Yaşlılıkta Ruh Sağlığını Koruma: 5 Temel Adım

Yaşlılık dönemi, insan yaşamının doğal bir evresi olmakla birlikte, beraberinde pek çok fizyolojik, sosyal ve psikolojik değişimi de getirir. Bu dönemde, bedensel sağlığın yanı sıra ruh sağlığı konusundaki hassasiyet artar. Yaşlanmaya eşlik eden fiziksel hastalıklar, sosyal rollerin ve sorumlulukların değişmesi, emeklilik sonrası ortaya çıkan boşluk duygusu gibi etkenler, ruhsal dengeyi olumsuz etkileyebilir. “Yaşlılıkta ruh sağlığı”, günümüzde giderek artan yaşlı nüfusa bağlı olarak küresel ölçekte önem kazanan ve üzerinde detaylı araştırmalar yapılan bir konudur. Dolayısıyla bu alanda yapılacak bilinçlendirme ve farkındalık çalışmaları, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini yükseltmek açısından son derece kritik bir rol oynar.

Yaşlılıkta Ruh Sağlığını Koruma: 5 Temel Adım

Yaşlılıkta ruh sağlığını etkileyen en yaygın sorunlardan bazıları depresyon, anksiyete, uyum güçlükleri ve bilişsel gerileme olarak sıralanabilir. Bu problemlerin ortaya çıkmasında biyolojik etkenlerin yanı sıra sosyal çevre ve ekonomik koşullar da belirleyici rol oynar. Özellikle emekli olan veya iş gücünden çekilen bireylerde, üretkenlik hissini kaybetme korkusu, yalnızlık, sosyal çevrenin daralması ve aile içi iletişim değişiklikleri ruh sağlığına yönelik risk faktörlerini çoğaltır. Böyle durumlarda, yaşlıların çevreleriyle uyumlu ilişki kurabilmeleri, kendilerine uygun sosyal destek ağları oluşturmaları ve gerekli olduğunda profesyonel yardım arayışına girmeleri büyük önem taşır.

Günümüzde tıbbi gelişmeler ve sosyal hizmetlerin iyileşmesiyle birlikte, yaşlı bireylerin ortalama yaşam süresi uzamaktadır. Ancak yaşam süresinin uzaması tek başına yaşam kalitesinin arttığı anlamına gelmez; uzun bir yaşam, aynı zamanda ruhsal sağlığın da iyi korunmasını gerektirir. Yaşlı bireylerin aktif ve bağımsız bir yaşam sürdürebilmesi için, sadece kronik hastalıklarının tedavisi değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarının da göz önünde bulundurulması şarttır. “Yaşlılıkta ruh sağlığı” konusuna gösterilen ilgi arttıkça, bu alandaki psikososyal destek mekanizmalarının geliştirilmesi ve erişilebilirliği de her geçen gün önem kazanmaktadır.

Bu makalede, “yaşlılıkta ruh sağlığı” kavramı kapsamlı bir şekilde ele alınacaktır. İlk olarak yaşlılık döneminde depresyon ve anksiyete gibi en sık rastlanan psikolojik sorunların nasıl ortaya çıktığı ve hangi belirtilerle kendini gösterdiği incelenecektir. Ardından bilişsel gerileme, demans ve yalnızlık gibi konulara değinilerek, yaşlı bireylerin bu sorunlarla başa çıkabilmeleri için hangi yöntemlerin devreye sokulabileceği tartışılacaktır. Son olarak, yaşlılık döneminde ruh sağlığını korumaya yönelik stratejiler ve profesyonel destek seçenekleri ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır. Bu bağlamda, ruh sağlığı alanında çalışan uzmanların, ailelerin, kurumların ve toplumun birlikte hareket etmesinin yaşlı nüfusun refahı açısından neden kritik olduğu da vurgulanacaktır.

