Aort Diseksiyonu | Op. Dr. Ali Gürtuna

Aort diseksiyonu (Aortic Dissection, AD), aort adı verilen büyük damarın iç tabakalarının yırtılması sonucu oluşan ciddi ve hayati tehlike arz eden bir tıbbi durumdur. Bu yırtılma sonucu kan, aortun iç tabakaları arasına sızarak damarın yapısını bozar. Aort diseksiyonu, acil bir müdahale gerektiren potansiyel olarak ölümcül bir durumdur.

Aortun Yapısı ve Görevi

Aort, kalpten çıkan ve tüm vücuda oksijen ve besin maddesi taşıyan kanın ana taşıyıcısı olan büyük bir damardır. Kalpten çıktıktan sonra, aort vücudun her tarafına kan pompalar ve bu kan, vücudun organlarına oksijen ve besin maddelerini taşır.

Aort Diseksiyonu Nedir?

AD aortun iç tabakalarının yırtılması sonucu meydana gelir. Aortun duvarı normalde üç tabakadan oluşur: iç tabaka (intima), orta tabaka (media) ve dış tabaka (adventitia). İç tabaka yırtıldığında, kan bu yırtık bölgeye sızarak iç ve orta tabakaları birbirinden ayırır. Bu durum, aortun normal yapısını bozar ve damarın genişlemesine ve şişmesine yol açar.

Nedenler ve Risk Faktörleri

Aort diseksiyonunun nedenleri arasında yüksek tansiyon, aortun doğuştan gelen anormallikleri, aort yoluyla kan pompalayan kalp kapaklarının hastalıkları ve travma bulunur. Risk faktörleri arasında aile öyküsü, yaş, cinsiyet ve bazı tıbbi durumlar da vardır.

Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Yüksek tansiyon, aort duvarına sürekli olarak yüksek basınç uygulayabilir. Bu, aort duvarının zayıflamasına ve yırtılma riskinin artmasına neden olabilir.
Doğumsal Anormallikler: Bazı insanlar doğuştan aort duvarının zayıf olduğu veya aortun yapısında anormallikler bulunduğu nadir genetik durumlara sahip olabilirler. Bu durumlar, aort duvarının dayanıklılığını azaltabilir.
Aortit: Aortit, aortun iltihaplanması anlamına gelir. Bu iltihaplanma aort duvarının zayıflamasına ve yırtılma riskinin artmasına neden olabilir. Aortiti tetikleyen nedenler arasında romatoid artrit, sifiliz veya vaskülit gibi iltihaplı hastalıklar bulunabilir.
Aort Yoluyla Kan Pompalayan Kalp Kapaklarındaki Sorunlar: Aort kapağı ve aortun birleşim bölgesindeki problemler, kanın aort duvarına geriye kaçmasına (aort yetmezliği) veya aort kapağının yırtılmasına yol açabilir.
Aort Üzerine Travma: Travma, aortun yırtılmasına neden olabilir. Özellikle trafik kazaları, düşmeler veya ciddi darbeler sonucu AD riski artabilir.
Marfan Sendromu ve Bağ Dokusu Bozuklukları: Marfan sendromu gibi bağ dokusu bozuklukları, aort duvarının zayıf olmasına neden olabilir. Bu durumlar genellikle genetik faktörlere dayanır.
Hipertansiyon İlaçları: Nadiren, yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlar, aortun yapısını etkileyebilir ve yırtılma riskini artırabilir.
Hamilelik: Gebelik sırasında aortun genişlemesi ve aort duvarının zayıflaması, nadir durumlarda aort diseksiyonuna yol açabilir.

AD nedenleri çeşitlilik gösterebilir ve her hasta farklı bir etkenle bu duruma maruz kalabilir. Özellikle yüksek tansiyon ve genetik faktörler, AD riskini artıran önemli etkenlerdir. Bu nedenle, yüksek tansiyonun kontrol altında tutulması ve aile öyküsünün göz önünde bulundurulması önemlidir. Aort diseksiyonu riski taşıyan kişiler, düzenli tıbbi takip ve danışmanlıkla bu riski azaltabilirler.

Belirtiler

Şiddetli Göğüs Ağrısı: Aort diseksiyonunun en sık görülen belirtisi şiddetli göğüs ağrısıdır. Bu ağrı genellikle aniden başlar ve “şimşek çarpması” olarak tanımlanabilir. Göğüs ağrısı, göğüs kemiğinin arkasında veya sırtta hissedilebilir.
Sırt Ağrısı: Göğüs ağrısı yanı sıra sırtta da şiddetli ağrı görülebilir. Bu ağrı, omuzlar arasında veya bel bölgesinde hissedilebilir.
Nefes Darlığı: AD hastalarında nefes darlığı yaygın bir semptomdur. Aort yırtıldığında, kanın normal akışı bozulur ve vücudun organlarına yeterince oksijen gitmez, bu da nefes darlığına yol açabilir.
Bayılma Hissi veya Bayılma: Aort diseksiyonu, kan basıncının hızla düşmesine neden olabilir. Bu durum bayılma hissine veya bayılmaya yol açabilir.
Nabızda Anormallikler: Bazı hastalarda, aort diseksiyonu nedeniyle nabızda anormallikler görülebilir. Nabız hızı değişebilir veya düzensizleşebilir.
Mide Ağrısı veya Karın Ağrısı: Aort diseksiyonu belirtileri arasında karın bölgesinde ağrı da yer alabilir. Bu ağrı, mide bölgesinde veya karın alt kısmında hissedilebilir.
Soğuk Terleme: Bazı hastalar aort diseksiyonu sırasında soğuk terleme yaşarlar. Bu, vücuttaki kan akışının bozulmasının bir sonucu olabilir.
Bilinç Kaybı: Aort diseksiyonu şiddetli kan basıncı düşüşüne yol açarsa, bilinç kaybı meydana gelebilir.

