adlandırılır.
   • Acil durum ameliyatı, aortun yırtılan bölgesini onarmayı amaçlar. Hasarlı bölge genellikle bir greft ile değiştirilir. Greft, sağlam bir damardan veya sentetik bir malzemeden yapılabilir.
2. Endovasküler Onarım:
   • Bazı durumlarda, hasta açık kalp cerrahisi için uygun değilse veya bu yöntem uygulanamayacak kadar zayıf durumdaysa, endovasküler onarım seçeneği değerlendirilebilir. Bu işlem sırasında, bir kateter yoluyla damara girilir ve yırtığın olduğu bölgeye bir stent yerleştirilir. Stent, aortun yeniden şekillendirilmesine ve kanın normal akışının sağlanmasına yardımcı olabilir.
3. İlaç Tedavisi:
   • Aort diseksiyonu tedavisi sırasında hastanın kan basıncı dikkatle kontrol edilmelidir. Yüksek tansiyonun düşürülmesi ve stabilize edilmesi önemlidir. İlaçlar genellikle bu amaçla kullanılır. Beta-blokerler ve ACE inhibitörleri sıkça kullanılan ilaçlardır.
4. Yoğun Bakım Gözlemi:
   • Aort diseksiyonu tedavisi sonrasında hastanın yoğun bakım ünitesinde yakından izlenmesi gerekebilir. Kan basıncı, kalp atışları ve vücut fonksiyonları sürekli olarak gözlemlenir.
5. Risk Faktörlerinin Kontrolü:
   • Tedavi sonrası, hastanın risk faktörleri kontrol altına alınmalıdır. Özellikle yüksek tansiyonun etkili bir şekilde yönetilmesi ve kontrol altına alınması önemlidir.

Aort Diseksiyonundan Korunma Yolları

Aort diseksiyonundan korunmanın en etkili yolu, diseksiyona yol açan risk faktörlerini yönetmektir. Bu amaçla yapılabilecekler:

• Kan Basıncını Kontrol Altında Tutmak: Hipertansiyon tedavisi, diseksiyon riskini önemli ölçüde azaltır.
• Sigara Bırakmak: Sigara kullanımı damar sağlığını olumsuz etkilediği için, bırakılması diseksiyon riskini düşürebilir.
• Düzenli Egzersiz ve Sağlıklı Beslenme: Ateroskleroz riskini azaltmak için dengeli bir diyet ve düzenli egzersiz önemlidir.
• Aile Öyküsü Olanların Dikkatli Olması: Genetik yatkınlığı olan bireylerin düzenli sağlık kontrolleri yaptırmaları gerekir.

Sonuç

Aort diseksiyonu, hızlı ve etkili müdahale gerektiren ölümcül bir kalp-damar hastalığıdır. Risk faktörlerinin yönetimi, erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri ile bu ciddi durumun sonuçları hafifletilebilir. Her ne kadar aort diseksiyonu nadir bir durum olsa da, belirtileri tanımak ve zamanında müdahale etmek, hayatta kalma şansını önemli ölçüde artırır.

Referanslar:

1. Aort Diseksiyonu Nedir? (Aort Yırtılması)
2. Coady, M. A., Rizzo, J. A., Hammond, G. L., & Elefteriades, J. A. (1999). “Surgical intervention criteria for thoracic aortic aneurysms: A study of growth rates and complications.” The Annals of Thoracic Surgery.
3. Erbel, R., Aboyans, V., Boileau, C., et al. (2014). “2014 ESC Guidelines on the diagnosis and treatment of aortic diseases.” European Heart Journal.
4. Nienaber, C. A., & Clough, R. E. (2015). “Management of acute aortic dissection.” The Lancet.
5. DeBakey, M. E., Henly, W. S., Cooley, D. A., et al. (1955). “Surgical management of dissecting aneurysms of the aorta.” JAMA.
6. Hiratzka, L. F., Bakris, G. L., Beckman, J. A., et al. (2010). “ACCF/AHA/AATS/ACR/ASA/SCA/SCAI/SIR/STS/SVM guidelines for the diagnosis and management of patients with thoracic aortic disease.” Circulation.
7. Isselbacher, E. M. (2017). “Thoracic and abdominal aortic aneurysms.” Circulation.
8. Januzzi, J. L., Isselbacher, E. M., Fattori, R., et al. (2004). “Characterizing the young patient with aortic dissection.” Circulation.
9. Evangelista, A., & Eagle, K. A. (2008). “Medical treatment of aortic dissection and thoracic aortic aneurysms.” Best Practice & Research Clinical Anaesthesiology.
10. Davies, R. R., Goldstein, L. J., Coady, M. A., et al. (2002). “Yearly rupture or dissection rates for thoracic aortic aneurysms based on size.” Annals of Thoracic Surgery.
11. Landenhed, M., Engström, G., Gottsäter, A., et al. (2015). “Risk profiles for aortic dissection and ruptured or surgically treated aneurysms.” Circulation.
12. Pape, L. A., Awais, M., Woznicki, E. M., et al. (2007). “Presentation, diagnosis, and outcomes of acute aortic dissection: 17-year trends from the International Registry of Acute Aortic Dissection.” Journal of the American College of Cardiology.
13. Fann, J. I., Smith, J. A., Miller, D. C. (1995). “Surgical management of aortic dissection during pregnancy.” Circulation.
14. Elefteriades, J. A., & Ziganshin, B. A. (2015). “Genetics of thoracic aortic disease.” Nature Reviews Cardiology.
15. Trimarchi, S., Nienaber, C. A., Rampoldi, V., et al. (2005). “Role and results of surgery in acute type B aortic dissection: Insights from the International Registry of Acute Aortic Dissection (IRAD).” Circulation.
16. Boening, A., Kallenbach, K., Deutschmann, W., et al. (2001). “Surgical treatment of acute aortic dissection type A: Impact of emergency surgery on outcome.” Thoracic and Cardiovascular Surgeon.
17. Tsai, T. T., Evangelista, A., Nienaber, C. A., et al. (2006). “Long-term survival in patients presenting with type A acute aortic dissection: Insights from IRAD.” Journal of the American College of Cardiology.
18. Suzuki, T., Mehta, R. H., Ince, H., et al. (2003). “Clinical profiles and outcomes of acute type B aortic dissection in the current era: Lessons from the International Registry of Acute Aortic Dissection (IRAD).” Circulation.
19. Czerny, M., Schmidli, J., Adler, S., et al. (2019). “Current options and recommendations for the treatment of thoracic aortic pathologies involving the aortic arch: An expert consensus document of the European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS) & European Society for Vascular Surgery (ESVS).” European Journal of Cardio-Thoracic Surgery
20. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/aortic-dissection/symptoms-causes/syc-20369496
21. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16743-aortic-dissection
22. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441963/
23. https://medlineplus.gov/ency/article/000181.htm
24. https://emedicine.medscape.com/article/2062452-overview
25. https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/aortic-dissection-repair
26. https://www.uptodate.com/contents/clinical-features-and-diagnosis-of-acute-aortic-dissection