Yaşlılarda Depresyon Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

“Yaşlılarda depresyon”,  yaşlılık döneminin ruhsal sağlığını en çok tehdit eden unsurlardan biridir. Depresyon belirtileri arasında sürekli halsizlik, keyifsizlik, eskiden zevk alınan faaliyetlerden uzak durma, uyku düzeninde bozulmalar ve iştah kaybı gibi semptomlar yer alır. Yaşlılarda depresyonun tetiklenmesinde fiziksel hastalıklar, yakın kayıpları, maddi güçlükler veya sosyal destek yetersizliği gibi faktörler önemli rol oynayabilir. Ayrıca yaşlanmayla beraber kişi, sosyal ve fiziksel çevresinde meydana gelen değişiklikleri kabullenmekte zorlanabilir; bu da kaygı düzeyini artırarak depresif duygu durumunun derinleşmesine yol açabilir. Depresyonun yaşlılarda daha farklı seyredebileceğine de dikkat çekmek gerekir. Örneğin, genç bireylerde gözlemlenen belirtiler yaşlılarda fiziksel şikâyetler şeklinde ortaya çıkabilir ve bu durum tanı koymayı zorlaştırabilir.

Depresyonun yaşlılar için ciddi sonuçları olabilir; yalnızlık hissi, benlik saygısında düşüş, kronik hastalıkların yönetiminde zorluk ve hatta intihar düşüncelerinde artış gözlemlenebilir. Yaşlılarda depresyonun tedavisi için farklı yöntemler mevcuttur. İlaç tedavisi (antidepresanlar), bireysel veya grup terapileri, aile desteği ve sosyal katılım aktiviteleri genellikle birlikte uygulanarak daha etkili sonuçlar elde edilebilir. Depresyon belirtileri erken fark edildiğinde ve doğru tedavi planı uygulandığında, yaşlı bireyin yaşam kalitesi belirgin şekilde artar. Bu nedenle, aile üyelerinin, bakım verenlerin ve sağlık profesyonellerinin depresyon belirtilerini erken aşamada tespit edebilmeleri ve gerekli adımları atmaları çok önemlidir. Zamanında müdahale ve bütüncül bir bakış açısıyla yaklaşım, yaşlılardaki depresyonun uzun vadeli etkilerini hafifletebilir ve bireyin ilerleyen yaşlarında daha mutlu, daha aktif bir yaşam sürmesine destek olur.

Yaşlılarda Anksiyete Ve Stres Yönetimi

“Yaşlılarda anksiyete” ve “stres yönetimi”, en çok merak edilen ve araştırılan konular arasında bulunur. Anksiyete, bireyin günlük yaşamında önemli aksamalara yol açabilen yoğun korku, endişe ve kaygı hisleridir. Yaşlılar için anksiyetenin nedenleri arasında sağlık sorunlarının artması, yakın çevreden kayıplar, finansal belirsizlikler ve gelecek kaygısı yer alır. Emeklilikle birlikte oluşan boş zaman ve üretkenlik hissinin kaybı da kaygı düzeyini artırabilir. Yaşlı bir birey, geçmişteki hataları ya da geleceğe yönelik endişeleri daha yoğun şekilde yaşayabilir; bu durum kişiyi sosyal etkileşimlerden uzaklaştırarak içe kapanmasına neden olabilir. Ayrıca artan kaygı, kalp atışlarının hızlanması, nefes darlığı, kas gerginliği ve uyku problemleri gibi fiziksel belirtilerle de kendini gösterebilir.

Yaşlılarda anksiyete ve stresle başa çıkma yöntemleri arasında düzenli egzersiz, gevşeme teknikleri, hobi edinme ve sosyal etkinliklere katılma gibi faaliyetler bulunur. Örneğin, kısa yürüyüşler veya hafif yoga egzersizleri hem fiziksel sağlık açısından faydalı olur hem de stres hormonlarını azaltarak ruhsal rahatlama sağlar. Sosyal açıdan ise arkadaş toplantıları, yaş gruplarına uygun kulüplere üye olmak veya toplumsal faaliyetlere katılmak, yalnızlık hissini hafifletir ve kaygı düzeyini düşürür. Profesyonel destek gerektiren durumlarda, psikoterapi (bilişsel davranışçı terapi gibi) ve gerektiğinde ilaç tedavisi anksiyete belirtilerini önemli ölçüde hafifletebilir. Yaşlı bireyin stres yönetimi becerilerini geliştirmesi, hem ruh sağlığını hem de genel yaşam kalitesini olumlu etkileyerek daha pozitif bir yaşlılık süreci geçirmesine olanak tanır.

Yaşlılıkta Bilişsel Gerileme Ve Demans

“Yaşlılıkta bilişsel gerileme”, hafıza, dikkat, problem çözme ve karar verme gibi zihinsel işlevlerin normal yaşlanma sürecine bağlı olarak yavaşlamasını ifade eder. Bu yavaşlama her zaman patolojik seviyede olmak zorunda değildir; doğal yaşlanma ile birlikte gelen ufak unutkanlıklar ve odaklanma zorlukları, genellikle birçok kişinin deneyimlediği normal bir süreçtir. Ancak bilişsel gerilemenin belirgin bir boyuta ulaşması ve günlük yaşamı etkilemesi durumunda “demans” (bunama) tablosu gündeme gelebilir. Demans, Alzheimer hastalığı, vasküler demans veya Lewy cisimcikli demans gibi çeşitli alt türlere sahiptir. Demansın erken belirtileri arasında sık unutkanlık, yeni bilgileri öğrenmede zorluk, kelime bulma güçlüğü, karar alma becerisinde azalma ve bazen kişilik değişiklikleri yer alır.

Bilişsel gerileme ve demans, yaşlı bireylerin bağımsız yaşama yeteneklerini büyük ölçüde sınırlayabilir. Hastalık ilerledikçe, bireyin günlük aktivitelerini (örneğin giyinme, yemek yeme, kişisel temizlik) tek başına gerçekleştirmesi zorlaşabilir. Bu noktada, aile bireylerine ve profesyonel bakım kurumlarına önemli sorumluluklar düşer. Erken tanı ve müdahale, demansın ilerlemesini yavaşlatmada kritik bir rol oynar. İlaç tedavilerinin yanı sıra, bilişsel egzersizler, müzik terapisi, sanat terapisi ve sosyal etkinlikler bilişsel kayıpları bir ölçüde telafi etmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenme gibi yaşam tarzı faktörleri de demans gelişim riskini azaltmada etkili olabilir. Yaşlı bireyin zihinsel işlevlerini mümkün olduğunca uzun süre koruyabilmesi için, hem tıbbi müdahaleler hem de sosyal destek ağlarının güçlü olması gerekmektedir.

Yaşlılarda Yalnızlık Ve Sosyal İzolasyon

“Yaşlılarda yalnızlık”, özellikle büyük şehirlerde yaşayan bireyler için önemli bir sorundur. Emeklilik, eş veya arkadaş kaybı, çocukların evden uzaklaşması ve sosyal çevrenin daralması gibi etkenler, yaşlılarda yalnızlık hissini artırabilir. Yalnızlık ve sosyal izolasyon, ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkilere sahiptir; depresyon ve anksiyetenin derinleşmesine, bilişsel gerilemenin hızlanmasına ve genel sağlık durumunun bozulmasına neden olabilir. Sosyal izolasyon aynı zamanda fiziksel olarak da daha az aktif olma, tıbbi randevulara gitmeyi ihmal etme ve kötü beslenme gibi risk faktörlerini tetikleyebilir. Dolayısıyla yalnızlık, hem ruhsal hem de bedensel sağlığı ciddi şekilde tehdit eder.

Yalnızlıkla baş edebilmek için yaşlı bireyin aktif ve sosyal bir yaşam benimsemesi teşvik edilmelidir. Toplum merkezleri, yaşlı kulüpleri, gönüllülük faaliyetleri veya hobi atölyeleri bu açıdan zengin fırsatlar sunar. Yakın akraba ve arkadaş ilişkileri de mümkün olduğunca canlı tutulmalıdır; düzenli telefon görüşmeleri, çevrim içi sohbetler veya yüz yüze ziyaretler bu bağlantıyı sürdürebilmek adına etkilidir. Ayrıca, dijital teknolojilerin (bilgisayar, akıllı telefon, sosyal medya) kullanımı konusunda yaşlı bireylere destek olmak, onların sosyalleşme imkânlarını genişletir. Her ne kadar dijital platformlar yüz yüze iletişimin yerini tam olarak tutmasa da, özellikle mesafe kaynaklı yalnızlığı azaltmada önemli bir rol oynar. Böylece yaşlı birey, kendini toplumsal yaşamın bir parçası olarak hisseder ve ruhsal dengesini daha iyi koruyabilir.

Yaşlılık Döneminde Ruh Sağlığını Koruma Yöntemleri

“Yaşlılıkta ruh sağlığını koruma yöntemleri” ifadesi, yüksek arama hacmine sahip bir başka önemli konuyu temsil eder. Bu dönemde ruhsal dengeyi sağlamanın en etkili yollarından biri, sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemektir. Dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve yeterli uyku, bedenin gereksinimlerini karşılarken zihinsel dayanıklılığı da destekler. Örneğin, Omega-3 açısından zengin balıklar ve yeşil yapraklı sebzeler, beyin sağlığına olumlu katkıda bulunur. Düzenli yürüyüş, hafif spor ya da esneme hareketleri ise hem kardiyovasküler sağlık açısından fayda sağlar hem de stres hormonlarının seviyesini azaltır. Tüm bunların ötesinde, manevi ve duygusal yönlerin de beslenmesi önemlidir. Hobiler, sanatsal faaliyetler veya toplumsal projelerde gönüllü olarak yer almak, yaşlı bireyin kendini üretken ve değerli hissetmesine yardımcı olur.

Ruh sağlığını korumanın bir diğer yolu, sosyal destek ağlarını güçlendirmektir. Yaşlı bireyler, aile fertlerinden ve arkadaşlarından düzenli duygusal destek alarak yalnızlık hissini hafifletebilirler. Ayrıca, yaşlı merkezleri veya sivil toplum kuruluşları tarafından düzenlenen etkinlikler, yeni insanlarla tanışma ve arkadaşlık kurma açısından iyi bir fırsattır. Kişisel gelişim ve yeni beceriler kazanma da ruh sağlığını olumlu etkiler; örneğin, bir enstrüman çalmayı öğrenmek veya bir dil kursuna katılmak yaşlı bireye özgüven kazandırır. Dinlenme ve stres yönetimi teknikleri (örneğin, meditasyon veya nefes egzersizleri) de psikolojik dayanıklılığı artırmada önemli bir yer tutar. Tüm bu yöntemler, yaşlılık döneminde ruh sağlığının korunmasına ve daha keyifli bir yaşam sürdürmeye imkân tanır.

Profesyonel Destek Ve Tedavi Seçenekleri

“Yaşlılık dönemi psikolojik sorunlar” ağırlaştığında veya bireyin gündelik yaşamını belirgin biçimde kısıtlamaya başladığında, profesyonel destek almak kaçınılmaz hale gelebilir. Bu kapsamda psikiyatristler, psikologlar, geriatristler ve sosyal hizmet uzmanlarıyla iş birliği yapmak büyük önem taşır. Özellikle depresyon, anksiyete veya demans gibi durumlarda uzman desteği, doğru tanı ve etkin tedavi planlarının belirlenmesinde kritik bir rol oynar. Psikoterapi (bireysel, grup ya da aile terapisi), ilaç tedavisi (antidepresanlar, anksiyolitikler), ergoterapi ve rehabilitasyon hizmetleri gibi çok boyutlu yaklaşımlar sayesinde yaşlı bireyin ruhsal durumunda iyileşme sağlanabilir. Tedavi sürecinde, yakın çevre ve aile üyeleri de destekleyici bir rol oynayarak kişinin duygusal ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamaya katkıda bulunmalıdır.

Ayrıca, bazı durumlarda yaşlı bakım merkezleri veya gündüz bakım evleri de bir seçenek olarak değerlendirilebilir. Bu kurumlar, yaşlı bireyin hem sosyal olarak aktif kalmasına olanak tanır hem de profesyoneller tarafından gözlemlenmesini sağlar. Demans veya ileri yaşa bağlı yoğun bakım gereksinimi olan kişiler için de özel bakım evleri mevcuttur. Bununla birlikte, bakım merkezlerinde sunulan hizmet kalitesi ve yeterliliği konusunda dikkatli bir araştırma yapmak gerekir. Tedavi seçenekleri değerlendirilirken, kişinin bireysel ihtiyaçları, maddi durumu ve aile desteği gibi faktörlerin göz önünde bulundurulması önemlidir. Doğru zamanda başlatılan ve kişiye özel planlanan bir destek süreci, yaşlı bireyin ruh sağlığını büyük ölçüde iyileştirerek, daha anlamlı ve huzurlu bir yaşlılık dönemi geçirmesine katkıda bulunur.

SIKÇA SORULAN SORULAR

1. Yaşlılıkta depresyon en sık hangi belirtilerle ortaya çıkar?

Yaşlılıkta depresyon, çoğu zaman yorgunluk ve keyifsizlik şeklinde kendini belli eder. Eskiden keyif alınan aktivitelerden uzak durma, uyku ve iştah düzeninde bozulmalar, sosyal etkileşimlerde azalma ve sürekli bir mutsuzluk hâli sık rastlanan belirtilerdir. Ancak yaşlı bireylerde bu belirtiler fiziksel şikâyetler (örneğin ağrılar, hazımsızlık) şeklinde de ortaya çıkabilir. Bu nedenle depresyonun yaşlılarda farklı maskelerle kendini gösterebileceği unutulmamalıdır.

2. Yaşlılarda anksiyete ve stresle başa çıkmak için hangi yöntemler etkilidir?

Düzenli egzersiz (yürüyüş, hafif yoga), gevşeme ve nefes egzersizleri, sosyal etkinliklere katılım ve hobi edinme gibi yöntemler yaşlılarda anksiyete ve stresle baş etmede etkilidir. Ayrıca, psikoterapi (özellikle bilişsel davranışçı terapi) ve gerektiğinde ilaç tedavisi de önemlidir. Aile ve arkadaş desteği, kişinin kendini güvende hissetmesi ve kaygı düzeyinin azalması açısından kritik bir rol oynar.

3. Yaşlılıkta bilişsel gerilemeyi önlemek veya geciktirmek mümkün müdür?

Bilişsel gerilemeyi tamamen önlemek her zaman mümkün olmasa da, sağlıklı yaşam tarzı (dengeli beslenme, düzenli egzersiz), zihinsel faaliyetler (bulmaca çözmek, yeni şeyler öğrenmek), sosyal katılım ve düzenli tıbbi kontroller gibi yöntemler bilişsel fonksiyonların korunmasına yardımcı olabilir. Erken tanı ve uygun tedaviyle demans gibi hastalıkların ilerlemesi de bir ölçüde yavaşlatılabilir.

4. Yaşlılarda yalnızlık hissi nasıl hafifletilebilir?

Yalnızlık hissinin hafifletilmesinde, bireyin sosyal ağlarını genişletmesi ve aktif bir yaşam sürmesi büyük önem taşır. Toplum merkezleri, kulüpler ve gönüllülük faaliyetleri yalnızlıkla mücadelede etkilidir. Aile üyeleri ve arkadaşlarla düzenli iletişim kurma, dijital iletişim araçlarını kullanma (video sohbetler, sosyal medya) ve topluluk etkinliklerine katılma da yalnızlığı azaltır.

5. Yaşlılık döneminde ruh sağlığını korumak için hangi desteklere başvurulmalıdır?

Yaşlılık döneminde ruh sağlığını korumak için öncelikle düzenli doktora gitme ve gerekli tıbbi kontrolleri yaptırma tavsiye edilir. Gerekirse psikiyatrist, psikolog veya sosyal hizmet uzmanından profesyonel destek alınabilir. Grup terapileri, aile terapileri, ilaç tedavisi ve rehabilitasyon hizmetleri de önemli seçeneklerdir. Ek olarak, sosyal destek ağları ve sivil toplum kuruluşlarının sağladığı etkinlikler, kişinin yaşam kalitesini artırmada yardımcı olur.

Sonuç

Sonuç olarak, yaşlılık dönemi, ruh sağlığı açısından pek çok risk faktörünü barındırsa da doğru ve zamanında müdahalelerle bu riskleri en aza indirmek mümkündür. Depresyon, anksiyete, bilişsel gerileme ve yalnızlık gibi sorunların erken tanı ve tedavisi, yaşlı bireyin yaşam kalitesinin korunmasında kilit rol oynar. Ayrıca, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sosyal katılım ve zihinsel aktivite gibi koruyucu önlemler, ruh sağlığını desteklemenin en temel yolları arasındadır. Ailenin, arkadaş çevresinin ve toplumun desteği, yaşlıların bu süreci daha az stresli, daha doyumlu bir şekilde geçirmesine önemli katkı sunar.

Yaşlılar için tasarlanmış profesyonel destek ve bakım hizmetleri, sadece tıbbi değil, psikososyal ihtiyaçlara da yanıt vermelidir. Psikiyatrist, psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve geriatrist gibi farklı disiplinlerden uzmanların birlikte çalışması, çok yönlü ve etkili bir bakım planı hazırlanmasını sağlar. Erken teşhis, düzenli takip ve bireyin kişisel özelliklerine uygun tedavi yöntemleri, yaşlı bireyin kendine yetebilmesini artırır ve yaşam süresinin uzamasını “yaşam kalitesinin de yükselmesi” ile taçlandırır.

Özetle, yaşlılıkta ruh sağlığının korunması ve iyileştirilmesi, hem bireysel hem de toplumsal açıdan çok boyutlu bir konu olup, üzerinde titizlikle durulması gereken bir alandır. Ailelerin ve bakım verenlerin bilinçlendirilmesi, sosyal hizmet mekanizmalarının güçlendirilmesi ve yaşlılık psikolojisine yönelik araştırmaların artması, bu kritik döneme dair çözümlerin niteliğini ve erişilebilirliğini yükseltecektir. Böylece yaşlı bireyler, emeklilik yıllarını daha mutlu, daha sağlıklı ve topluma katkı sunarak geçirebilirler.

Referanslar:

1. Yaşlılıkta Ruh Sağlığını Koruma: 5 Temel Adım
2. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
3. Almeida, O. P., & Korten, A. E. (2001). Depression in older adults: Prevalence and impact. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 35(6), 783-791.
4. Alexopoulos, G. S. (2005). Depression in the elderly. The Lancet, 365(9475), 1961-1970.
5. Baltes, P. B., & Smith, J. (2003). New frontiers in the future of aging: From successful aging of the young old to the dilemmas of the fourth age. Gerontology, 49(2), 123-135.
6. Bouchard, L., & Roy, J. (2017). The role of social support in promoting mental health in aging. Journal of Gerontology, 72(8), 149-158.
7. Blazer, D. G. (2003). Depression in late life: Review and commentary. The Journals of Gerontology: Series A, 58(3), 249-265.
8. Cattan, M., & White, M. (2005). Preventing social isolation and loneliness among older people: A systematic review of health promotion interventions. Ageing and Society, 25(1), 41-67.
9. Charles, S. T., & Carstensen, L. L. (2010). Social and emotional aging. Annual Review of Psychology, 61(1), 383-409.
10. Choi, N. G., & Wyllie, R. J. (2005). Older adults’ perceptions of the need for mental health services. Journal of Gerontological Social Work, 46(2), 77-98.
11. Cohen, G. D. (2006). Research on creativity and aging: The positive impact of the arts on health and illness. Generations, 30(1), 7-15.
12. Fiske, A., Wetherell, J. L., & Gatz, M. (2009). Depression in older adults. Annual Review of Clinical Psychology, 5, 363-389.
13. Gatz, M., et al. (1996). Mental health and aging. Annual Review of Psychology, 47(1), 177-203.
14. He, W., Goodkind, D., & Kowal, P. R. (2016). An aging world: 2015. US Census Bureau International Population Reports.
15. Jeste, D. V., et al. (2011). Successful cognitive and emotional aging. World Psychiatry, 10(1), 78-84.
16. Katz, I. R. (2004). Depression and frailty: The need for multidisciplinary research. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 12(1), 1-6.
17. Kinsella, K., & He, W. (2009). An aging world: 2008. US Census Bureau International Population Reports.
18. Knight, B. G., & Satre, D. D. (2001). Cognitive behavioral psychotherapy with older adults. Clinical Psychology: Science and Practice, 8(1), 73-87.
19. Lawton, M. P., & Nahemow, L. (1973). Ecology and the aging process. In C. Eisdorfer & M. P. Lawton (Eds.), Psychology of Adult Development and Aging. Washington, DC: American Psychological Association.
20. Liang, J., & Luo, B. (2012). Toward a discourse shift in social gerontology: From successful aging to harmonious aging. Journal of Aging Studies, 26(3), 327-334.
21. Luppa, M., et al. (2010). Age- and gender-specific prevalence of depression in latest-life–systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 136(3), 212-221.
22. Mackenzie, C. S., et al. (2006). Age, gender, and the underutilization of mental health services. The Journal of Aging and Health, 18(6), 954-971.
23. McLaughlin, D., et al. (2010). Social support and mental health in older age. Journal of Aging and Health, 22(5), 659-676.
24. Meng, X., & D’Arcy, C. (2012). Social support and depression in middle and older age. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 47(3), 389-395.
25. Nydegger, R. (2008). Aging and mental health. The Family Journal, 16(1), 70-74.
26. Reynolds, C. F., et al. (2010). Treating depression to prevent suicide among older adults. The American Journal of Psychiatry, 167(10), 1129-1137.
27. Rowe, J. W., & Kahn, R. L. (1997). Successful aging. The Gerontologist, 37(4), 433-440.
28. Schulz, R., & Heckhausen, J. (1996). A life span model of successful aging. American Psychologist, 51(7), 702-714.
29. Smith, J., et al. (2010). Promoting mental health in aging. Journal of Gerontological Nursing, 36(12), 17-25.
30. Snowdon, D. A. (2003). Healthy aging and dementia: Findings from the nun study. Annals of Internal Medicine, 139(5 Pt 2), 450-454.
31. Steptoe, A., Deaton, A., & Stone, A. A. (2015). Subjective wellbeing, health, and ageing. The Lancet, 385(9968), 640-648.
32. Vahia, I. V., et al. (2018). Aging, mental health, and technology: Promoting well-being in older populations. World Psychiatry, 17(2), 236-237.
33. Van Orden, K. A., et al. (2010). The interpersonal theory of suicide in older adults. Psychological Aging, 25(2), 368-375.
34. WHO. (2021). Mental health of older adults. World Health Organization.
35. Wolitzky-Taylor, K., et al. (2010). Anxiety disorders in older adults: A comprehensive review. Depression and Anxiety, 27(2), 190-211.
36. Zarit, S. H., & Zarit, J. M. (2007). Mental disorders in older adults: Fundamentals of assessment and treatment (2nd ed.). New York: Guilford Press.
37. https://scholar.google.com/
38. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
39. https://www.researchgate.net/
40. https://www.nhs.uk/