Şeker Hastalarında HbA1c hesaplama #1 Op. Dr. Ali Gürtuna

Şeker hastalarında HbA1c hesaplama & Risk Hesabı, diyabetli hastaların tedavi düzeni etkinliğini, diyet ve egzersiz programlarına uyup uymadıklarını anlayabileceğimiz bir programdır.

Şeker Hastalarında HbA1c hesaplama programına girmeden önce, şeker hastalığından genel hatlarıyla bahsetmekte fayda var. Diabetes Mellitus olarak bilinen şeker hastalığı, kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesinde görevli olan insülin hormonunun miktarının ya da etkisinin azalması sonucu oluşan, vücudun genel anlamda şeker kullanımının bozulması ile karakterize bir karbonhidrat metabolizması bozukluğu hastalığıdır.

Diyabet kronik seyirli bir hastalık olup düzenli takip edilmezse ve tedavisi düzenli yapılmaz ise, sonraki dönemlerde göz, böbrek, sinir sistemi , kalp-damar sistemi başta olmak üzere nerdeyse tüm vücut organ ve sistemlerini etkiler, dolayısıyla da kalıcı sekeller ve ölüme neden olur.

Diyabetin tanı nasıl konulur ve takibi nasıl yapılır?

Diyabet tanı aşamasında ve takibinde en önemli kan testleri, açlık kan şekeri ölçümü (AKŞ), glukoz tolerans testleri (OGTT) ve hemoglobin A1c (glikozile hemoglobin = HbA1c) testidir.

Glikozile hemoglobin HbA1c nedir ve HbA1c hesaplama neden önemlidir?

Glikozile hemoglobin (HbA1c), eritrositlerin içinde bulunan (kırmızı kan hücrelerinde), asıl görevi dokulara oksijen taşımak olan hemoglobinin glikozillenmesi ile oluşan bir moleküldür. Ölçümden önceki son 3 aylık ortalama kan glukoz değerini gösterir. Kandaki glukoz miktarı ile HbA1c arasında böyle bir ilişki bulunması, HbA1c testini diyabetin tanı ve tedavisinde önemli ve aynı zamanda da objektif bir test haline getirmiştir. Yine HbA1cnin ölçümü, geriye dönük kan şeker düzeyleri hakkında verdiği değerli bilgiler nedeniyle, şeker hastalığının komplikasyonlarının belirlenmesi ve önlenmesinde de etkili bir yol gösterici olmuştur.

HbA1c değerleri ölçümü hangi sıklıkta yapılmalıdır?

HbA1c hesaplama, kan şekeri seviyelerinin iyi kontrol edildiği ve düzenli takipte olan şeker hastalarında yılda iki defa (6 ayda 1), insülin tedavisi alan diyabet hastasında ise yılda 4 defa (3 ayda 1) ölçülmeli ve kayıt altına alınmalıdır.

Diyabet hastası için HbA1c nasıl hesaplanır, normal değeri kaç olmalıdır?

HbA1c değerleri normalde, % 3-6 olmalıdır. Şeker hastalarında ise hedef HbA1c’nin % 7 ‘nin altında tutulmasıdır. Bu hedef yakalanabilirse, diyabetin komplikasyonlarının oluşumu engellenebilir.

HbA1c değerleri %8 ‘in üzerinde seyrettiği durumlarda ise, hastanın tedavisi ve diyet alışkanlıkları yeniden gözden geçirilerek düzenlenmelidir.

Düzeyde görülen her yüzde 1’lik artış, açlık kan şekeri düzeyinin normalden 25-35 mg/dl‘lik bir artış ile seyrettiğini gösterir. Bu noktadan hareketle, son 3 aylık ortalama glukoz değeri tahmin edilebilir. Bu kan testi, son 3 ayda gün içinde / günler arasında şeker artış ve azalışlarından, yapılan egzersiz ve yenilen yemek miktarından etkilenmeden ortalama bir değer vermektedir.

HbA1c ölçümünün avantajları ve faydaları nelerdir?

a. HbA1c ölçümü için hastanın aç olmasının gerekmemesi,
b. Gün içinde herhangi bir saatte alınan kanda HbA1cnin çalışılabilmesi,
c. Stres, ek hastalık gibi faktörlerden etkilenmemesi,
d. Standardize edilmiş olduğu kabul gören bir test olması, en önemli avantajlarıdır.

HbA1c testinin dezavantajları var mıdır ve nelerdir?

HbA1c testi eritrosit ömrünün kısaldığı gözlenen hemolitik anemilerde, demir eksiliği anemisi olan hastalarda ve kısa bir süre önce herhangi bir sebepten dolayı aşırı kan kaybı yaşamış kişilerde doğru sonuç vermeyebilir.

HbA1c hesaplama sonucunun normalden düşük olması anlamlı mıdır ve nasıl yorumlanmalıdır?

HbA1c düzeyinin beklenen düzeyden çok düşük olması ise kişide süregelen bir kan şeker düşüklüğünün (hipoglisemi atakları?) olduğunu gösterir. Bu problem özellikle çocuk hastalarda beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir, havale geçirmesine (konvülziyon) neden olur ve sonuç olarak beyne zarar verebilir. Hipoglisemi, en basit şekliyle bile yaşam kalitesini bozabilir ve hayati tehlike oluşturabilir.

Şunu unutmamak gerekir! HbA1c testi, diyabetli hastaların tedavi düzeni etkinliğini, diyet ve egzersiz programlarına uyup uymadıklarını anlayabileceğimiz bir tetkiktir.

Diyabet hastası HbA1cnin ölçüm sonuçları değerlendirilirken, kişinin kendi imkanlarıyla ve kendi şeker cihazıyla yapmış olduğu glukoz ölçüm sonuçları ile beraber değerlendirilmesi, hastanın kan şekeri kontrolü için daha aktif rol almasını ve önerilen hedef değerleri daha kolay yakalamasını sağlayacaktır.

Referanslar:

Rohlfing CL ve diğerleri. Plazma Glikoz ve HbA1cnin Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi;
Diyabet Kontrolü ve Komplikasyonlar Denemesi, Diyabet Bakımı 25: 275-278, 2002.PUBMED

Şeker Hastalarında HbA1c hesaplama & Risk Hesabı:

Şeker Hastalarında HbA1c hesaplaması & Risk Hesabı:

Aşırı kilo, diyabetin (şeker hastalığı) önemli bir nedenidir. Şeker Hastalığı Riski Hesaplama programı, kilonuza bağlı olarak diyabet riskinizin artmış olup olmadığını gösterir ve öyleyse şunları verir:

Kilo azaltma hedefiniz, artan diyabet riskinizi tersine çevirmek
Kilo azaltma hedefine ulaşmada diyabet riskinin azalması.

Fazla kilolu olmak, tip 2 diyabet riskini arttırır (bundan sonra sadece diyabet olarak anılacaktır).

Biri erkeklerde, diğeri kadınlarda yapılan iki büyük kohorttan elde edilen sonuçlara dayanarak yapılan bir analizde, ‘optimal’ vücut kitle indeksinin 22 kg / m² (BMI, kg cinsinden ağırlık, metre kare cinsinden boya bölünmüş) değerinin olduğunu göstermiştir. 2.5 birim artış, başlangıçtaki BMI seviyelerine bakılmaksızın diyabet geliştirme riskini yaklaşık iki katına çıkarır.

Gelişmekte olan diyabetin orantılı risk azaltması; 1 – (0.5^{x / 2.5}), ki burada ‘x’ değeri BMI azaltımıdır.

Örneğin, BMI’si 27 kg / m² olan bir kişi için BMI azaltma hedefi 5 BMI birimidir ve bu BMI biriminin azaltılması için diyabet göreceli risk azaltımı şöyledir:
1 – (0,5^{5 / 2,5}) = 1 – (0,5²) = 1 – 0,25 = 0,75 veya % 75.