Belirtiler bazen karmaşık olabilir ve hastalar genellikle acil tıbbi yardım aramak zorunda kalırlar.

Tanı

Aort diseksiyonu tanısı için genellikle görüntüleme testleri kullanılır. Bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi yöntemler, yırtılan bölgeyi ve damarın yapısını ayrıntılı olarak gösterir.

Hasta Öyküsü ve Belirti Değerlendirmesi:
- Doktor, hastanın yaşadığı semptomları ayrıntılı bir şekilde sorgular. Özellikle şiddetli göğüs ağrısı, sırt ağrısı, nefes darlığı, bayılma hissi gibi belirtiler üzerine odaklanılır.
- Hastanın tıbbi geçmişi, aile öyküsü ve risk faktörleri değerlendirilir. Özellikle hipertansiyon (yüksek tansiyon), bağ doku hastalıkları veya aort diseksiyonu öyküsü gibi risk faktörleri göz önünde bulundurulur.
Fizik Muayene:
- Fizik muayene sırasında doktor, hastanın tansiyonunu ölçer. Aort diseksiyonu sırasında kan basıncında farklılıklar gözlemlenebilir.
- Göğüs ve sırt bölgesinde hassasiyet, kalp atışlarında düzensizlikler veya nabızda anormallikler aranır.
Laboratuvar Testleri:
- Kan testleri, aort diseksiyonunun belirli belirtilerini değerlendirmek için kullanılabilir. Örneğin, dolaşımdaki D-dimer seviyeleri yükselmişse, bu durum yırtılmış damar duvarının belirteci olabilir. Ancak bu test tanı koymak için yeterli değildir ve görüntüleme testleri gereklidir.
Görüntüleme Testleri:
- Aort diseksiyonu tanısının kesinleştirilmesi için görüntüleme testleri kullanılır. Bunlar arasında bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) bulunur. Bu testler, yırtılan aort duvarını ve diseksiyonun türünü ayrıntılı olarak gösterir.
- Transözofageal ekokardiyografi (TEE) de tanıda kullanılabilir. Bu test, yemek borusundan bir cihazın geçirilerek kalp ve aortun daha yakından görüntülenmesini sağlar.
Angiografi:
- Angiografi, aort diseksiyonunu doğrulamak veya daha ayrıntılı bilgi sağlamak için kullanılabilir. Bu işlem sırasında kontrast madde, damarlar içine enjekte edilir ve X-ışınları ile aortun görüntüleri alınır.

Aort Diseksiyonu Tedavisi

Aort diseksiyonu acil bir durumdur ve hemen müdahale gerektirir. Tedavi seçenekleri arasında açık kalp cerrahisi ve endovasküler stent yerleştirme bulunur. Hastanın genel sağlık durumu, yaş, yırtığın yeri ve boyutu tedavi seçeneğini belirler.

AD, hayati tehlike oluşturan bir durumdur ve zamanında tanı ve tedavi hayati öneme sahiptir. Semptomları olan veya risk faktörleri taşıyan kişilerin derhal tıbbi yardım almaları önemlidir.

Acil Durum Tedavisi:
- Aort diseksiyonu teşhisi konulduğunda, hasta hemen ameliyata alınmalıdır. Bu ameliyat genellikle açık kalp cerrahisi olarak adlandırılır.
- Acil durum ameliyatı, aortun yırtılan bölgesini onarmayı amaçlar. Hasarlı bölge genellikle bir greft ile değiştirilir. Greft, sağlam bir damardan veya sentetik bir malzemeden yapılabilir.
Endovasküler Onarım:
- Bazı durumlarda, hasta açık kalp cerrahisi için uygun değilse veya bu yöntem uygulanamayacak kadar zayıf durumdaysa, endovasküler onarım seçeneği değerlendirilebilir. Bu işlem sırasında, bir kateter yoluyla damara girilir ve yırtığın olduğu bölgeye bir stent yerleştirilir. Stent, aortun yeniden şekillendirilmesine ve kanın normal akışının sağlanmasına yardımcı olabilir.
İlaç Tedavisi:
- Aort diseksiyonu tedavisi sırasında hastanın kan basıncı dikkatle kontrol edilmelidir. Yüksek tansiyonun düşürülmesi ve stabilize edilmesi önemlidir. İlaçlar genellikle bu amaçla kullanılır. Beta-blokerler ve ACE inhibitörleri sıkça kullanılan ilaçlardır.
Yoğun Bakım Gözlemi:
- Aort diseksiyonu tedavisi sonrasında hastanın yoğun bakım ünitesinde yakından izlenmesi gerekebilir. Kan basıncı, kalp atışları ve vücut fonksiyonları sürekli olarak gözlemlenir.
Risk Faktörlerinin Kontrolü:
- Tedavi sonrası, hastanın risk faktörleri kontrol altına alınmalıdır. Özellikle yüksek tansiyonun etkili bir şekilde yönetilmesi ve kontrol altına alınması önemlidir.

Referanslar: