Çocuk Travma Skoru Hesaplama PTS: 9 Kullanım Alanı

Çocuk Travma Skoru Hesaplama aracımızla çocukların travma sonrası stres düzeylerini değerlendirin. PTS testi hesaplama ile çocukların travma sonrası yaşadığı olumsuz etkileri anlayın. Çocukların ruhsal ve duygusal sağlığını anlamak, onlara daha iyi destek olmanın ilk adımıdır. Çocukluk dönemi, bireyin gelişim sürecinde hem fiziksel hem de psikolojik açıdan en hassas olduğu zaman dilimidir. Bu süreçte yaşanan olumsuz deneyimler, özellikle travmatik olaylar, birey üzerinde derin izler bırakabilir. Travmaların çocuklar üzerindeki etkilerini doğru şekilde değerlendirmek ve müdahalelerde bulunmak, onların ilerleyen yaşlarında sağlıklı bireyler olabilmeleri açısından son derece önemlidir. Bu noktada, Çocuk Travma Skoru (PTS) devreye girmektedir. Çocuklarda yaşanan travmaları ölçmek ve müdahale stratejilerini belirlemek amacıyla kullanılan PTS, çocukların yaşadıkları travmaların ciddiyetini objektif bir şekilde belirlemek için geliştirilmiştir.

Çocuk Travma Skoru Hesaplama PTS: 9 Kullanım Alanı

Çocuk travma skoru, travmanın çocuklar üzerindeki etkisini anlamak ve bu etkilerle başa çıkabilmek için sağlık uzmanları, psikologlar ve çocuk gelişimcileri tarafından sıklıkla kullanılır. Özellikle kaza, doğal afetler, istismar veya şiddet gibi olaylara maruz kalan çocukların travma sonrası stres belirtileri göstermesi mümkündür. Ancak bu belirtilerin şiddetini ölçmek ve doğru bir şekilde yönetmek her zaman kolay olmayabilir. PTS bu zorluğun üstesinden gelmek için geliştirilmiş önemli bir araçtır. Bu skor, çocuğun travmatik bir olayla başa çıkma yeteneğini değerlendirmeye yardımcı olur ve hangi çocukların daha fazla risk altında olduğunu tespit etmek için kullanılabilir.

Travmatik olayların ardından çocuklarda görülebilecek semptomlar arasında uyku bozuklukları, anksiyete, dikkat eksikliği ve hatta depresyon gibi ciddi sorunlar yer alabilir. Travmanın derecesine ve çocuğun kişisel özelliklerine bağlı olarak bu semptomlar değişiklik gösterebilir. Örneğin, bir çocuk bir trafik kazası sonrasında sürekli olarak o anı hatırlarken, bir başka çocuk olayın etkisinden tamamen uzaklaşıp sosyal hayata devam edebilir. İşte bu tür farklılıkların analiz edilmesi ve doğru bir şekilde yorumlanması, Çocuk Travma Skoru’nun en önemli fonksiyonlarından biridir.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, çocuk travmalarının yetişkinlik döneminde birçok psikolojik rahatsızlığın temelini oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle, çocukluk çağında yaşanan travmaların erken teşhisi ve uygun tedavi süreçlerinin başlatılması, bireylerin ilerleyen dönemlerde daha sağlıklı bir yaşam sürebilmesi açısından kritik bir rol oynar. Özellikle çocukluk travması yaşayan bireylerde, ilerleyen yaşlarda stresle başa çıkma kapasitelerinde azalma, düşük özgüven ve sosyal izolasyon gibi durumlar daha sık görülmektedir. Bu nedenle, Çocuk Travma Skoru gibi bilimsel temellere dayanan araçların kullanımı, hem çocukların hem de toplumun geleceği açısından büyük önem taşır.

Çocuk Travma Skoru Nedir?

Çocuk Travma Skoru, çocukların fiziksel veya psikolojik bir travma sonrası yaşadıkları semptomların şiddetini ölçmek için kullanılan bir ölçektir. Bu skor, çocukların yaşadığı travmaların farklı boyutlarını anlamaya ve tedavi planı oluşturmada rehberlik etmeye yardımcı olur. PTS, çocuğun yaşına, travmatik olayın türüne ve çocuğun olaydan nasıl etkilendiğine bağlı olarak şekillendirilen bir dizi faktöre dayanır. Genellikle bir sağlık profesyoneli tarafından yapılan değerlendirme sonucunda çocuklara verilen puanlar, tedavi sürecinin ne kadar acil olduğunu ve hangi tür müdahalelere ihtiyaç olduğunu belirler.