BMI’sını bilen belirli bir kişi için BMI azaltma hedefini belirlemek kolaydır (22’yi çıkararak), ancak kilo verme hedefleri boylarına bağlıdır.

Bu çalışma, aşırı diyabet riskini önleyecek ve önleyici etkiyi ölçecek bir BMI azaltma hedefi elde etmek için gereken ağırlık değişikliğini hesaplamak için basit bir klinik algoritma elde etmeyi amaçladı.

Glikozillenmiş Hemoglobin (HbA1c testi)	Sonuç
% 5.7 altında	Normal
% 5.7 – % 6.4	Pre-Diyabet (gizli şeker)
6.5% veya daha yüksek	Diyabet hastası

Referanslar:

1. Hu FB, Manson JE, Stampfer MJ, Colditz G, Liu S, Solomon CG, Willett WC. Diyet, yaşam tarzı ve kadınlarda tip 2 şeker hastalığından korunma. New England tıp dergisi . 13 Eylül 2001; 345 (11): 790-7.

2. Rana JS, Li TY, Manson JE, Hu FB. Kadınlarda fiziksel hareketsizlik ve tip 2 diyabet riski ile karşılaştırıldığında yağlanma. Diyabet bakımı . 1 Ocak 2007; 30 (1): 53-8.

3. Tanasescu M, Leitzmann MF, Rimm EB, Hu FB. Tip 2 diyabetli erkeklerde kardiyovasküler hastalık ve toplam mortalite ile ilgili fiziksel aktivite. Dolaşım . 2003 20 Mayıs; 107 (19): 2435-9.

4. Hu FB, Sigal RJ, Rich-Edwards JW, Colditz GA, Solomon CG, Willett WC, Speizer FE, Manson JE. Güçlü fiziksel aktivite ve kadınlarda tip 2 diyabet riski ile karşılaştırıldığında yürüme: prospektif bir çalışma. JAMA . 1999 20 Ekim; 282 (15): 1433-9.

5. Krishnan S, Rosenberg L, Palmer JR. Tip 2 diyabet riski ile ilgili fiziksel aktivite ve televizyon izleme: Siyah Kadın Sağlığı Çalışması. Amerikan epidemiyoloji dergisi . 4 Aralık 2008; 169 (4): 428-34.

6. Grøntved A, Hu FB. Televizyon izleme ve tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalık ve tüm nedenlere bağlı mortalite riski: bir meta-analiz. JAMA . 15 Haziran 2011; 305 (23): 2448-55.

7. AlEssa H, Bupathiraju S, Malik V, Wedick N, Campos H, Rosner B, Willett W, Hu FB. Çoklu kalite metrikleri kullanılarak ölçülen karbonhidrat kalitesi tip 2 diyabet ile negatif ilişkilidir. Dolaşım . 2015; 1: 31.

8. de Munter JS, Hu FB, Spiegelman D, Franz M, van Dam RM. Tam tahıl, kepek ve mikrop alımı ve tip 2 diyabet riski: prospektif bir kohort çalışması ve sistematik inceleme. PLOS ilacı . 28 Ağu 2007; 4 (8): e261.

9. Ludwig DS. Glisemik indeks: obezite, diyabet ve kardiyovasküler hastalık ile ilgili fizyolojik mekanizmalar. JAMA . 8 Mayıs 2002; 287 (18): 2414-23.

10. How to diet

11. Canan Karatay diyeti listesi ile kilo verin

12. Şeker hastalığı kan testleri

13. Şeker hastaları için diyet listesi

14. Şeker hastalığından korunma yolları

15. Diyabet nedir? Şeker hastalığı, Diabetes Mellitus

16. Şeker Hastalarında HbA1c hesaplama & Risk Hesabı

17. Gebelik şekeri HbA1c hesaplama, insülin

18. Diyabet nedir? Diyabetin belirtileri nedenleri

19. Hiperinsülinemi belirtileri ve tedavisi

20. insülin direnci: Belirtileri, nedenleri ve tedavisi

21. ideal kilo hesaplama, Vücut kitle indeksi hesabı