Ürtiker | Op. Dr. Ali Gürtuna

Ürtiker, tıbbi terimle “Urticaria” olarak adlandırılan bir cilt rahatsızlığıdır. Genellikle kaşıntılı, kırmızı lekeler veya kabarcıklar şeklinde ortaya çıkar. Bu lezyonlar, ciltteki üst tabakadaki geçici şişmelerdir. Vakalar, birkaç saat ile birkaç hafta arasında sürebilir ve akut veya kronik olabilir.

Bu lezyonlar, ciltteki üst tabakadaki geçici şişmelerdir ve genellikle deride kaşıntı, yanma hissi ve kızarıklık ile birlikte seyrederler.

Ürtiker, genellikle alerjenlere karşı cilt reaksiyonu olarak ortaya çıkar. Alerjenler, vücudun bağışıklık sistemi tarafından yanlışlıkla tehdit olarak algılanan maddelerdir. Bu alerjenler cilde temas ettiğinde veya vücut tarafından içeri alındığında, ciltteki küçük kan damarları genişler ve cilt altında sıvı birikmesine neden olur. Bu durum, kızarıklık, şişme ve kaşıntıya yol açar.

Ürtiker vakaları, birkaç saat ile birkaç hafta arasında sürebilir ve akut veya kronik olabilir. Akut ürtiker, belirtilerin 6 haftadan kısa süreyle ortaya çıktığı ve genellikle alerjik reaksiyonlarla ilişkilendirildiği bir durumdur. Kronik ürtiker ise semptomların 6 haftadan daha uzun süre devam ettiği ve nedeninin daha zor belirlendiği bir durumdur.

Ürtiker Nedenleri

Nedenleri karmaşık olabilir ve bazen belirlenmesi zor olabilir. Ancak, birçok farklı faktörün yol açabileceği bilinmektedir.

İşte yaygın nedenlerinden bazıları:

Alerjenler: Alerjenler, ürtikere neden olan en yaygın faktörlerden biridir. Yiyecekler, polenler, toz akarları, hayvan tüyleri ve böcek ısırıkları gibi çevresel alerjenlere karşı vücudun aşırı tepkisi, yol açabilir. Örneğin, bir gıdaya alerjisi olan bir kişi, o gıdayı tükettiğinde semptomları yaşayabilir.
İlaçlar: Bazı ilaçlar, yan etkileri olarak neden olabilir. Antibiyotikler, ağrı kesiciler, anti-enflamatuar ilaçlar ve kan basıncı düşürücü ilaçlar gibi birçok farklı ilaç tetikleyebilir.
Fiziksel Faktörler: Fiziksel uyarıcılar, tetikleyicileri olabilir. Özellikle soğuk, sıcak, güneş ışığı, rüzgar veya su teması semptomlara neden olabilir. Bu türe “fiziksel ürtiker” denir.
Enfeksiyonlar: Virüs veya bakterilere bağlı enfeksiyonlar, bazı durumlarda yol açabilir. Bu enfeksiyonlara bağlı türe “enfeksiyöz ürtiker” denir.
Stres ve Anksiyete: Stres ve anksiyete durumları, vücudun bağışıklık sistemi ve dolaşım sistemini etkileyebilir ve bu da semptomları tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.
Otoimmün Hastalıklar: Bazı otoimmün hastalıklar, vücudun kendi dokularına karşı saldırmasına neden olabilir ve bu da ürtikere yol açabilir. Bu türe “otonom ürtiker” denir.
Besin Alerjileri: Yiyecek alerjileri, özellikle sıkça karşılaşılan alerjenler (örneğin, fındık, süt, deniz ürünleri) nedeniyle yol açabilir. Bir kişi bu yiyeceklerden birine alerjisi olduğunda, cilt reaksiyonları ve ürtikerin semptomları ortaya çıkabilir.
Kontakt Dermatit: Cilt ile temas eden bazı maddelere karşı alerjik reaksiyonlar, ciltte ürtiker şeklinde kendini gösterebilir.
Genetik Yatkınlık: Aile geçmişi, yatkınlığı artırabilir. Eğer ailesel öyküsü varsa, kişinin yakalanma riski daha yüksek olabilir.
İmmünolojik Faktörler: Bağışıklık sistemi anormal yanıtlar verebilir ve bu da semptomlara yol açabilir.

Ürtikerin nedenleri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve bazen birden fazla faktörün etkileşimi sonucu ortaya çıkabilir.

Belirtileri

Cildin ani olarak kızarması, kabarması ve kaşıntı oluşturan bir dizi semptomla karakterize edilen bir cilt rahatsızlığıdır. Bu semptomlar, kişiden kişiye değişebilir ve akut veya kronik türüne bağlı olarak farklılık gösterebilir.

İşte ürtikerin belirtileri:

Kaşıntı (Pruritus): En belirgin semptomlarından biri kaşıntıdır. Bu kaşıntı, hafiften şiddetliye kadar değişebilir ve genellikle lezyonlar ortaya çıktığında artar.
Kızarıklık (Eritem): Ürtikerle birlikte ciltte yaygın veya sınırlı kızarıklık görülebilir. Bu kızarıklık, kabarcıkların etrafında oluşabilir ve cilt renginde değişikliklere neden olur.
Kabarcıklar (Ürtiker Kabarcıkları): En karakteristik belirtilerinden biri kabarcıklardır. Bu kabarcıklar, cilt yüzeyinin üzerinde şişmiş, su dolu lezyonlardır. Kabarcıklar genellikle yuvarlak veya oval şekildedir ve kaşıntılıdır.
Lezyonların Hızlı Değişimi: Ürtiker kabarcıkları genellikle birkaç saat içinde ortaya çıkar, bazen birkaç dakika içinde kaybolur veya yeni lezyonlar ortaya çıkabilir. Bu dinamik değişim, özgünlüğünü gösterir.
Soğuk Suyla Geçici Rahatlama: Ürtikerle ilişkilendirilen kaşıntı ve rahatsızlık, soğuk su veya buzla temas edildiğinde geçici olarak hafifletebilir. Bu nedenle birçok kişi kaşıntıyı hafifletmek için soğuk kompresler veya soğuk banyolar kullanır.
Akut Ürtiker (Çabuk Ortaya Çıkar): Semptomların ani başlangıcına sahip olan bir türdür. Lezyonlar genellikle birkaç saat içinde ortaya çıkar ve birkaç hafta içinde kendiliğinden kaybolabilir.
Kronik Ürtiker (Uzun Süreli): Semptomların altı haftadan daha uzun süre devam ettiği bir türdür. Semptomları dönemsel olarak tekrar edebilir.
Ağrı veya Yanma Hissi: Bazı vakalarda, kabarcıkların altında hafif bir ağrı veya yanma hissi olabilir.
Yüz ve Dudaklarda Şişme: Yüz ve dudaklar gibi bölgelerde şişmeye neden olabilir. Bu durum, özellikle şiddetli reaksiyonlarda solunum güçlüğüne yol açabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir.
Göz Kapaklarında Kaşıntı ve Şişme: Göz kapaklarında kaşıntı ve şişmeye neden olabilir. Bu durum göz çevresindeki ciltte rahatsızlığa ve görme sorunlarına yol açabilir.
Boğazda Kaşıntı: Boğazda kaşıntı hissi yaratabilir ve yutma güçlüğüne neden olabilir.

Belirtileri genellikle kişiden kişiye değişebilir ve semptomların şiddeti farklılık gösterebilir. Akut veya kronik ürtiker, semptomların süresi ve sıklığı açısından farklılık gösterir. Herhangi bir şiddetli ürtiker belirtisi, özellikle solunum problemleri gibi acil tıbbi müdahale gerektirebilecek semptomlar varsa, derhal bir sağlık profesyoneline başvurmayı gerektirir.

Tanısı

Ürtiker tanısı, genellikle bir dermatolog (cilt uzmanı) veya alerji uzmanı tarafından konur. Tanı süreci hastanın semptomlarına, fiziksel muayeneye ve bazen laboratuvar testlerine dayanır.

Ürtikerin tanısı ve değerlendirmesi hakkında daha fazla ayrıntı:

Hastanın Öyküsü: Tanı süreci hastanın semptomlarını ve semptomların ne kadar süreyle devam ettiğini anlamakla başlar. Hastadan semptomların ne zaman başladığı, hangi durumlarda ortaya çıktığı ve semptomların şiddeti hakkında bilgi alınır.
Fiziksel Muayene: Bir doktor, hastanın ciltteki belirtileri incelemek için bir fiziksel muayene yapar. Bu muayene sırasında lezyonların büyüklüğü, rengi, şekli ve dağılımı gözlemlenir. Ayrıca, ciltte kaşıntı nedeniyle yara izleri veya lezyonlara dikkat edilir.
Tetikleyici Faktörlerin Değerlendirilmesi: Hastanın semptomlarına neyin neden olduğunu belirlemek için tetikleyici faktörler araştırılır. Bu, alerjenlere karşı alerjik reaksiyonların incelenmesini içerebilir. Hastaya hangi yiyecekleri veya çevresel faktörleri tükettiğini veya temas ettiğini belirlemesi için sorular sorulur.
Alerji Testleri: Alerjik bir reaksiyon sonucu ortaya çıkıp çıkmadığını belirlemek için alerji testleri yapılabilir. Bu testler cilt prick testleri veya kan testleri şeklinde olabilir. Özellikle belirli yiyecek veya alerjenlere karşı alerji şüphesi varsa bu testler kullanışlı olabilir.
Eliminasyon Diyeti: Yiyecek alerjileri şüphesi durumunda, hastanın belirli yiyecekleri eliminasyon diyeti ile çıkarması ve yeniden eklemesi gerekebilir. Bu, hangi yiyeceklerin semptomlara neden olduğunun belirlenmesine yardımcı olabilir.
Laboratuvar Testleri: Altında yatan başka bir tıbbi durumun olup olmadığını belirlemek için bazı laboratuvar testleri yapılabilir. Özellikle otoimmün hastalıklar veya enfeksiyonlar gibi nedenler araştırılabilir.
Anamnez Alma: Doktor, hastanın genel sağlık durumu, aile öyküsü ve daha önceki alerji veya cilt rahatsızlıkları gibi bilgileri de değerlendirebilir.

Ürtiker tanısı, hastanın semptomlarına ve öyküsüne dayanarak konur ve genellikle fiziksel muayene ve gerekirse alerji testleri ile desteklenir.

Ürtiker Tedavisi

Tedavisi, semptomların hafifletilmesi ve tekrarlamasının önlenmesini amaçlar. Tedavi, semptomların şiddeti, sıklığı ve nedenine bağlı olarak kişiselleştirilmelidir.

Tedavide kullanılan yaygın yöntemler:

Antihistaminikler: Antihistaminik ilaçlar, en yaygın tedavi yöntemlerinden biridir. Bu ilaçlar, histamin adı verilen kimyasalın etkilerini engeller ve kaşıntı, kızarıklık ve şişmeyi azaltır. Antihistaminikler genellikle ağızdan alınır ve doktorun önerdiği şekilde kullanılmalıdır.
H2 Blokerleri: H2 blokerleri, mide asidi üretimini azaltmaya yardımcı olan ilaçlardır. Bazı vakalar mide asidinin artması nedeniyle ortaya çıkabilir, bu nedenle H2 blokerleri semptomları hafifletebilir.
Kortikosteroidler: Şiddetli ürtiker vakalarında, doktorlar kortikosteroid ilaçlarını reçete edebilirler. Bu ilaçlar, iltihaplanmayı azaltır ve ciltteki kabarcıkları hızla kontrol altına alabilirler. Kortikosteroidler genellikle kısa bir süre kullanılır.
Epinefrin İğnesi: Anafilaktik şok gibi şiddetli alerjik reaksiyonlara bağlı olarak gelişen ürtiker durumlarında, doktorlar epinefrin iğnesi kullanmayı önerirler. Bu acil durum tedavisi, solunum problemleri ve tansiyon düşüklüğü gibi ciddi semptomları hızla kontrol altına alabilir.
Eliminasyon Diyeti: Yiyecek alerjilerine bağlı olarak gelişen vakalarda, belirli yiyeceklerin eliminasyon diyeti ile çıkarılması ve yeniden eklenmesi denenebilir. Bu yöntem, hangi yiyeceğin semptomlara neden olduğunu belirlemeye yardımcı olabilir.
Soğuk Kompresler: Soğuk kompresler, kaşıntıyı ve şişmeyi hafifletmeye yardımcı olabilir. Soğuk kompresi cilde hafifçe uygulamak, semptomların anında rahatlatılmasına yardımcı olabilir.
Stres Yönetimi: Stres, semptomlarını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Stres yönetimi teknikleri, semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Bu teknikler arasında yoga, meditasyon ve derin nefes alma egzersizleri bulunur.
İlaçsız Tedaviler: Bazı hastalar alternatif tedavi yöntemlerini tercih edebilir. Örneğin, probiyotiklerin veya beslenme değişikliklerinin semptomları hafifletebileceği düşünülmektedir. Ancak bu tür tedavileri kullanmadan önce bir doktora danışmak önemlidir.

Referanslar:

Ürtiker Nedenleri

Belirtileri

Tanısı

Ürtiker Tedavisi

Popüler Sağlık