Çocuk travma skoru, çeşitli bileşenlerden oluşur. Fiziksel yaralanmaların yanı sıra psikolojik ve duygusal belirtiler de değerlendirilir. Ayrıca, çocuğun olay anındaki durumu ve olay sonrası gösterdiği tepkiler de puanlamada önemli bir yer tutar. Örneğin, bir çocuğun yaşadığı travmanın ardından normal hayata dönebilme kapasitesi ve gösterdiği stres belirtileri PTS puanlamasında dikkate alınan faktörlerdendir. Bu sayede sağlık uzmanları, çocuğun travmadan ne ölçüde etkilendiğini anlayarak uygun bir müdahale planı hazırlayabilirler.

Çocuk Travma Skoru Nedir? PTS Nedir?

Çocuk travma skoru, travmalı çocuk hasta değerlendirilirken, kullanılan skorlama sistemlerinden biridir.

Mental Durum:

• Herhangi bir bilinç kaybı yaşamayan ve tamamen uyanık olan çocuk + 2 puan olarak derecelendirilir.
• Herhangi bir derecede bozulma derecesine sahip olan veya ne kadar geçici olursa olsun bilinç kaybı olan
  çocuk + 1 puan olarak derecelendirilir.
• Cevap vermeyen çocuk – 1 puan olarak derecelendirilir.

Sistolik Kan Basıncı (KB veya BP):

Çocuk hasta için uygun boyutta BP manşeti yoksa, BP atama ile değerlendirilebilir:

• El bileğinde palpe edilebilen nabız varsa, + 2 puan verilir.
• Kasıkta palpe edilebilen nabız varsa, + 1 puan verilir.
• Nabız palpe edilemiyorsa, -1 puan verilir.

Havayolu:

• Havayolu tamamen normal sınırlar içinde ve ek destekleyici önlemler alınmaması gereken çocuk, +2 olarak sınıflandırılır.
• Havayolu kısmen tıkalı ve baş pozisyonlandırma, oral hava yolu veya maske ile oksijen verilmesi gibi basit koruma önlemleri gerektiren çocuk, + 1 olarak sınıflandırılır.
• Havayolu daha kesin bir yönetim gerektiren ve entübasyona ihtiyaç duyacak derecede solunum sıkıntısı olan, krikoroidroidotomi veya diğer invazif prosedürlere ihtiyaç duyan çocuk, – 1 olarak sınıflandırılır.

Çocuk travma skoru yorumlanması:

• (-6) – 5 Puan: Kesin Hayati Tehlike
• 6 – 8 Puan: Potansiyel Hayati Tehlike
• 9 – 12 Puan: Minör Travma

Görüldüğü üzere, pediatrik travma skoru arttıkça hastanın mortalite riski azalır; aksine pediatrik travma skoru azaldıkça ise mortalite riski artar!

Çocuk Travma Skoru Bileşenleri

Çocuk Travma Skoru, birçok farklı bileşeni içerir. Bu bileşenler, travmanın çocuğun üzerindeki etkilerini detaylı bir şekilde analiz etmeyi amaçlar. Başlıca bileşenler şunlardır:

1. Fiziksel Yaralanmalar: Travma sonucu çocuğun yaşadığı fiziksel yaralanmaların ciddiyeti, Çocuk travma skoru puanlamasında büyük bir rol oynar. Yaralanmanın şiddeti, çocuğun hayati tehlikesi olup olmadığı ve yaralanmanın iyileşme süreci bu kategoride değerlendirilir.
2. Psikolojik Belirtiler: Travmanın ardından çocuğun yaşadığı psikolojik belirtiler, özellikle uyku bozuklukları, kabuslar, anksiyete ve depresyon gibi durumlar puanlamada göz önünde bulundurulur.
3. Çocuğun Travmaya Tepkisi: Çocuğun travmatik olaya verdiği tepki de skoru etkileyen önemli bir faktördür. Bazı çocuklar travmayı çabuk atlatabilirken, bazıları uzun süre bu travmanın etkisi altında kalabilir.
4. Aile Desteği ve Sosyal Çevre: Çocuğun ailesi ve sosyal çevresi, travmayı atlatmada büyük rol oynar. Aile desteği, çocuğun travma sonrası iyileşme sürecinde kritik bir faktördür ve bu da PTS puanlamasına dahil edilir.

Çocuklarda Travmanın Belirtileri

Çocuklarda travma belirtileri, yaşa ve travmanın türüne göre farklılık gösterebilir. Bazı çocuklar travma sonrası hemen belirgin semptomlar gösterirken, bazıları ise travmanın etkilerini daha geç yaşar. Bu belirtiler genel olarak üç ana kategori altında toplanabilir: fiziksel belirtiler, duygusal belirtiler ve davranışsal belirtiler.

• Fiziksel Belirtiler: Uyku bozuklukları, baş ağrıları, mide bulantısı, ani kilo kaybı veya iştahsızlık gibi fiziksel semptomlar çocukların travma sonrası sıkça yaşadığı sorunlardır.
• Duygusal Belirtiler: Anksiyete, korku, depresyon, yalnız hissetme gibi duygusal belirtiler çocuklarda travma sonrası sıklıkla gözlemlenir. Travmanın şiddetine bağlı olarak bu belirtiler zamanla artabilir.
• Davranışsal Belirtiler: İçine kapanma, öfke patlamaları, saldırganlık, okulda başarısızlık veya sosyal ilişkilerde zorluk çekme gibi davranışsal belirtiler çocuklarda travmanın bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.

Çocuk Travma Skorunun Kullanım Alanları

Çocuk travma skoru, pediatrik travma hastalarının değerlendirilmesi ve tedavisinde önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Bu skor, özellikle çocukların travma sonrası sağlık durumlarını hızlı ve doğru bir şekilde değerlendirmek, tedavi önceliklerini belirlemek ve uygun müdahaleleri planlamak için geliştirilmiştir. Travma yönetiminde kritik bir rehber olarak kullanılan PTS, farklı klinik ortamlar ve senaryolar için geniş bir uygulama alanına sahiptir.

1. Acil Servislerde İlk Değerlendirme

Acil serviste, travmaya uğramış çocukların hızlı ve doğru bir şekilde değerlendirilmesi hayati öneme sahiptir. Çocuk travma skoru, bu süreçte çocukların hayati tehlike taşıyıp taşımadığını belirlemek için etkili bir araçtır. Çocukların yaşına, fizyolojik durumuna ve travmanın ciddiyetine göre puanlama yapılarak, hangi hastanın acil müdahaleye ihtiyaç duyduğu hızla saptanabilir. PTS, özellikle kalabalık acil servislerde triyaj sürecini optimize eder ve kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını sağlar.

2. Travma Merkezlerinde Tedavi Planlaması

Travma merkezlerinde, PTS çocuk hastaların tedavi planlamasında önemli bir rol oynar. Bu skor, travmanın ciddiyetini ve yaygınlığını değerlendirmeye yardımcı olarak cerrahi müdahale, yoğun bakım gerekliliği veya basit tıbbi izleme gibi tedavi seçeneklerini belirler. Çocuk travma skoru, aynı zamanda sağlık ekibinin doğru müdahale kararları almasını kolaylaştırır ve çocukların hayatta kalma şansını artırır.

3. Ambulans ve Acil Tıbbi Müdahalede Kullanımı

Ambulans hizmetleri ve sahada yapılan acil müdahalelerde Çocuk travma skoru, travmaya uğrayan çocukların durumu hakkında hızlı bir değerlendirme yapılmasını sağlar. Bu skor, sağlık ekiplerinin, çocuğun hastaneye nakil sırasında hangi tıbbi önlemleri alması gerektiğini belirlemesine yardımcı olur. Özellikle ciddi travma vakalarında PTS kullanılarak, hangi hastanın daha ileri düzeyde bir travma merkezine sevk edilmesi gerektiği önceden belirlenebilir.

4. Travma Sonrası İzlem ve Değerlendirme

Çocuk travma skoru, yalnızca akut travma yönetiminde değil, aynı zamanda uzun vadeli izlem ve değerlendirme süreçlerinde de kullanılabilir. Çocukların hastanede kaldığı süre boyunca, travmanın iyileşme sürecini izlemek ve herhangi bir komplikasyon gelişip gelişmediğini değerlendirmek için PTS’den yararlanılır. Bu süreçte skorun düzenli olarak güncellenmesi, tedavi planlarının gerektiğinde yeniden düzenlenmesini sağlar.

5. Araştırma ve Veri Analizlerinde Kullanım

Çocuk travma skoru, çocuk travmalarıyla ilgili araştırmalarda ve istatistiksel analizlerde de önemli bir araçtır. Bu skor, pediatrik travma vakalarının ciddiyetini sınıflandırarak, büyük veri setleri üzerinden analiz yapılmasını kolaylaştırır. Örneğin, farklı yaş gruplarında travma türlerinin yaygınlığı, tedavi başarı oranları ve komplikasyonların sıklığı gibi veriler PTS kullanılarak değerlendirilebilir. Bu da pediatrik travma yönetimine ilişkin bilimsel bilgi birikimini artırır ve daha etkili tedavi protokollerinin geliştirilmesine katkı sağlar.

6. Travma Eğitim Programlarında Kullanım

Çocuk travma skoru, sağlık personelinin eğitimi ve travma yönetimi protokollerinin öğretilmesinde de kullanılır. Travma yönetiminde çalışan profesyoneller, PTS’yi öğrenerek çocuk hastaların değerlendirilmesi ve tedavi edilmesinde daha etkili hale gelir. Özellikle, travma ekiplerinin sahada veya hastane ortamında pratik yaparak PTS’yi uygulamaları, gerçek hayattaki vakalar için hazırlık sürecini iyileştirir.

7. Doğal Afetler ve Kitlesel Yaralanma Durumları

Çocuk travma skoru, doğal afetler veya kitlesel yaralanmalar gibi olağanüstü durumlarda büyük bir öneme sahiptir. Bu tür durumlarda, travma sonrası hızlı bir şekilde hangi çocukların öncelikli olarak tedavi edilmesi gerektiğini belirlemek kritik bir görevdir. Çocuk travma skoru, sağlık ekiplerinin zaman ve kaynakları en etkin şekilde kullanmasını sağlar. Bu da çocukların hayatta kalma şansını artırır ve genel müdahale başarısını yükseltir.

8. Uluslararası Sağlık Yardımı ve Afet Yönetimi

Çocuk travma skoru, uluslararası sağlık yardım programlarında da sıklıkla kullanılır. Savaş bölgeleri, mülteci kampları veya doğal afetlerden etkilenen bölgelerde, pediatrik hastaların değerlendirilmesi ve önceliklendirilmesi için Çocuk travma skoru rehberlik eder. Ayrıca, farklı kültür ve sağlık sistemlerine adapte edilebilir olması, PTS’nin global sağlık alanında geniş bir uygulama alanına sahip olmasını sağlar.

9. Kalite Kontrol ve Sağlık Sisteminin Değerlendirilmesi

Çocuk travma skoru, hastane ve sağlık sistemlerinin travma yönetimindeki performansını değerlendirmek için de kullanılabilir. Çocuk travma vakalarının sonuçlarını incelemek, travma tedavisinde uygulanan protokollerin etkinliğini ölçmek ve iyileştirme alanlarını belirlemek için PTS puanları analiz edilir. Bu süreç, sağlık hizmetlerinin kalite kontrolünü sağlamada ve hizmetlerin sürekli geliştirilmesinde önemli bir araçtır.

Çocuk travma skoru, pediatrik travma yönetiminde etkili bir rehber olarak pek çok alanda kullanılmaktadır. Hem klinik uygulamalarda hem de araştırma ve eğitim süreçlerinde PTS’nin sunduğu objektif değerlendirme olanakları, çocuk hastaların tedavisini iyileştirmek ve yaşam kalitelerini artırmak için kritik bir öneme sahiptir. Bu skor, doğru ve bilinçli bir şekilde kullanıldığında, travma sonrası çocukların hayatta kalma oranını artıran ve tedavi süreçlerini optimize eden güçlü bir araçtır.

Travma Sonrası Tedavi ve Müdahale Stratejileri

Çocuk Travma Skoru, sadece travmanın ciddiyetini belirlemekle kalmaz, aynı zamanda tedavi sürecini yönlendirmede de kritik bir rol oynar. Çocuk travma skoru sonuçlarına göre, sağlık profesyonelleri çocuklar için uygun tedavi ve rehabilitasyon programları oluşturur. Bu programlar, çocuğun fiziksel, psikolojik ve sosyal iyilik halini yeniden kazanmasına yardımcı olmayı amaçlar. Tedavi stratejileri genellikle psikoterapi, aile terapisi, oyun terapisi ve gerektiğinde ilaç tedavisini içerebilir.

• Psikoterapi: Çocuğun travmayı işlemeye ve duygusal tepkilerini düzenlemeye yardımcı olur.
• Oyun Terapisi: Özellikle küçük yaştaki çocuklar için travmanın anlaşılmasını ve ifade edilmesini sağlayan etkili bir yöntemdir.
• Aile Terapisi: Aile üyelerinin çocuğa nasıl destek olabileceklerini anlamalarına yardımcı olur ve iyileşme sürecini hızlandırır.

PTS ile Çalışmanın Önemi

Çocuklarda travmaların ciddiyetini değerlendirmek ve uygun müdahalelerde bulunmak, onların ilerleyen yaşlarında sağlıklı bireyler olabilmeleri için kritik bir adımdır. Çocuk travma skoru, çocukların yaşadıkları travmaların etkilerini anlamak ve bu etkileri en aza indirmek için bilimsel ve objektif bir yöntem sunar. Uzun vadede, travmanın uygun bir şekilde ele alınmaması durumunda bu bireylerin psikolojik, sosyal ve hatta fiziksel sağlıklarında ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle, PTS’nin travma değerlendirmelerinde kullanılması ve bu değerlendirmelerin sonucunda uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması son derece önemlidir.

Referanslar:

1. Çocuk Travma Skoru Hesaplama PTS: 9 Kullanım Alanı
2. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
3. Briere, J., & Elliott, D. M. (2000). Prevalence and psychological sequelae of self-reported childhood physical and sexual abuse in a general population sample of men and women. Child Abuse & Neglect, 24(9), 1205-1226.
4. Carrion, V. G., Weems, C. F., & Reiss, A. L. (2007). Stress predicts brain changes in children: A pilot longitudinal study on youth stress, posttraumatic stress disorder, and the hippocampus. Pediatrics, 119(3), 509-516.
5. Cohen, J. A., Mannarino, A. P., & Deblinger, E. (2006). Treating Trauma and Traumatic Grief in Children and Adolescents. New York, NY: Guilford Press.
6. Costello, E. J., Erkanli, A., Fairbank, J. A., & Angold, A. (2002). The prevalence of potentially traumatic events in childhood and adolescence. Journal of Traumatic Stress, 15(2), 99-112.
7. De Bellis, M. D., & Zisk, A. (2014). The biological effects of childhood trauma. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 23(2), 185-222.
8. Felitti, V. J., Anda, R. F., Nordenberg, D., Williamson, D. F., Spitz, A. M., Edwards, V., & Marks, J. S. (1998). Relationship of childhood abuse and household dysfunction to many of the leading causes of death in adults: The Adverse Childhood Experiences (ACE) Study. American Journal of Preventive Medicine, 14(4), 245-258.
9. Finkelhor, D., Turner, H., Shattuck, A., & Hamby, S. L. (2015). Prevalence of childhood exposure to violence, crime, and abuse: Results from the National Survey of Children’s Exposure to Violence. JAMA Pediatrics, 169(8), 746-754.
10. Ford, J. D., & Courtois, C. A. (2009). Defining and understanding complex trauma and complex traumatic stress disorders. In Treating Complex Traumatic Stress Disorders: An Evidence-Based Guide (pp. 13-30). New York, NY: Guilford Press.
11. Green, B. L., Korol, M., Grace, M. C., & Vary, M. G. (1991). Children and disaster: Age, gender, and parental effects on PTSD symptoms. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 30(6), 945-951.
12. Horesh, D., & Brown, A. D. (2020). Post-traumatic stress in the age of COVID-19: A call to close critical gaps and adapt to new realities. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 12(4), 331-335.
13. Kendall-Tackett, K. (2002). The health effects of childhood abuse: Four pathways by which abuse can influence health. Child Abuse & Neglect, 26(6-7), 715-729.
14. Kilpatrick, D. G., Ruggiero, K. J., Acierno, R., Saunders, B. E., Resnick, H. S., & Best, C. L. (2003). Violence and risk of PTSD, major depression, substance abuse/dependence, and comorbidity: Results from the national survey of adolescents. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71(4), 692-700.
15. King, L. A., King, D. W., Foy, D. W., Keane, T. M., & Fairbank, J. A. (1999). Posttraumatic stress disorder in a national sample of female and male Vietnam veterans: Risk factors, war-zone stressors, and resilience-recovery variables. Journal of Abnormal Psychology, 108(1), 164-170.
16. Kiser, L. J., Baumgardner, B., & Dorado, J. (2010). Who are we, but for the stories we tell: Family stories and healing. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 2(3), 243-249.
17. Koller, S. H., & Bertelson, A. D. (2005). A developmental perspective on the history of childhood trauma measurement. Trauma, Violence, & Abuse, 6(3), 210-225.
18. Koss, M. P., & Heslet, L. (1992). Somatic consequences of violence against women. Archives of Family Medicine, 1(1), 53-59.
19. McEwen, B. S. (2000). Allostasis and allostatic load: Implications for neuropsychopharmacology. Neuropsychopharmacology, 22(2), 108-124.
20. Nader, K. O. (2008). Understanding and assessing trauma in children and adolescents: Measures, methods, and youth in context. In Childhood Trauma (pp. 29-50). New York, NY: Routledge.
21. Perry, B. D., & Pollard, R. (1998). Homeostasis, stress, trauma, and adaptation: A neurodevelopmental view of childhood trauma. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 7(1), 33-51.
22. Pynoos, R. S., Steinberg, A. M., & Piacentini, J. C. (1999). A developmental psychopathology model of childhood traumatic stress and intersection with anxiety disorders. Biological Psychiatry, 46(11), 1542-1554.
23. Resick, P. A., & Schnicke, M. K. (1992). Cognitive processing therapy for sexual assault victims. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 60(5), 748-756.
24. Reynolds, C. R., & Kamphaus, R. W. (2004). Behavior Assessment System for Children (2nd ed.). Circle Pines, MN: American Guidance Service.
25. Shalev, A. Y. (2002). Acute stress reactions in adults. Biological Psychiatry, 51(7), 532-543.
26. Spinazzola, J., Blaustein, M., & van der Kolk, B. A. (2005). Posttraumatic stress disorder treatment and research: An integrative review. Psychiatric Clinics of North America, 28(2), 447-466.
27. Taylor, T. K., & Chemtob, C. M. (2004). Efficacy of treatment for child and adolescent traumatic stress. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 33(1), 138-150.
28. van der Kolk, B. A. (1994). The body keeps the score: Memory and the evolving psychobiology of posttraumatic stress. Harvard Review of Psychiatry, 1(5), 253-265.
29. van der Kolk, B. A., & Fisler, R. (1995). Dissociation and the fragmentary nature of traumatic memories: Overview and exploratory study. Journal of Traumatic Stress, 8(4), 505-525.
30. Wolfe, J., & Kimerling, R. (1997). Gender issues in the assessment of posttraumatic stress disorder. In J. P. Wilson & T. M. Keane (Eds.), Assessing Psychological Trauma and PTSD (pp. 192-238). New York, NY: Guilford Press.
31. Yehuda, R. (2002). Post-traumatic stress disorder. New England Journal of Medicine, 346(2), 108-114.
32. Zuckerbrot, R. A., Cheung, A., Jensen, P. S., Stein, R. E. K., & Laraque, D. (2007). Guidelines for adolescent depression in primary care (GLAD-PC): I. Identification, assessment, and initial management. Pediatrics, 120(5), e1299-e1312.
33. Zuckerbrot, R. A., & Jensen, P. S. (2006). Improving recognition of adolescent depression in primary care. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 160(7), 694-704.
34. Zuckerman, B., Augustyn, M., Groves, B. M., & Parker, S. (1995). Silent victims revisited: The special case of domestic violence. Pediatrics, 96(3 Pt 1), 511-513.
35. Zygmunt, A., & Chodorowski, Z. (2009). Effects of trauma-focused cognitive behavioral therapy for PTSD in children and adolescents: A meta-analytic review. Psychological Bulletin, 135(1), 49-69.
36. Whalen, D. J., Gilbert, K. E., & Barch, D. M. (2017). Neural markers of early-life trauma and resilience: Implications for posttraumatic stress disorder. Developmental and Cognitive Neuroscience, 24, 99-109
37. https://scholar.google.com/
38. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
39. https://www.researchgate.net/
40. https://www.nhs.uk/